به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر قاسم ترخان، مدیر گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ابتدای این نشست با تبیین تأثیر علم کلام بر مبانی علوم اجتماعی گفت: اگر مبانی علوم انسانی (رفتاری ـ اجتماعی) به مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، ارزش‌شناختی و روش‌شناختی، تقسیم شود، می‌توان بررسی کرد که در کدام یک از این مبانی علم کلام تأثیر گذاشته یا می‌تواند تأثیر بگذارد.
وی با بیان مبنای هستی شناختی به عنوان یکی از مبانی علوم اجتماعی اظهار داشت: جبر و اختیار از مسائل مهم کلامی است. از سویی دیگر از مباحث مهم در علوم اجتماعی این است که آیا در پدیده‌های اجتماعی و رفتار و کُنش انسان قائل به جبر اجتماعی هستیم، یا تمایل به فردگرایی داریم و انسان را اصیل می‌دانیم؟
وی افزود: همچنین بحث غایت‌شناسی و حکمت الهی از جمله بحث‌های هستی‌شناختی است که می‌تواند به عنوان یک باور کلامی تأثیر آنها را بر علوم اجتماعی نشان داد. آیا در علوم اجتماعی می‌توانیم نگاه غایت‌شناسانه داشته باشیم؟ پاسخ پوزیتیویست‌ها این است که چنین نگاهی مردود است؛ یعنی علم اجتماعی فقط روابط میان علت‌ها و پدیده‌ها را بررسی می‌کند.
دکتر ترخان معرفت شناختی و ارزش شناختی را از دیگر مبانی علوم اجتماعی تعریف و تصریح کرد: همچنین بحث غایت‌شناسی و حکمت الهی از جمله بحث‌های هستی‌شناختی است که می‌تواند به عنوان یک باور کلامی تأثیر آنها را بر علوم اجتماعی نشان داد. آیا در علوم اجتماعی می‌توانیم نگاه غایت‌شناسانه داشته باشیم؟ پاسخ پوزیتیویست‌ها این است که چنین نگاهی مردود است؛ یعنی علم اجتماعی فقط روابط میان علت‌ها و پدیده‌ها را بررسی می‌کند.
مدیر گروه کلام پژوهشکده دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: کسانی که بحث علوم اجتماعی اسلامی را مطرح می‌کنند در روش‌ها توسعه می‌دهند و طبعاً در این نگاه روش اجتهادی جایگاه مهمی دارد. همچنین در بارۀ این نکته که آیا فقه اجتماعی را وارد علوم اجتماعی بکنیم یا نه؟، مبانی کلامی حرف آخر را خواهند زد؛ از قبیل حُسن و قبح عقلی و نگاهی که خواجه به عقل عملی دارد یا مبانی دیگری مانند عصمت پیغمبر، عصمت ائمه، حجیّت وحی و... .
وی در پایان با تشریخ حوزه های خاص علوم اجتماعی که از علم کلام تاثیر می پذیرند نیز گفت: حوزه جامعه شناسی دین، حوزه جامعه شناسی طبقات یا قشربندی اجتماعی و حوزه جامعه شناسی سیاسی، حوزه های مختلف علوم اجتماعی هستند که از علم کلام تأثیر می پذیرند.
در ادامه این نشست علمی حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسین بستان، استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در تعریف علوم اجتماعی با تقسیم این علم به دو بخش گفت: یک گونه علوم اجتماعی علومی است که الآن محقق شده است و دیگری علوم اجتماعی مطلوب که هنوز محقق نشده است. علم کلام علمی است که محقق شده است ولیکن از منظر علوم اجتماعی موجود یا مطلوب باید تکلیف را مشخص کنیم.
وی افزود: علوم اجتماعی یک جنبه توصیفی و تبیینی و نیز یک جنبه هنجاری دارد. البته با تقسیم قبلی یکی نیست چون مطلوب و محقق شده با هنجاری و توصیفی متفاوت است.
در پایان این نشست حجج اسلام دکتر فاضل حسامی و دکتر محمدرضا ضمیری به نقد سخنان دکتر حسین بستان پرداختند.
نظر شما