پيشرفت علمي در دهه اخير مرهون از خود گذشتگي نسل گذشته است

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" دكتر فرهاد خسرو خاور، استاد دانشگاه سوربن فرانسه و عضو مركز تحقيقات سياست علمي كشور، در نخستين همايش فلسفه علم در ايران به موضوع " آيا در ايران اجتماع علمي وجود دارد؟" پرداخت.

 دكتر خسرو خاور در ابتدا با ذكر اين مطلب كه اين پرسش يك پروژه تحقيقاتي درباره جامعه شناسي دانشمندان در ايران كه متكي بر پديدار شناسي است اظهار داشت : دانشمندان پديده جديدي در ايران هستند. ما در گذشته علماي طراز اولي داشتيم اما مسئله اين است كه دانش جديد در ارتباط با جامعه علمي تعريف مي شود و ديگر آن بعد سنتي تا حدود زيادي تحت پرسش قرار گرفته است. 

وي در ادامه افزود : ما قصد داريم بدانيم كه اولا ما جامعه علمي داريم يا نه؟ ثانيا، با پرسش از نخبگان علمي متوجه شويم كه آيا ما جامعه علمي داريم يا نه؟ در سنت جامعه شناسي علمي در ابتدا يك تعريفي از جامعه علمي مي دهند و سپس به سراغ گروه هاي علمي مي روند كه بدانند آيا به اين تعريف نزديك هستند؟ ما در اين طرح كار را برعكس كرده ايم. يعني قصد داريم از ديد نخبگان علمي جامعه بدانيم كه آيا ما جامعه علمي داريم؟

استاد دانشگاه سوربن با اشاره به معيارهاي نخبگان جامعه علمي گفت : دانشمنداني كه ما انتخاب كرديم تعداد بسياري مقالات علمي در نشريات بين المللي داشتند. لذا صد نفر را برگزيديم كه از معيارهاي مناسبي برخوردار بودند و پرسشهايي را نيز تهيه و براي چهار صد نفر فرستاده شد.

دكتر خسرو خاور نخبگان علمي كشور را محصول دو نسل ارزيابي كرد و گفت : نسل پدران كه در خارج از ايران تحصيل كردند و اين افراد بنيانگذاران سنت علمي جديد در كشور هستند.  گروه دوم كساني هستند كه دكترايشان را در ايران گرفتند اما موفق شدند كه خودشان را با معيارهاي بين المللي تطبيق دهند. در حقيقت نسل دوم نتيجه كار بنيانگذاران هستند.

عضو مركز تحقيقات سياست علمي كشور در ادامه سخنانش به  توصيف بنيانگذاري جامعه شناسي علم در غرب پرداخت و گفت : جامعه شناسي علمي در غرب توسط مرتن در 1942 با ارائه تعريفي بنيانگذاري شد. مرتن به چهار عامل براي جامعه شناسي علمي قائل است: 1-  طرز فكر فعالان علمي بايد تحول گرا باشد؛ 2- جامعه علمي بايد اكتشافات را به صورت رايگان در اختيار بشريت قرار دهد؛ 3- عالم و دانشمند بايد بي طرف باشد؛ 4- دانشمند بايد هميشه شكاك باشد و با بعد انتقادي پديده اي را بشناسد.

استاد دانشگاه سوربن افزود : بعدها مرتن دو ويژگي به اين چهار خصيصه،  دو ويژگي فروتني دانشمند و رقابت سالم با ديگر دانشمندان را اضافه كرد .

دكتر خسرو خاور در پايان نگاه محققان و دانشمندان ايراني را نسبت به جامعه علمي در ايران دو گونه برشمرد و گفت : بسياري از پژوهشگران معتقدند در ايران لااقل در برخي از رشته ها نطفه اوليه جامعه علمي بسته شده است. گروهي ديگر بر اين عقيده اند كه كشور ما فاقد يك گروه علمي است و پيشرفت علمي در دهه اخير مرهون از خود گذشتگي نسل خاصي از افراد است كه بدون هيچ گونه چشمداشتي بخش اعظمي از زندگي خود را صرف تحقيقات علمي كرده اند.اين پديده داراي چندان انسجامي نيست و قابليت تكرار ندارد بلكه محصول تصادف و همت افراد است بدون اين گروهي آگاه و سازمان يافته بخواهند تحقيقاتي را ادامه دهند.