محمد پرويزي : نمايش بانوي خيال نبش قبر يك خاطره مشترك است

محمد پرويزي نويسنده ،طراح وكارگردان نمايش بانوي خيال درگفتگو با خبرنگارتئاتر مهر گفت : قصد داشتم يك رويكرد ازهنرهاي تجسمي به نمايش داشته باشم تا جنبه ديداري نمايش را برجسته كنم ويك نمايش شرقي وبه مفهوم ديگر " ايراني ، اسلامي " انجام بدهم كه براي رسيدن به اين منظورنگارگري را بسترجالبي براي اين امرديدم. نمايش بانوي خيال را ازچند زاويه بايد نگاه كرد .

درون مايه اصلي وداستان نمايش براساس خاطرات ارادي وغيرارادي سه نگارگراست كه ازكوچه پس كوچه هايي مي گذرند تا به صحنه نمايش مي رسند .درصحنه است كه به يادمي آورند و وادارمي شوند كه به سخن بيايند . اين سه نگارگردركنشها وبازيهايي كه با هم دارند به يك خاطره مشترك مي رسند كه  يك بانوي خيالي است .دليل رسيدن به خاطره مشترك اين بوده كه درگذشته نگارگران دريك چهارچوب ونظام كلي با هم شريك بوده اند وازهمين رواست كه تصاويرهمه نگارگران ازلحاظ چهره وشمايل نگاري ازيك نظام تبعيت  مي كردند وهمه شيرينها ، پرتره ها وبانوها درسبكهاي مختلف چه سبك تبريز، چه سبك شيراز به هم شباهت دارند.

به همين منظوراست كه اين سه نگارگربه يك "نگاره " واحد مي رسند . وي درادامه گفت : دراين نمايش نگارگرخاصي را مدنظرقرارندادم زيرا نگارگري نظام است و وقتي ازيك نگارگرحرف زده مي شود گويي ازهمه آنها گفته شده است به همين دليل سعي كرده ام برداشتي ازفضا ودروني مايه اصلي نگارگري استفاده كنم . ديگربن مايه ايي كه دراين نمايش مدنظرداشتم خاصيت خاطره است چون درخاطره است كه اين نگارگران به گذشته مي روند وباز مي گردند وگذشتيشان را روايت مي كنند ونمي توانند بروند وبازنگردند چون وقتي كسي بخاطرآورده مي شود كه به هرشكل وهرمكاني درذهني زنده مي شود واين بن مايه را ازآرامي " تاني بركسون " وام گرفتم و"پل ريكون " نويسنده ايي بود كه به آن توجه داشتم زيرا موضوع اين نويسنده هم زماني وخاطره است وكفشهاي به ياد داشتن را ازآثار"يونگ "برداشت كردم واينها رادرفرهنگ خودمان دروني كردم واين درون مايه اصلي نمايش بانوي خيال شد .

پرويزي درادامه درمورد نگاه اين نمايش گفت : نگاه اين نمايش به دوران مختلف نقاشي است وازدوران گذشته تا سده هاي دهم رامرور مي كند .

دراولين بخش قديمي ترين خاطره نقاشي را داريم كه اطلاعات مبهمي ازآن وجود دارد به همين منظورازآن به عنوان سايه ياد شده وبخش سايه ها اجرا مي شود بعد به "جنيد بغدادي "مي رسيم كه درستايش ازاين نقاش كه نامي ازاودرتاريخ آمده پرده همايون همايون اجرا مي شود بعد ازاين دوبه فردي بنام محمد سياه قلم مي رسيم كه فردي عجيب درعالم نقاشي بوده چون تابلوهاي اوازموضوعاتي همچون غريبه ، اجنه ، شياطين وديو استفاده كرده است ، البته بطورغيرمستقيم ازآثاراو استفاده كردم وفقط به درون مايه كارهاي اوتوجه داشتم . درادامه مي رسيم به سده 9 وكمال الدين بهزاد وبعدازآن به سلطان محمد كه نگارگري به اوج ظرافت وشكنندگي خود مي رسد ودرآخرين بخش ستايش زمين از"نگاره " است كه با يك پايكوبي جمعي وستايش ازنگارگران آنها را به تاريخ بدرقه مي كنيم .

پرويزي درمورد شيوه اجرايي اين نماش گفت : ما ازابراز وامكانات بسياري استفاده كرديم . ازتوان سينما براي به گذشته بردن وزنده كردن خاطرات اين نگارگران استفاده كرديم بطوري كه به نمايش آسيبي نرسد ازپويا نمايي بهره جستيم كه بتوان آن پرده معروف كمال الدين بهزاد رابه حركت درآورده واورا زنده مي كنيم وبه صحنه مي آوريم به اين منظوركه "نگاره " را به زمين آورده ايم . داربستي هست كه درطول نمايش به داخل صحنه آورده مي شود كه نگاه ما به اين داربست نگاهي متافيزيكي بوده به اين منظوركه نگارگردرخلاء نقاشي مي كرده واين هم بخاطرجغرافيايي حجم متافيزيك شرقي است كه نگارگران با وجود مشكلات زيادي همچون جنگ فقر، بيماري وغيره دريك حالت خاصي وبي اعتنا به واقعيت زندگي به درونيات خودشان نزديك بودند وما با آن آوردن اين داربست عظيم قصد ستايش عظمت دروني نگارگررا داشتيم . ازموسيقي نيزاستفاده شد واركستري كه دراين نمايش وجود دارد ازسازهاي كهن بهره جسته ومي توان آنرا اولين اركسترملي دانست زيرا با بازسازي سازهاي محلي وكهن به مفهوم عميقي دست يافته است .سعي داشته ايم كه صدا، تصويرخاصيت بصري ودرون مايه اين نمايش كاملا به فرهنگ كهن كشورمان وفادارباشد وبا اين ملاك كه اين موارد را به روز درآورده وبراي مخاطب امروزي ملموس كرديم .

پرويزي درباره دكورعظيم وبا شكوه اين نمايش گفت : براي طراحي دكوراين نمايش مطالعه ايي 3 ماه برتالاروحدت داشتم تا مكان اجرايي را كه مي خواهم درآن اجرا بروم را بهتربشناسم . با تمام امكانات تالارآشنا شدم وازآنها بطوركامل استفاده كردم كه اين موضوع اولين باراست كه درتاريخ تالاروحدت اتفاق مي افتد. دراولين مرحله ازطراحي دكورما با شناختي كه ازسالن پيدا كرديم با استفاده ازانيميشن فضاي كلي صحنه را ساختيم بعد ازآنها ماكتهايي تهيه كرديم ، ابعاد دكورها مشخص شد وموادي را كه براي ساختن دكورلازم داشتيم انتخاب كرديم .

بيشترين چيزي كه درطراحي دكورمدنظرم بود عظمت وشكوه نگارگري درتاريخ درخشان هنرايران است به همين منظورنخواستم كه كاراين نگارگران رادرابعاد كوچك ونارس به نمايش بگذارم وسعي كردم كه پاكيزگي ، درخشندگي رنگ ونوررا كه موضوع اصلي نگارگران است را درطراحي لباس ودكورآنها با همان عظمت به نمايش بگذارم .عظمت كارنگارگران دراين است كه آنها درابعاد كوچك وفقط در2 يا 3ميل درهرپرده نگاره روح وزندگي راشكل مي دادند ومن براي نشان دادن اين عظمت درعصرمعاصربايد بيننده را شگفت زده مي كردم تا تماشاگردرجاي خودش ميخكوب شود ، به تعريفي عظمت دروني نگارگري را دردكوراين نمايش بيروني كردم .

وي درادامه گفت : طراحي دكوراين نمايش داراي دوبخش است . اولين مرحله ازدكورما نگاهي كه به پرده نگارها داشتيم به نزديكي نگارگري ومعماري پي برده ايم پس توانستيم به معماري ايراني ، اسلامي مراجعه كنيم دربخشي كه ازسينما كمك گرفتيم به "خرانق " روستاي عجيبي دريزد رفته وآنها براي فيلمبرداري استفاده كرديم بخاطربافت ومعماري عجيب اين روستا وبعد ادامه اين كوچه ها را به همان شكل برروي صحنه ساختيم .

 دربخش دوم چون به زندگي معاصرنزديك مي شويم ازنمادهاي مدرن نگارگري مثل لكه هاي رنگي بهره جستيم . بحث ديگري كه درطراحي مدنظرم بود اين موضوع است كه به خاصيت رنگها درنگارگري كه داراي شفافيت زياد واستفاده ازرنگهاي طلا ونقره درپرده نگاره است توجه داشته باشم .

پرويزي درمورد شيوه كارگرداني اين نمايش گفت : اگرنگارگري را بشناسيد مي بينيد كه دريك پرده نگاره تعدادانبوهي ازشخصيتها وجود دارند زيرا پرده نگاره خاصيت مثورسازي دارد . يك نگارگريك داستان را با همه شخصيتهاي آن دريك پرده به حالت روايي نشان مي دهد وبه همين خاطرازاين استعاره استفاده كردم .بطورمثال گروه خرم دراين نمايش براساس همين اصل وبن مايه شكل گرفته وآنها به صحنه مي آيند ودرزواياي مختلف وفرم هاي نگارگري قرارمي گيرند ، حركت مي كنند وفيكس مي شوند وحتي درجايي آنها درپلانهاي طبقاتي چيدمان مي شوند كه اين هم ازخاصيتهاي نگارگري است .

پرويزي درمورد بازيگران نمايش بانوي خيال گفت : بيشترين چيزي كه دربازي بازيگرانم مورد توجه ام بود شاخصه هاي حسي بود واعتماد آنها به نمايش . چون دراين نمايش يك پرسوناژ وشخصيت ثابت وجود نه است دراول براي بازيگران مشكل سازوبسيارسوال برانگيزبود ولي طي جلساتي كه با هم داشتيم وبا تشريح كليت ونوع نمايش توانستم اعتماد آنها را جلب كنم و با اين دوستي واعتماد بود كه 14 ماه دركنارهم تمرين كرديم تا به اجراي مورد نظرمان رسيديم .

محمد پرويزي كه نمايش بانوي خيال اولين فعاليت اودرزمينه تئاتراست دراين رابطه گفت :درتئاترسبكهاي مختلفي وجود دارد ولي اگربخواهيم تئاتر را تقسيم بندي كنيم با دونوع تئاتر روبرو هستيم . يكي تئاترروشنفكرانه وديگري تئاترعام ومردمي . بحث تئاتري كه دركشورما وجود دارد اين است كه تئاتربراي تماشاگران خاص ويا همان اهالي تئاترنوشته وكارمي شودكه با اين موضوع مخالفتي ندارم ولي براين عقيده ام كه مي توان با قراردادن طعمه هايي ، جاذبه هايي شكوه وعظمتي را درنمايش پديد آورد كه مخاطب عام را هم به سالن نمايش كشاند وهمان بحثهاي جدي را درذهني مخاطبان جاري كرد . همانطوركه امروزسينما وتلويزيون اين كاررا براي تماشاگران انجام داده واين فاصله است كه درتئاترامروز اولين ديده مي شود ، كوشيدم كه به اين مسئله فكركنم واين موضوع را مدنظرداشته باشم . ازاين روي ازامكانات فني ديگرهمچون سينما - انيمشن وموسيقي كمك گرفتم تا اين جاذبه را براي مخاطب ايجاد كنم.

پرويزي به سوال خبرنگارمهرمبني براينكه چرا پرسه اجرايي اين نمايش آنقدرطولاني بوده است پاسخ گفت : يكي ازدلايلي كه ديربه تئاترروي آوردم اين بودكه زمان زيادي صرف شد تا تئاتربراي خودم تصويب شود چون براين عقيده ام كه كم داني وحشتناك تراست ازناداني ، قصدم اجراي نمايشي بود درستايش كارنگارگران واگرقراربود كه يك نمايش نصف ونيمه انجام شود كه باعث شود حيثيت نگارگران به خطربيفتد هرگزانجام نمي دادم براي اجراي اين نمايش 4 سال وقت صرف كردم تا بهترين شرايط را براي اجرا بدست آورم وبراي بدست آوردن بهترينها ازافراد زيادي مدد جستم گروه اجرايي كه با من همكاري داشتن بالغ بر170 نفربوده اند كه همه آنها با دوستي ومهمترازآن اعتمادي كه به هم داشتيم اين نمايش را آماده كرديم وموفق بودن ويا نبودن اين امررا به عهده مخاطبان مي گذاريم .

پرويزي درادامه گفت : اين نمايش دراصل اداي ديني است به خاطره تصويري گذشتگان وآن را تقديم مي كنم به كساني كه به تصويرحساس وحساسيت بصري زيادي دارند ومهمترين مسئله اين است كه ما درفرهنگ غنيمان ظرفيتهاي نهفته بسياري داريم به شرط  آنكه برداشتهاي ساده نداشته باشيم وبه درون آنها نقب بزنيم .

محمود راسخ بازيگر نقش  يكي ازسه نگارگر درمورد بازي خود دراين نمايش گفت : توسط فرهاد اصلاني بكاردعوت شدم وازدوماه پيش به عنوان بازيگربخش نمايشي بانوي خيال شروع بكاركردم .

وي درادامه بازي خود دراين نمايش را فاقد شخصيت پردازي دانست  و تصريح كرد : دراين نمايش شخصيت پردازي صورت نگرفته چون اساسا اين نوشته يك درام نيست كه داراي شخصيت باشد وبازيگربتواند براساس درونيات اين شخصيتها بازي كند . ما  روايتگرهستيم وفقط بار مفاهيمي ديالوگهايي كه هست را انتقال مي دهيم .

راسخ درباره رسيدن به نقشي را كه ايفا مي كند را اينگونه توصيف كرد: بازي اين سه نگارگربيشترازطريق اتودهايي كه ما خودمان داشتيم بدست آمد نه اززيربناي شخصيتها يا پردازش ديالوگها ما براي رسيدن به كل اجرا زياد تمرين نداشتيم صحنه سياه قلم را تا روز اجرا فقط يك بارتمرين كرديم ورسيدن ما به اين نقشها بيشترحسي بود كه درهنگام تمرين طراوش كرده وازهمين روي است كه اين نمايش خودم را هم راضي نكرده وفقط 10-15 درصد ازتوان را كه داشته ام را درصحنه مي بينيد .

وي درادامه گفت: دراين نمايش درروي صحنه من كارخودم را انجام مي دادم ولي هيچ كس ازبيرون تصحيح ام ؟ نكرد وخيلي كم فقط پيشنهاداتي شد هدايتي كه يك كارگردان بايد براي بازيگرانش داشته باشد دراين نمايش صورت نگرفت ولي برخورد هنري كارگردان چون ايشان هم هنرمند هستند ومقوله هنررا مي شناسند خوب بوده ولي جنبه تئاتري ايشان براي هدايت بازيگران ضعيف بود واين يكي ازناراحتيهاي  من برروي صحنه است زيرا نتوانستم كاري راكه مي خواستم انجام بدهم والان هم ديگرفرصت اين كاررا نداريم راسخ فردرمورد دكوراين نمايش گفت : تمرين كمي با دكورداشتيم وديربا آن آشنا شديم ورابطه اين را كه بايد بين بازيگرودكورنمايش اتفاق مي افتاد انجام نگرفت وآني احساس غرابتي را كه بايد با دكورداشته باشم تا آن را جزئي ازوجودم بدانم را ندارم .

راسخ نظرخود را درمورد نمايش بازي خيال اينگونه عنوان كرد  : اجراي چنين كارهايي با اين وسعت احتياج به زمان بيشتري دارد دراين نمايش حجم بسياري ازهنرها وجود دارد واينها بايد دركنارهم بتوانند به يك كليت برسد كه به نظرم اين اتفاق نيافتاده است .  شايد اجزاي نمايش بصورت جداگانه بسيارخوب باشند ولي درتركيب خوب نيستند .كارگردان نتوانستنه به آن چيزي كه مدنظرش بوده برسد .

غلامحسن تسعيري يكي ديگرازنكارگران درباره نقش خود سخن همبازي خود را تكرار كرد وگفت : نقشهايي كه دراين نمايش وجود دارند يك كاراكترنيستند وبيشتريك روايتگرنه كه چيزي را كه برآنها گذشته بازگومي كنند .براي رسيدن به اين نقش چيزي درمتن وجود نداشت . نقش درطول تمرين بدست آمد وبازيگران خودشان نقش را پيدا كردند البته بطوري كه نظركارگردان راهم تامين كنند .

اين بازيگر درادامه گفت : دراين نمايش هدايت وحمايت ازبازيگري خيلي كم بود . البته اين اولين كار كارگردان نمايش است ونمي شود براو ايرادي گرفت  .همين كه جسارت داشته تا اين گروه را دورهم جمع كند قابل تقديراست ولي آن چيزي كه اتفاق افتاد روند منطقي را طي نكرد ، زيرا نمايش ازماه ها قبل شروع شده بود وگروه بازيگران كه ما سه نگارگرهستيم خيلي ديربه نمايش دعوت شديم  .خودم ،  اسم آن چيزي را كه حالا مي بينيد ، نمايش نمي گذارم .

تسعيري درباره دكورسنگين اين نمايش گفت : با دكوراين نمايش راحت نيستم وبايد بار دكوررا هم به دوش بكشم . با تعريفهايي كه ازبزرگان هنرتئاترشنيدم . تئاتريعني يك بازيگرويك لكه نورفقط همين وبقيه لوازم وعناصري كه برروي صحنه مي آيند بايد درخدمت بازيگرباشد ولي دراين نمايش برعكس اين اتفاق افتاد يعني دكورطراحي شد، ساخته شد ، رنگ شد وبعد ما با آن آشنا شديم مثل يك كت شيك كه بعد ازدوخته شدن سه عدد دكمه هم به آن اضافه مي كنند .

تسعيري نظرخود درباره نمايش بانوي خيال را اينگونه بيان كرد: اگرجاي تماشاگربنشينم لحظاتي ازنمايش خسته مي شوم زيرا وقتي دركنارصحنه هستم با بعضي ازصحنه ها ارتباط برقرارمي كنم وآن را دوست دارم ولي دربعضي جاها خسته مي شوم واين حق را هم به تماشاگرمي دهم كه اينگونه باشد. دراين نمايش ازهنرهاي ديگرمثل سينما ، انيميشن ، موسيقي نيزاستفاده شده واينها به همراه خود يك حجم را برنمايش وارد مي كنند واگرنتواني آنرا كنترل كني آنها برنمايش غلبه مي كنند. اين است كه فكرمي كنم  معرفي مقوله اي كه مدنظركارگردان بوده  به درستي انجام نگرفته وبراي من مهم اين است كه سعي خودم رابكنم وبا رجوع به آموخته هايم  تلاش كنم تا تماشاگرراضي شود وبا انبساط خاطرسالن را ترك كند .