زیربنای فکری برای تئاتر انقلاب اسلامی به وجود نیاورده‌ایم

به گزارش خبرگزاری مهر، سومین نشست پژوهشی ویژه برنامه‌های "روز هنر انقلاب اسلامی" با موضوع هنرهای نمایشی انقلاب اسلامی با حضور اهالی تئاتر، منتقدان، كارشناسان و اصحاب رسانه شنبه 24 فروردین در تماشاخانه مهر حوزه هنری برگزار شد.

در این نشست علی منتظری منتقد و كارشناس تئاتر، مجید سرسنگی استاد دانشگاه و مدیر خانه هنرمندان و رحمت امینی مدیر مركز هنرهای نمایشی حوزه هنری حضور داشتند و به بحث و تبادل نظر پیرامون تئاتر انقلاب اسلامی و آسیب‌شناسی تئاتر پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداختند.

همچنین آتش تقی پور بازیگر پیشكسوت تئاتر، حسن دولت آبادی نمایشنامه‌نویس و كارگردان تئاتر كودک و نوجوان، مجید شاه حسینی، ایرج داداشی، كریم اكبری مباركه و جمعی دیگر از منتقدان و اهالی تئاتر در این برنامه حضور داشتند.

در این نشست علی منتظری منتقد و كارشناس تئاتر با بیان این كه حدود 20 سال است که از حوزه نمایش دور است، عنوان كرد: آشنایی من با تئاتر به سال‌های پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد و در قم نیز انجمن های اسلامی وجود داشت كه در آنها حضور داشتم و فعالیت می كردم. در آن زمان دو نوع تئاتر وجود داشت؛ یكی تئاتر روحوضی و دیگری جریان تئاترهای مذهبی. به خاطر می آورم در آن زمان كانونی به نام ولی عصر وجود داشت كه مسئول آن شیخ حسن نوری همدانی بود و این گونه فضاها بود که زمینه آشنایی من با تئاتر را فراهم کرد.

منتظری، منتقد و کارشناس تئاتر در ادامه گفت: دوران پر كاری را در اوایل انقلاب در حوزه تئاتر شاهد بودیم و البته نیروهای معتقد به انقلاب اسلامی  حضور فعالی در تئاتر نداشتند مگر كسانی كه در بخش امور تربیتی یا كانون های اسلامی فعالیت می كردند. پیش از انقلاب اسلامی جریان قوی به نام "كارگاه نمایش و اداره تئاتر" داشتیم كه با پیروزی انقلاب اسلامی، اداره تئاتر بلاتكلیف شد و كارگاه نمایش نیز منحل شد تا این كه با اجماع این مراكز هنری "مركز هنرهای نمایشی" تاسیس شد و البته گروهی از هنرمندان مسلمان نیز كانونی را تحت نظر محمد كاسبی تشكیل دادند.

تئاتر پس از انقلاب در حوزه تحقیق و پژوهش كمبود دارد

در ادامه این نشست پژوهشی رحمت امینی مدیر مركز هنرهای نمایشی حوزه هنری نیز با انتقاد از این كه در حوزه تئاتر بعد از انقلاب اسلامی به طور جدی پژوهشگری نكرده ایم، گفت: تئاتر پس ازانقلاب و حتی قبل ازانقلاب اسلامی در حوزه  پژوهش كمبود دارد. حدود سال های 72 بولتن های جشنواره های تئاتر فجر را  برای نگارش مقاله جمع آوری می كردم كه این بولتن ها در آرشیو مركز هنرهای نمایشی نبود وآنها را از اشخاص و هنرمندانی كه می‌شناختم تهیه كردم.

امینی افزود: از 2 ماه قبل در حال تحقیق  روی تئاتر انقلاب اسلامی هستم و متوجه شدم که در این زمینه  با كمبود منابع مواجه هستیم. تصمیم گرفته‌ام به تدوین تاریخ تئاتر انقلاب اسلامی بپردازم. اعتمادسازی برای لایه‌های مختلف مردم، مخاطب‌سازی برای تئاتر و توجه به مخاطب عام چیزی بود كه در تئاتر بعد از انقلاب دیده می‌شد و اسامی كه در چند سال آغازین پیروزی انقلاب اسلامی در تئاتر حضور پیدا كردند بعدها چهره‌های مطرح این حوزه شدند و می توان گفت تاثیرگذاری تئاتر در دهه اول انقلاب اسلامی بیش از دهه‌های بعدی بود.

زیربنای فكری برای تئاتر انقلاب اسلامی وجود ندارد

مجید سرسنگی استاد دانشگاه و مدیر خانه هنرمندان نیز در این برنامه با بیان اهمیت تئاتر بعد از انقلاب اسلامی عنوان كرد: برای پژوهش در این زمینه باید به تئاتر قبل از انقلاب برگشت تا ببینیم این تئاتر اساسا چگونه شكل گرفته است. بهتر است از واژه تئاتر پس از انقلاب اسلامی استفاده كنیم چرا كه اگر بگوییم تئاتر انقلاب به این معنا است كه ما تئاتر انقلاب داریم و این گونه هنرها در دنیا تعریف دارد. در واقع سوال این جا است كه اگر انقلاب اسلامی به پیروزی نمی‌رسید تئاتر ما چه می شد؟ و من فكر می كنم در آن صورت تفاوتی با حال حاضر نداشت.

این استاد دانشگاه خاطرنشان كرد: در بررسی تئاتر انقلاب اسلامی باید دو نكته را در نظر داشته باشیم. یكی این كه همه اركان تئاتر را مد نظر قرار دهیم  نمی شود درباره مركز هنرهای نمایشی حرف زد اما از تاثیر دانشگاه  یا حوزه هنری چیزی نگفت.

وی با اشاره به برخی انتقادها نسبت به تئاتر انقلاب اسلامی گفت: اگر امروز می گوییم تئاتر انقلاب اسلامی ما ضعف دارد، به این دلیل است كه ما چیزی نكاشته ایم كه بخواهیم درو كنیم. در دانشگاه های تئاتر ما چه چیزی تدریس می شود و خروجی دانشگاه ها چیست كه فارغ التحصیلانش بخواهند تئاتر را اصلاح كنند و آثار معدود مناسبتی را هم نمی توان در جریان شكل گیری هویت تئاتر جدید بر مبنای تئاتر انقلابی دید.

سرسنگی ادامه داد: مهمترین دلیل ضعف تئاتر انقلاب اسلامی این است كه زیربنای فكری برای این گونه تئاتر به وجود نیاورده ایم و پس از گذشت 34 سال از پیروزی انقلاب نمی توانیم رساله پژوهشی در حوزه تئاتر انقلاب پیدا كنیم. در هیچ جای دنیا هنر خودش به خودی خود مفاهیمش را خلق نمی كند بلكه این اندیشمندان هستند كه زمینه فكری و هنری را ایجاد می كنند.

وی همچنین اظهار کرد: متاسفانه تئاتر ما عملگرایی صرف بوده است و ما همیشه به اجرا فكر می كردیم اما نمایشنامه نویس حرفه ایی تئاتر نداریم. اگر می خواهیم تئاترمان بالنده شود باید به توسعه همه جانبه آن بپردازیم.

مدیر خانه هنرمندان با بیان این كه پس از انقلاب از لحاظ  كمی دانشگاه ها و گروه های تئاترمان افزایش یافتند، گفت: به این فكر نكردیم كه كیفیت آموزش نیروهای تئاتری چگونه باید باشد و تصور كردیم هر چه دانشگاه هایمان را گسترش بدهیم نیروهایمان را گسترش داده ایم.

سرسنگی همچنین با بیان این پرسش كه آیا می توانیم ادعا كنیم صاحب تئاتری هستیم كه هویتش منحصر به انقلاب اسلامی است یا خیر، عنوان كرد: جریان مستمر تئاتر با هویت انقلاب اسلامی باید مورد توجه قرار بگیرد نه این كه در مقطعی دو اثر خوب اجرا شده است یا خیر. به طور مثال آخرین جشنواره تئاتر فجر را بررسی كنیم و ببینیم چرا بعد از سی و چند سال جشنواره فجر كه آیینه هنر انقلابی است از جشنواره های پیشین ضعیف‌تر است و هویتش با انقلاب اسلامی كمرنگ تر شده است. به نظرم انحرافی در جایی صورت گرفته است و هر چه كه جلوتر می رویم این انحراف بیشتر می شود.