رشد جامعه به سبک زندگی وابسته است/ برای عموم سبک زندگی اعتقادساز است

سبک زندگی خواص اندیشه ورز به صورت مستقیم تحت تأثیر نظریات اجتماعی است، سبک زندگی عوام با واسطه نظام ها و ساختارها از نظریات تأثیر می پذیرد و سبک زندگی اخص خواص تحت تأثیر نظریات اجتماعی نیست، بلکه خود اخص خواص و تعلقات و اراده های آنها و از جمله سبک زندگی آنها بر نظریات اجتماعی مؤثر است.

ممکن است در اینجا گفته شود که اخص خواص از کدام ابزارها و امکانات موجود برای تحقق سبک زندگی خود بهره می برند که می توانند سبک زندگی خود را نه تابعی از شرایط و ساختارها و نه تابعی از نظریات اجتماعی قرار دهند، بلکه مطابق اعتقادشان سبک زندگی را شکل می دهند. بالاخره هر فردی که اخص خواص باشد ناچار است از همین غذاها بخورد و همین لباسها را بپوشد و ... در چنین شرایطی چگونه می تواند مطابق اعتقادش زندگی کند؟

در صورت تلائم میان سبک زندگی عمومی و اعتقادات اخص خواص پاسخ روشن است، اما در صورت تعارض میان این دو، سهم اراده و اعتقادات اخص خواص در استفاده از ابزارها و ساختارها و نظام ها، با سایرین متفاوت است. آنها با قواعدی متفاوت و در نظمی متفاوت از محیط بهره می گیرند.

اهمیت سبک زندگی در این است که رشد عوام جامعه به آن وابسته است، یعنی طریق و ابزاری که برای رشد خواص و اخص خواص به کار گرفته می شود برای عوام کارآمد نیست. رشد افرادی مانند مانند مقدس اردبیلی و ملاهادی سبزواری از طریق مباحث عقلانی و عرفانی و اخلاقی ممکن است، اما عوام در ساحت سبک زندگی به سر می برند.

همه مردم را نمی توان از طریق اخلاق و عرفان و تعقل رشد داد. عموم در عینیت به سر می برند. برای اخص خواص اعتقاد است که عینیت را می سازد. برای خواص عقلانیت، عینیت ساز است، اما برای عوام، عینیت است که اندیشه و اعتقاد را شکل می دهد. اخص خواص از طریق عقلانیت خواص از طریق عقلانیت خواص اعتقاد خود را تبدیل به عینیت می کند. عقلانیت کارشناسی در حوزه زندگی اجتماعی است که تعلقات اخص خواص را در جامعه جاری می کند.

از سوی دیگر، انسان در شأن عموم، از الگوها تبعیت می کند. الگوها قبل از تبعیت شدن مقبول می افتند و سپس مورد تبعیت قرار می گیرند. مقبولیت برگرفته از یک معقولیت است و معقولیت ناشی از مشروعیت است. برای اخص خواص، مشروعیت (هم سویی با اعتقادات و تعلقات) موضوعیت دارد، از جانب آنان مشروعیت از طریق معقولیت به مقبولیت عمومی می رسد؛ یعنی تبعیت عمومی، معقولیت و مقبولیت برای اخص خواص ریشه در مشروعیت دارد.

اما برای عامه آنچه مقبول افتد، معقول خواهد بود و بعد مشروع. مقبولیت از نظر عامه یعنی کارآمدی در عینیت. بنابراین معقول و مشروع آن چیزی است که در عینیت کارآمدتر باشد. من گرسنه ام چه چیزی بهتر مرا سیر می کند و خوشمزه تر است. برای اخص خواص مقبولیت یعنی کارآمدی در جهت؛ کارآمدی خاصی که ناشی از یک جهت اعتقادی است یعنی هم مرا سیر می کند و هم در راستای اعتقادات من قرار دارد.

برای خواص معقولیت، مشروعیت زا و بعد از آن مقبولیت آور است. مقبولیت برای خواص کارآمدی در جهت عقلانیت است. با این توضیحات نیز روشن می شود که آنچه مقبول عوام است، مقبولیت خود را بیش از آنکه از اعتقادات و نظریات أخذ کند، از کارآمدی در عینیت أخذ می کند. آنچه کارآمدتر است معقول تر به نظر می رسد و تبدیل به اعتقاد می شود. بنابراین می توان گفت برای عموم سبک زندگی اعتقادساز است.*

*منبع: محمدحسن علی پور، سه نسبت نظریه با سبک زندگی، ماهنامه سوره اندیشه، شماره های 64 و 65.