اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها/ فرصت ها و چالش ها

به گزارش خبرنگار مهر، در حالی که هم اکنون نزدیک به دو سال از هدفمندی یارانه ها می گذرد می توان بیشتر به ارزیابی این حرکت دولت و آثار و عواقب آن پرداخت.

یک کارشناس ارشد اقتصاد در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: آنچه که مسلم است طرح هدفمندی هدفمندی یارانه ها در تحقق بخش مهمی از اهداف اولیه اش ناکام مانده است چرا که یکی از اهداف اصلی هدفمندی، واقعی شدن قیمت حامل های انرژی و نان بود و بر اساس برنامه اولیه قرار بود در یک مقطع زمانی مشخص این شکاف از بین برود اما اکنون نه تنها این شکاف پر نشده بلکه در برخی از اقلام بیشتر نیز شده است (فاصله بین قیمت یارانه ای و قیمت واقعی).

مهدی عابدی می افزاید: برای نمونه، بنزین معمولی که در حال حاضر هر لیتر به قیمت 400 تومان عرضه می گردد در کشورهای اطراف ما حداقل سه هزار تومان است و این موضوع موجب قاچاق مجدد سوخت به کشورهای همجوار شده است.

وی اظهار می کند: نرخ دلار نیز در مواقعی به بالای سه هزار و 500 تومان رسید و طبیعی است که در چنین شرایطی تورم به شدت افزایش خواهد یافت و از قدرت خرید مردم کاسته می شود.

عابدی اضافه می کند: همچنین این نگرانی از تورم بیشتر، خود موجب تورم انتظاری و تقاضای کاذب در بازار کالاها و خدمات می شود و بخش های مختلف اقتصادی را همانند یک زنجیره به هم می ریزد.

این کارشناس اقتصادی تصریح می کند: برابر آمار رسمی تورم نقطه ای آبان ماه امسال نسبت به سال گذشته بیش از 36 درصد بوده و این در حالی است که نه افزایش دستمزدها در این حد بوده و نه یارانه ها می توانند تکافوی جبران این آثار تورمی را بکنند.

وی می گوید: نکته بعدی اینکه در شناسایی و پوشش گروه های هدف یارانه ای نیز دولت موفق عمل نکرده است، بسیاری از افراد جامعه هستند که این یارانه شامل آنها نمی شود اما آن را دریافت می کنند و از طرف دیگر چه بسا افراد بسیاری هستند که با هزینه های سهمگین زندگی شهری از قبیل اجاره مسکن، ایاب و ذهاب و سایر هزینه های غیر قابل اجتناب زندگی شهری مواجه هستند لیکن با هدفمندی یارانه ها و اوج گرفتن قیمت ها در بسیاری از بخش های کالایی، به شدت آسیب پذیر شده اند.

عابدی می افزاید: در اجرای این طرح خانواده های پرجمعیت که زندگی معیشتی داشته و از همان ابتدا و قبل از هدفمندی یارانه ها نیز با هزینه های زیادی مواجه نبوده و اصولا متقاضی بسیاری از خدمات نیز نبودند و از طرف دیگر اقناع خاصی نیز در مصرف داشتند، تا حدودی از وضعیت درآمدی خوبی برخوردار شده اند و به نسبت تورمی که سبد کالایی آنها را تحت تاثیر قرار داده است درآمد ناشی از یارانه ها برای آنان مناسب بوده و تا حدودی به بهبود زندگی آنها کمک کرده است.

وی عنوان می کند: لیکن در این سو به دلیل میل به مصرف بالای این خانوارها که یک موضوع اقتصادی است؛ افزایش درآمد آنها به افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات بیشتر سبب شده و موجب بحرانی کردن شکاف عرضه و تقاضا گردید و این مسئله نهایتا به شتاب بخشیدن سطح عمومی قیمت ها منجر شد.

کارشناس ارشد اقتصاد اضافه می کند: موضوع بعدی این است که در خانواده های آسیب پذیر شهری تقریبا همه با یک هزینه ثابتی برای زندگی مواجه هستند؛ مثلا هزینه مسکن و یا گرمایش، پخت و پز، روشنایی منزل وهمچنین استفاده از خودرو برای یک خانواده دو نفره و یا پنج نفره خیلی با هم اختلاف ندارد، لیکن بهره مندی این دو خانوار از هدفمندی کاملا معنی دار است و بهتر بود برای هر خانوار جامعه هدف، حداقل قابل قبولی یارانه تعریف می گردید و سپس به ازای هر عضو خانواده مبلغ اندکی به یارانه های خانوار اضافه می شد.

عابدی تصریح می کند: به هر حال فاز دوم اجرای هدفمندی یارانه ها در صورتی موفق خواهد بود که اولا نرخ ارز کنترل شود و به میزان افزایش نرخ ارزی که تاکنون به وقوع پیوسته است به قدرت خرید واقعی خانواده های ایرانی نیز افزوده شود.

وی می افزاید: ثانیا می بایست از اهرم های غیر یارانه ای و پلکانی برای مصرف بی رویه و خارج از نرم استفاده شود و همچنین یارانه ها نیز به بخش های موثر در تولید کالاهای اساسی مردم و به صورت غیر مستقیم پرداخت شده تا هزینه تمام شده کالاها کاهش یافته و جلوی واردات ارزان قیمت کالای بی کیفیت و مشابه خارجی با اعمال تعرفه های موثر گرفته شود.

عابدی می گوید: ثالثا برای تقویت بخش عرضه و گروه کالاهایی که در سبد اکثر خانوارهای ایرانی جا دارد، برنامه ریزی شود تا با افزایش تولید و سیاست حمایتی از این نوع کالاها(میان مدت) به واردات به میزان کافی جهت متاثر نمودن قیمت ها از افزایش عرضه و نه افزایش تقاضا اقدام نمود(کوتاه مدت).

وی اظهار می کند: همچنین می بایست فضای خارجی را به سمت تعامل و کاهش هزینه های اضافی بار شده بر نظام تغییر داد و از طرف دیگر نیز بازنگری در نحوه پرداخت یارانه ها، گروه های هدف و میزان یارانه ها(پلکانی) بر اساس میزان تاثیر پذیری خانواده ها از آثار واقعی کردن حامل های انرژی صورت پذیرد.

این کارشناس ارشد اقتصاد اضافه می کند: علاوه بر این ورود گروه کالاهای دارویی و بهداشتی و بیمه و تعرفه های درمانی(سلامت خانواده ایرانی) و نان و لبنیات(ایمنی غذایی) به طرح هدفمندی، باید در نقطه انتهایی طرح باشد.

مهدی عابدی در پایان تصریح می کند: در هر حال عدم بررسی دقیق عواقب هدفمندی یارانه ها و اجرای عجولانه مرحله دوم آن می تواند بالقوه خطرات جبران ناپذیر و راهی بی برگشت را در مقابل نظام اجرایی کشور قرار دهد.