غفلت و پیامدهای آن؛ از غرور تا مرگ قلب و ریا

به گزارش خبرگزاری مهر، "توجه و هوشياري" يا "تنبه و بيداري" عامل شناخت خود، دوستان و نزديكان و مشخصه انسان هاي آرمانگرا و هدفمند است كه ارزش هاي ماندگار حيات و هستي را مي جويند و "غفلت و بي خبري" يا "بي توجهي و نا آگاهي به حقايق راستين زندگي" بيرق برافراشته كساني است كه دل به سرگرمي هاي پوچ و بي ارزش سپرده اند و به جاي خردورزي و تعقل به خيال و روياها و آرزوهاي سراب گونه دلخوش كرده اند و بي احتياط و پرشتاب به سوي عنوان ها و منصب هاي اعتباري و بي ارزش روانه اند.

برخي معتقدند "غفلت" آگاه نبودن نسبت به چيزي هنگام نياز به آن در خاطر و ذهن است و عده اي ديگر بر اين باورند اتلاف وقت به بطالت و بيهودگي و بي توجهي نسبت به امور جدي زندگي است، چنانكه تفكر و انديشه زمينه ساز نورانيت دل و ديده می شود و باعث خروج آدمي از غفلت يعني بي توجهي يا بي خبري مي شود.

عالمان اخلاق، سستي و ضعف نفس نسبت به هدف و مقصود خود را "غفلت" دانسته اند كه مقابل آن "نيت" يا ياد و ذكر و توجه است كه باعث برانگيخته شدن نفس و گرايش به منظور و محبوب آدمي در حال و آينده مي شود.

غفلت از ديدگاه قرآن

آشنايي با آيات و روايات، كه واژه واژه آن باعث  ايمني خاطر و روشني روح و روان آدمي است، زمينه ساز ايجاد انديشه و سپس ايجاد انگيزه مي شود تا هر يك از ما دست كم به "فهم زيان" دست يابيم و از زمره غفلت زدگان رهايي يابيم. سوره اعراف آيه 178 می فرماید: اولئك هم الغافلون. با توجه به این آیه شریفه اگر به فهم زيان هم برسیم سود است.

همچنین در سوره ماعون آيه 4 و 5 خداوند می فرماید: "واي بر نمازگزاران كه در نماز خود سهل انگاري مي كنند". سخن خداوند مهربان خطاب به غافلان و بي خبران است كه در حال نماز توجهي به گفته هاي خود ندارند و چشم و دل به جاي ديگري دوخته اند.

امر به ياد و نام خالق در لحظات تضرع و خوف و در صبحگاهان و شامگاهان و دوري از غفلت (ولا تكن من الغافلين) از دیگر سخنان پروردگار با هريك از انسان هاست تا به هوشياري و توجه رو كنند. چنانچه در آيه اي ديگر با هشدار نسبت به دور افتادگان از خود آگاهي و احساس مسئوليت مي فرمايد: مرگ بر دروغگويان، همان ها كه در جهل و غفلت فرو رفته اند. (ذاريات آيه 10 و 11 )

اثرات غفلت در زندگي

آشنايي با آثار زيانبار غفلت، همت ما را براي غفلت زدايي در زندگي بيشتر مي سازد تا با شور و شناخت و تمرين و تلاش، عزم و جزمي فراوان تر يابيم و خود را از تيرگي ها و تاريكي هاي غفلت خارج سازيم. نخستين پیامد غفلت، "غرور و خود خواهي" است. بي شك آنگاه كه اشيا اصيل در اختيار انسان نباشد، نسبت به بدلي ها تفاخر و تظاهر مي كند.

غفلت يا بي خبري از ارزش هاي اصيل و ماندني باعث غرور و برتربيني نسبت به امور اعتباري و چند روزه مي شود كه در آن به ميز و مقام، ثروت و مال يا علم و تحصيلات رو مي كند و با خواب و خيال ماندگار بودن اين عنوان هاي پوچ، روزگار خويش را سپري مي نمايد به گونه اي كه به جاي امارت بر مال و مقام ، اسارت گريبان او را مي گيرد و به سوي پرتگاه شخصيت روانه اش مي سازد. امام علي (ع) درباره اين صفت نا زيبا فرمود : بيداري و هوشياري نور و روشنايي است و غفلت و بي خبري، غرور و خود خواهي. (غررالحكم،ص  448)

اثر دیگر غفلت "مردگي قلب" يا دوري از خردورزي و دستيابي به راه هدايت است، زيرا غبارهاي غفلت يكي پس از ديگري باعث سياهي و تباهي دل مي شود و راه رشد و شكو فايي را بر آن مي بندد. همراه با اين زيان بزرگ، "كوري ديده دل" هم فرا مي رسد و بصيرت انسان غافل، باعث نابينايي نسبت به حقايق روشن و آشكار مي شود.

تاثير ديگر غفلت و دل مشغولي نسبت به امور ظاهري و فريبنده دنيوي است، باعث "ريا" يعني خوش آمدن اطرافيان و يافتن مقام و موقعيت در نگاه ديگران و از دست دادن فرصت هاي زيبا در زندگي مي شود. "مايوس شدن از رحمت الهي " اثر ديگري از غفلت و هم نشيني با غافلان است. چنان كه امام سجاد (ع) در دعاي ابو حمزه به پيشگاه خداي خود عرض مي نمايد: شايد مرا در بين غافلان ديده اي پس از رحمت خود مايوس ام كرده اي.