چندین هزار هکتار از اراضی قم غیرقابل کشت شد/ مهاجرت روستائیان به مکان دیگر

به گزارش خبرگزاری مهر، رضا سیار با اشاره به اینکه استان قم در منتهی الیه دو حوزه آبخیز بزرگ قره چای و قمرود قرار دارد، بیان داشت: از حوزه قره چای فقط 16 درصد در استان قم است آن هم کم باران ترین منطقه و 5/23 درصد حوزه قمرود در کم باران ترین بخش خود در استان قم وجود دارد.

سیار گفت: در این دو رودخانه که حوزه قره چای از کوه‌های استان همدان و بخشی از زاگرس و الوند سرچشمه می‌گیرد و انتهای آن حوزه قره چای است، در ایستگاه شاه عباسی قبل از ساخت سد غدیر ساوه میانگین آورد 306 میلیون متر مکعب بوده است و از سال 74 که زمان آبگیری سد است، به کمتر از 100 میلیون متر مکعب رسیده است.

وی با اشاره به اینکه بخشی از آورد رودخانه قره چای به صورت رودآب و سیلاب بوده و بخشی به عنوان حق آبه مورد استفاده قرار می‌گرفت، تصریح کرد: در محل پل عسگرآباد، میانگین رودآب و سیلاب قبل از ساخت سد الغدیر 243 میلیون متر مکعب بوده است که از زمان بعد از آبگیری این میانگین صفر است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم در ادامه بیان داشت: قبل از ساخت سد 15 خرداد در ایستگاه شادآباد بالا دست بند 19 دی، ورودی رودخانه میانگین حدود 215 میلیون متر مکعب بوده است و در طول بعد از آبگیری سد 15 خرداد به 43 میلیون متر مکعب رسیده است.

سیار با اشاره به اینکه رودخانه قمرود نیز حالت زایندگی دارد، اظهار کرد: در 4 سال گذشته از اردیبهشت تا آذر این رودخانه به صورت کاملا خشک و در دو سه ماه زمستان هم در حد 2 تا 3 میلیون متر مکعب بوده است.

وی با تشریح بیشتر وضعیت قم از منابع آبی که تامین کننده آب کشاورزی و تغذیه کننده منابع چاه‌های زیرزمینی است، اظهار کرد: از چاه‌های آب کشاورزی نیز حدود 900 میلیون متر مکعب آب برداشت می‌شود که در 20 سال گذشته میانگین کیفیت از نظر EC حدود 2.5 برابر شده است و سطح ایستایی آب در حوزه حاشیه رودخانه قره چای بیشتر از 80 متر پائین رفته است.

تعطیلی چاه‌ها و نقل مکان کشاورزان

وی تصریح کرد: در پائین دست قمرود یعنی از منطقه قنبرعلی به پائین، 14 پارچه آبادی که چندین هزار هکتار پلاک ثبتی مستثنیات داشته‌اند، در حال حاضر کلا لم یزرع شده است و EC آب به 18 هزار رسیده است و کشاورزان چاه‌ها را تعطیل کرده و در منطقه شاه سید علی اقامت کرده‌اند.

سیار افزود: حدود 25 هزار هکتار اراضی منطقه از انتفاع خارج شده است و تنها یک منطقه محدودی در منطقه البرز به دلیل تغذیه از فاضلاب قم زنده مانده است.

روش‌های بومی برای حفظ آب و خاک

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به چند نکته کلیدی برای مقابله این وضعیت بیان داشت: در داخل استان با کمک و مشورت تولیدکنندگان روش‌های بومی را برای حفظ آب و خاک در نظر گرفتیم.

وی افزود: با تمام زحماتی که در زمان صدارت کلانتری وزیر اسبق کشاورزی در راستای آبیاری تحت فشار انجام شد، حدود 5 هزار و 500 هکتار از اراضی به آبیاری تحت فشار مجهز شد که با شور شدن آب قره چای این میزان به کمتر از 400 هکتار رسید.

وی اضافه کرد: بعد از ناکارآمد شدن آبیاری تحت فشار به این نتیجه رسیدیم تا یک سری اقدامات بومی داشته باشیم و در همین راستا تسطیح اراضی لیزری و تسطیح دقیق را تجربه کردیم و دیدیم این روش کارایی آب را خیلی افزایش می‌دهد.

سیار گفت: توصیه به تغییر الگوی کشت و ساخت باغ‌ها نیز در دستور کار قرار گرفت، آن هم در گونه خاصی از درختانی که با اقلیم قم سازگار هستند تا بتوانیم به سمت تولید اقتصادی حرکت کرده و ارزش اقتصادی آب را حفظ کنیم.

وی با بیان اینکه تغییر الگوی کشت، تسطیح اراضی، انتقال آب با لوله به عنوان یک روش میانکار و جلوگیری از هدر رفت آب و ساخت استخرهای دومنظوره از روش‌های دیگری است که در استان قم مورد استفاده قرار می‌گیرد اظهار کرد: با استفاده از روش‌های فوق و انجام کارهای مهندسی در مزرعه، توانستیم میزان تولید در استان را حفظ کنیم که کار بسیار سختی بود، ولی روند صعودی شوری آب و شوری خاک، واقعا کشاورزان را کلافه کرده است، اینها تدابیری است که ادامه آن به این شکل میسر نیست، مگر اینکه همه کشاورزان برای این موضوع تلاش داشته باشند.

پدیده‌های شوم که دست ساز خودمان است

سیار با تاکید بر اینکه استفاده از این روش‌ها می‌تواند مسکنی باشد برای مبارزه با این پدیده دست‌ساز خودمان، گفت: بلایی که بر سر قمرود آمده، حاشیه قره چای نیز الزاما آن را تجربه خواهد کرد، در حال حاضر 450 لیتر در ثانیه آب از این منطقه تخلیه می‌شود به داخل شهر قم برای شرب می‌آید.

وی بیان داشت: الان مسئولان و دست اندارکاران به این فکر می‌کنند که بعد از انتقال کامل آب از سرشاخه‌های دز به قم، این 450 لیتر بر ثانیه را برای صنعت استفاده کنند در صورتی که آمایش با حفظ وضعیت موجود و حفظ منابع موجود امکان‌پذیر است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم افزود: وزارت نیرو به عنوان متکفل بحث تامین آب در کل کشور چه کشاورزی، صنعت و چه شرب نباید اجازه این کار را بدهد، می‌شود یک تدابیری را وزارت نیرو بیندیشد تا تعادل سفره‌های زیرزمینی را حفظ کند.

به گفته وی حدود 19 سد بزرگ بالای 5 میلیون متر مکعب در طول سال‌های 65 به بعد در رودخانه قره چای ساخته شده است و کارهای بالا دست این بلا را بر سر آب‌های زیرزمینی قم آورده است.

وی با اشاره به اینکه بحران آب در پهنه سیاسی حوزه‌های آب خیز به دلیل دست کاری طبیعت توسط مسئولان و بخش خصوصی صورت گرفته است، گفت: هر کسی منابع خود را با یک سیاست منطقه‌ای و روستایی تامین می‌کند و در روستا تصمیم می‌گیرند استخر ذخیره بسازند و کاری به نظام بهره برداری و حقابه پائین دست ندارد.

ساخت ویلا در دل باغ‌های سرسبز

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بعد از آب یکی از تهدیدهای اساسی کشاورزی در استان قم خاک است، تولید محصولات مختلف لبنی، مرغ بومی، لوبیا، نخود و ... در روستاهای ما به دلیل تغییر فرهنگ تعطیل شده است.

وی افزود: تمام باغ‌های روستاهای قم به ویلا تبدیل شده است و امروز سازمان جهاد کشاورزی استان قم بیشترین چالش را برای مبارزه با تغییر کاربری اراضی کشاورزی دارد و هر منطقه‌ای که اندکی دما با قم متفاوت است، زمین خواری و تفکیک صورت می‌گیرد و اینها جزو چالش‌های اصلی بخش کشاورزی است.

سیار در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه در قم روستا یک جایی بود که ساکنان آن بر پایه کشاورزی، باغداری و دامداری زندگی داشتند افزود: الان روستا تعریف دیگری دارد، می‌گویند باید در روستا گاز و اینترنت ببریم، آسفالت کنیم و جدول بگذاریم و در روستا کسی حق ندارد دام و مرغ نگه دارد.

وی تصریح کرد: در طرح هادی روستا جایگاهی برای این کارها دیده نشده است، کاربری غیر مسکونی را در طرح هادی روستاها نمی‌بینند که باید در این زمینه به صورت اساسی وارد شد و کار کرد.