هنر عبابافی با قدمت چند صد ساله در دشتی به فراموشی سپرده می‌شود

به گزارش خبرنگار مهر، در گذشته روستاهای مختلفی از جمله درازی، زیارت، بردخون و کردوان از مراکز مهم عبابافی در منطقه محسوب می‌شدند اما در حال حاضر روستای کردوان تنها جایی است که هنر عبابافی هنوز در آن رونق دارد، هر چند نسبت به گذشته تعداد کارگاه‌های عبابافی اندک شده و تنها دو کارگاه فعال و یک کارگاه نیمه فعال در این روستا وجود دارد.

در حالی که تا سال 1375 تعداد 9 کارگاه متعلق به آقایان احمد زارعی، حاج علی کشاورز، حاج عبدالله زارعی، حاج محمد عبدی زاده، حاج محمد کشاورز، محمود یوسفی، علی یوسفی و محمد کشاورز و ماندنی کشاورز فعالیت می‌کردند اما در حال حاضر عبدالمجید و غلامرضا زارعی تنها فعالان عبابافی در کردوان هستند و عزیز کشاورز نیز کارگاهی نیمه فعال دارد.

کشورهای عربی مشتری کارگاه عبابافی

در این میان عبدالمجید زارعی موفق شده نشان درجه دو هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز دریافت کند.وی 41 ساله و متأهل و دارای چهار فرزند است و از 18 سالگی در کنار پدر این حرفه را آموخته است.

خودش می‌گوید اصالت ما به روستای درازی بر می‌گردد و پنج نسل قبل از من عبابافی می‌کرده‌اند و از زمان پدر پدربزرگم که ساکن کردوان شده‌ایم نیز به عبابافی مشغول بوده‌ایم.

با وجود اینکه عبدالمجید شش برادر دیگر هم داشته اما سایر برادران اشتیاقی برای یادگیری این رشته نشان نمی‌دهند ولی سه خواهرش ریسندگی می‌کنند.

زارعی به خاطر علاقه و استعدادی که داشته یک ساله استاد کار می‌شود و سالانه حدود 80 عبا را می‌بافد که مشتری غالب عباها عرب‌های حوزه خلیج فارس و به ویژه قطر و کویت هستند.

وی از سال 1374 تاکنون در نمایشگاه‌های مختلف داخلی شرکت و برای معرفی هنر عبابافی استان بوشهر نقش مهمی ایفا کرده است.

وی با وجود اینکه از استان‌های قم، سمنان و همدان پیشنهادات خوبی با مزایا و امکانات مناسب داشته ولی پیشنهادات را رد کرده تا این هنر در استان بوشهر حفظ شود.

زارعی سابقه چهار ماه رزمندگی دارد و دوره قبل عضو شورای اسلامی روستای کردوان علیا بوده و هم‌اکنون به عنوان عضو شورای پایگاه مقاومت شهید مطهری روستا با بسیج همکاری دارد.

آموزش 30 نفر در رشته عبابافی برای حفظ این هنر

زارعی در دو دوره‌ای که با حمایت فنی و حرفه‌ای دشتی کلاس عبابافی را برگزار کرده 30 نفر را آموزش داده و معتقد است برخی از آن آموزش دیدگان در صورتی که کنار یک استاد کار باشند، می‌توانند بافندگان خوبی شوند.

عبابافی در حقیقت دو بخش ریسنده و بافنده دارد که کار ریسندگی را خانم‌ها انجام می‌دهند و بافندگی را آقایان به عهده دارند و این سنت تا هنوز حفظ شده است.

هر کارگاه نیز یک یا دو نفر بافنده دارد که اگر دو نفر باشند نفر اول نخ‌ها را برای بافت آماده می‌کند و نفر دوم می‌بافد.

در گذشته کارگاه‌های عبابافی ساکن بود و چاله‌ای ایجاد می‌کردند و کارگاه را پیرامون آن قرار می‌دادند و به گودی که می‌کندند پاشلی می‌گفتند و پای بافنده تا زانو در آن قرار داشت ولی کارگاه‌ها هم اکنون قابل جابه‌جایی است و از دستگاه‌های احرام‌بافی که در خوزستان وجود دارد نمونه‌برداری شده است.

مراحل مختلف عبابافی

اولین مرحله عبابافی پشم‌چینی است که از پشم بچه شتر به دست می‌آید فصل پشم چینی فروردین ماه است و هر چه بچه شتر بزرگتر باشد پشم آن ضخیم‌تر و نامرغوب‌تر است و از هر بچه شتر یک کیلو پشم بیشتر به دست نمی‌آید ولی اگر خشک‌سالی نباشد و تغذیه خوبی داشته باشد دو کیلو پشم می‌تواند تولید کند.

مرحله بعد تمیز کردن و پاکسازی پشم و جدا کردن مو از پشم است و سپس مرحله ریسندگی آغاز می‌شود که توسط بانوان انجام می‌گیرد و سه ماه دوره ریسندگی طول می‌کشد.

هر ریسنده روزانه چهار ساعت مشغول ریسندگی است که البته مهارت ریسنده نیز اهمیت زیادی دارد.

ویژگی پشم شتر نیز خود رنگی و طبیعی بودن رنگ آن است و در آفتاب هم رنگش را نه تنها از دست نمی‌دهد که بهتر هم می‌شود ولی سایر استان‌ها مرغوبیت پشم استان بوشهر را ندارند و برخی از اعراب حاضرند به هر قیمتی این پشم را خریداری کنند که عبابافان حاضر به فروش این پشم به آنها نیستند.

با تمام شدن ریسندگی نخ‌ها جمع‌آوری شده و پیش استاد کار می‌آورند و استاد کار یا بافنده 10 دوک و 60 دور نخ‌ها را دور میله به فاصله هشت متری دوانده و ضایعات آن از بین برده و نخ‌ها را حلقه حلقه کرده تا گره نخورد.

اندازه و رنگ هر عبا بستگی به سفارش‌دهنده عبا دارد اما معمولا هر عبای معمولی هفت متر نخ می‌برد و وزن هر عبای معمولی 900 تا 950 گرم است.

از آن جا که شتر سفید و سیاه کمیاب‌تر است قیمت عباهای سفید و سیاه گران‌تر است.

عبابافی برای رهبر معظم انقلاب

در حال حاضر قیمت تمام شده یک عبای سفید و سیاه 700 هزار تومان و عبای قهوه‌ای و کرم و طلایی 500 هزار تومان است.

زارعی می‌گوید در سفری که به کربلا داشتم مغازه‌ای عبافروشی دیدم که عباهای نامرغوب به نام عبای بوشهر را به قیمت 600 هزار تومان می‌فروختند.

زارعی تاکنون برای شخصیت‌های مهم سیاسی کشور از جمله رهبر معظم انقلاب و علما و مراجع تقلید شیعه عباهای گوناگونی دوخته و یادآور می‌شود یک‌بار آیت‌الله گلپایگانی مسئول دفتر رهبر معظم انقلاب که برای روضه‌خوانی و سرکشی از منطقه محروم باغان به دشتی آمده بود به کارگاهش آمده و سه عبا هم خریداری کردند.

عبابافی با تبدیل کردن نخ‌ها به تار و پود بافندگی آغاز می‌شود و یک استادکار ماهر در صورتی که روزانه پنج تا هفت ساعت وقت بگذارد یک عبا را به مدت هفت روزه تمام می‌کند.

نخ‌ها روی هشت عدد قرقره روی ابزاری که شانه نام دارد قرار می‌گیرد و سابق از نی مخصوصی که از هند می‌آوردند شانه‌ها ساخته می‌شد ولی الان از فلزی ساخته می‌شود که به رطوبت و گرما حساسیت ندارد.

عبا دو بار نیز شسته می‌شود که یک بار بعد از ریسندگی و یکبار هم در حین بافت است و تازدن عبا هم فن مخصوصی دارد و چهارتا شده و سه متر بافت اول رو می‌افتد و راست و وارونه آن هم توسط استاد کار تشخیص داده می‌شود.

وسط عبا نیز دو تخته صاف گذاشته می‌شود که حکم اتو کردن پیدا می‌کند و تا همیشه این حالت حفظ می‌شود.

ترمیم عبا نیز در نوع خود کاری دشوار و ظریف محسوب می‌شود و باید با دقت زیاد تارها را بسته و گره‌های مخفی بزند.

عبابافان کردوانی با این دستگاه‌های عبابافی قادرند احرام، شال، چادر شب، ملحفه و ... را نیز در طرح‌ها و شکل‌های مختلف ببافند.

عبابافی اگر چه شکل سنتی‌اش حفظ شده و دستگاه بافندگی آن نیز به شکل قدیمی‌اش حفظ شده اما امکان به روز شدن، ساده‌تر شدن و تغییر آن وجود دارد و به‌ویژه اگر دستگاه‌های ریسندگی ساخته شود و به نحوی امروزی شود زمان ریسندگی از سه ماه به 15 روز تقلیل پیدا می‌کند و از آن سو اگر دولت سرمایه‌گذاری و حمایت بیشتری برای نشر و توسعه این هنر انجام دهد و این صنعت توسعه یابد می‌توان امیدوار بود که افراد زیادی جذب این رشته شوند.

گزارش: اسماعیل حاجیانی