پارادایم توسعه عالی نسب "معنویت بنیاد" بود/ پیوند موثر اخلاق و اقتصاد در زندگی عالی نسب

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم هشتمین سالگرد درگذشت مرحوم استاد عالی نسب با سخنرانی دکتر حسن عابدی جعفری، وزیر بازرگانی دوران دفاع مقدس، دکتر ابراهیم عرب زاده، معاون اسبق اقتصادی سازمان برنامه و بودجه، دکتر احمد رباطی نماینده پیشین مجلس و دستیار پژوهشی مرحوم عالی نسب، دکتر فرشاد مومنی مدیر عامل موسسه مطالعات دین و اقتصاد و مهندس مقیمی رئیس تیم راه اندازی مجتمع فولاد اهواز عصر پنج شنبه 6 تیر در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.

فرشاد مؤمنی در این مراسم گفت: همه اوصافی که از مومنین در قرآن آمده با اطمینان می شود به مرحوم عالی نسب نسبت داد. آنچه که مسئله را جذابتر می کند بویژه در یکی و دو دهه اخیر، پیوندهای اخلاق و حوزه اقتصاد است که افزایش پیدا کرده است. ایشان می فرمود به ندرت شبی بوده که من بدون اینکه یک صفحه از سیره پیغمبر (ص) مطالعه کرده باشم سر به بالین گذاشته باشم.

وی افزود: رابطه اخلاق و اقتصاد بیش از هر چیز به انقلابات موسوم به دانایی بر می گردد الان عامل انسانی به تنهایی بیش از چهار پنجم همه عوامل تولید در خلق افزوده تولید نقش دارند. اگر در دوره ای از علم اقتصاد کرامت بشر، سرمایه اجتماعی و حقوق بشر رایج بود الان شرایطی داریم که اهتمام به این امور روی بازدهی بنگاه ها تأثیر می گذارد. معرفی کردن آثار و افکار عالی نسب برای ما می تواند راهگشا باشد. معمولاً در سالگرد درگذشت ایشان به وجوه شخصی و سجایای اخلاقی و عملکرد فردی ایشان می پرداختیم اما تجربه های تلخ و پر خسارتی که از همان اولین سال درگذشت ایشان اتفاق افتاد به ما نشان می دهد بازنگری و رهنمودهای سیاستی ایشان چقدر می تواند برای اقتصاد ایران نجات بخش باشد. انشاءالله گوشه هایی از این دقت های استثنایی ایشان را به عرض برسانیم. اگر سیاست های اقتصادی دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران توانست ۸ سال دوام آورد بدون شک بخش عمده ای از این سیاست را باید با نام آشنای عالی نسب عجین دانست. نامی که هم با صنعت گره خورده است و هم با کارآفرینی. تمام آنچه که امروز بر سر اقتصاد ایران آمده در دوره جنگ هم توسط گروه های ذینفع، فشار می آوردند که دولت وقت به آنها تن دهد اما پایمردی های مرحوم عالی نسب با تمام وجود نگذاشت چنین شود و او جانانه از ملت ایران دفاع کرد. عالی‌نسب در دولت میرحسین موسوی نقش اصلی را در تعیین سیاست‌های اقتصادی دولت داشت اگر عالی‌نسب نبود، ایران در زمان جنگ از نظر اقتصادی شکست می‌خورد و سقوط می‌کرد.

مؤمنی تصریح کرد: در سالهای پس از جنگ تحمیلی یک ویرانی اتفاق افتاده که امکان مقایسه شرایط امروز و امکاناتی که امروز داریم با شرایط بسیار بغرنج جنگ، روشن نیست اینکه این شرایط چه بود، چگونه مرحوم عالی نسب در برابر فشارها پایمردی و پایداری کردند و منافع ملی را به هر چیز دیگر ارجحیت دادند که توانستیم از آن کورانهای سهمگین عبور کنیم.

دکتر حسن عابدی جعفری، نیز در این مراسم گفت: در مرود عالی نسب اگر کمتر چیزی به مثابه تئوری یا پارادایم توسعه بیندیشیم در حق ایشان جفا کرده ایم. به این دلیل که ایشان با توجه به پیشینه اقتصاد ایران و مطالعاتی که داشتند آنچه را که احساس می کردند در شرایط جنگ که شرایط سخت و بغرنجی بود باید عمل کرد عمل کردند و بسیار هم موفق بیرون آمدند.

وی افزود: بهترین تئوری ها تئوری هایی هستند که بهترین راهکارهای برون رفت از مشکلات را ارائه دهند. در مورد مفاهیمی که عالی نسب در ذهنشان داشتند و در عمل پیاده کردند شاید یک تابلویی را بشود ترسیم کرد و آن پارادایم توسعه ایشان است که یک پارادایم معنویت بنیاد بوده است. معنویت یعنی باور داشتن به یک وجود غایی و عمل کردن به آن، بر این اساس باور در حوزه های فردی اجتماعی، سیاسی است. معنویت عالی نسب از نوع دینی اش بود یعنی بروز عینی آنچه را که باور دارد. معنویت هم امروزه در حوزه کار و اقتصاد و روانکاوی و سایر حوزه های علوم انسانی پذیرفته شده است.

عابدی تصریح کرد: مرحوم عالی نسب با مرحوم علامه جعفری حشر و نشرهایی داشت. از مدل هایی که از آن صحبت می شود در آثار علامه جعفری دیده می شود. مرحوم عالی نسب در سه سطح فردی، بنگاه داری و سطح ملی موفق بودند. هم در حوزه شخصی و خانوادگی و هم در مسائل تولید و سازمانی هم مسائل ملی در پیش فرض های پارادایمی موفق بودند. ساختن بیمارستان و مدارس متعدد در زندگی فردی ایشان جزء زندگی روزمره وی بود. سرمایه هایی که از تولید به دست می آورد همه را به مسائل خیر و انفاق و بخشندگی اختصاص داده بود حتی منزل شخصی خود را کتابخانه ای برای استفاده عموم قرار داد.

وی افزود: اگر کارخانه با مشکلی روبرو می شد مثلا یک بار یک هواپیما در کارخانه ایشان سقوط کرد می گفت تا همه کارگرانم کار دیگری پیدا نکنند حقوق آنها را قطع نمی کنم. همه کسانی که کار شخصی و بنگاه داری می کنند آرزو دارند یک روزی با قدرت برخورد کنند، اما عالی نسب همه اندوخته دوران زندگی اش را پای سیاست های دولت ارزانی کرد. تمام درسهایی که خوانده بودیم چگونگی توزیع کالای وافر بین مشتریان کم بود اما هیچ جا نیاموخته بودیم که اگر شرایطی شد که شما کالا نداشتید چگونه این نداشتن را بین مردم تقسیم کنید. عالی نسب جنگ های جهانی را مطالعه کرده بود مطالعات ایشان راهنمای برون رفت اقتصاد کشور از مشکلات شد. توزیع کوپنی را مطرح کردند. عالی نسب می دانست که شرایط جنگی چگونه باید اداره و تدبیر بشود. اگر کمک های ایشان نبود ما در اقتصاد آن زمان دچار مشکلات فراوانی می شدیم. ایشان می گفت ما شدیدا وابسته به نفت هستیم و حتی در تولیدات ما هم چنین وابستگی ای وجود دارد. ایشان به فکر تولیدات مستقل از نفت بود زیرا می گفت اگر روزی مشکلی برای نفت به وجود آید چه خواهیم کرد. در زمان جنگ که نفت ما را 7، 8 دلار بیشتر نمی خریدند و هزینه استخراج نفت با فروش آن برابری می کرد ایشان به عنوان تئوریسین اقتصادی مهندس موسوی کاملا موفق شد که کشور را از این برهه حساس عبور دهند. در زمان جنگ پایین ترین نرخ تورم و پایین ترین رشد نقدینگی تجربه شده پس از انقلاب را داشته ایم.

فرشاد مؤمنی هم گفت: جدی ترین منتقدان سیاست های اقتصادی دوران جنگ را رباخوران و سوداگران و دلالان تشکیل می دادند و بزرگترین حامیان آن، تولید کنندگان بودند اما در طی 25 سال گذشته که اقتصاد ما هموراه با فراز و نشیب همراه بوده برعکس این مسئله صادق شده است.

دکتر احمد رباطی نیز در این مراسم گفت: صرف بزرگداشت برای ایشان کفایت نمی کند، بلکه باید تمام راهکارهای ایشان برای برون رفت از مشکلات اقتصادی جنگی بطور مدون به جامعه و بویژه نسل جوان تهیه و گفته شود. مهم این است که سیره فکری و عملی ایشان ترویج بشود، زیرا جامعه دلال صفت بشدت نیازمند چنین افکار و اندیشه هایی است.

وی افزود: اندیشه های توسعه غربی بر انسان باوری و علم باوری استوار هستند اما عالی نسب دین باوری را هم به آن اضافه کرد. این سه بصیرت اساسی است که همه افکار و اندیشه های و سیره نظری و عملی آن مرحوم را شکل می داد. بر اساس نظریه آدام اسمیت و کلاسیک ها وقتی سرمایه در بازار کار کند بازار خود به خود عوامل مختلف هماهنگ کننده را تأمین می کند اما اندیشه های نئو کلاسیک پذیرفته اند که بازار به تنهایی قادر نیست که همه مسائل را حل کند، بنابراین نقش برنامه ریز و سازمان دهنده و مدیریت هم جلوه می کند. مدیریت به عنوان نقش مکمل بازار وارد می شود و اینچنین بین حوزه اقتصاد و مدیریت رابطه نزدیکی به وجود می آید. در حوزه مدیریت چندین رهیافت داریم. یکی رهیافت عمومی است که وظیفه گرا است و نگاهش به سازمان عمومی است. یکی رهیافت مبتنی بر کارآیی و بهره وری، دیگری رهیافت سیستمی و چهارم رهیافت امروزی و یا یک رهیافت پست مدرنی است. مرحوم عالی نسب به علم و کارشناسی باور داشت اما تئوری های علمی را مطلق نمی دانست، ایشان به شدت روی اقتضاء و شرایط توجه داشت. اینکه تئوری ها در چارچوب شرایط حاضر چگونه جواب می دهند. یکی از ویژگی های ایشان این بود که اجتهاد می کرد خوب می توانست بخور و نخور تئوری ها را با شرایط روز تشخیص دهد و ارزیابی کند به همین لحاظ همیشه راهکارهایی خاص ارائه می کرد.

رباطی تصریح کرد: روزی برای افزایش قیمت خودرو جلسه ای داشتیم عالی نسب گفت آسانترین راه حل افزایش قیمت است باید کارهای اساسی تر صورت بگیرد و با افزایش قیمت مخالف بود در آخر هم اگر قرار بود 20 درصد خودرو گران شود 5 درصد گران می شد. یا درباره گران کردن گندم می گفت سود کشاورزان را از راه بهره وری و راندمان برداشت بیشتر گندم از هر هکتار زمین تأمین کنیم نه با افزایش قیمت گندم.

ابراهیم عرب زاده نیز در این مراسم گفت: مرحوم عالی نسب یک انسان آرام و دوست داشتنی بودند هر کسی که او را می دید از او خیلی خوشش می آمد خیلی جذبه و کاریزما داشتند. از سال 41 که از مشهد به تهران آمدیم دولت امینی بود و نهضت آزادی و ملی ها و جلسات اسلامی، با آقای اسپهبدی به جلسات خانه مرحوم عالی نسب در پامنار می رفتیم. رابطه ما از اینجا با ایشان شروع شد و تا هنگام درگذشت ایشان ادامه داشت. در کار مستضعفین و کارگرها خیلی لطافت داشتند. روزهای تعطیل که کارگران بیکار بودند برای آنها غذا و پول می برد و در روستاها خانه سازی، حمام سازی، بیمارستان سازی، مدرسه سازی و کتابخانه سازی می کردند. ایشان در انقلاب هم بسیار مسئولیت پذیر بودند چون صنعتی بودند به وزیر صنایع وقت بسیار کمک کردند. وقتی انتخابات ریاست جمهوری بعد از انقلاب نشده بود و شورای انقلاب مملکت را ادراه می کرد ایشان عضو شورای انقلاب بودند. در زمانی که بسیاری از مالکان کارخانه ها فرار کرده بودند یا ورشکسته شده بودند ایشان گفتند کارخانه ها باید به کار خود ادامه دهند. در سال 58 تا 59 مدیرعامل ایران خودرو بودند. در آن شرایط پر تشنج آن کارخانه را اداره کردند. طرحی را برای روستائیان بالای 60 سال که در روستاها می ماندند ارائه کرد و حقوق 60 تومانی برای آنها بود که به طرح شهید رجایی معروف شد. شاید یارانه به شکل امروزی بود اما نه به 75 میلیون نفر. حاج آقا هرگز اجازه تورم و گرانی را نمی دادند. نگاهشان به گرانی و تورم یک نگاه اخلاقی بود اینکه گرانی و تورم باعث می شود اخلاق در جامعه از بین برود. اینکه شامپوها شل می شوند و در ماست ها از شیر خشک استفاده می شود باعث از بین رفتن اعتماد مردم به تولیدکنندگان می شود.

وی افزود: یکبار مادرش بیمار بود زنگ زد و حال مادرش را پرسید مادرش گفت تو چقدر کارگر داری اول حال کارگرهایت را بپرس. در شورای اقتصاد نقش ایشان بسیار پر رنگ بود. عضو شورای پول و اعتبار بود که مرا به آن شورا معرفی کردند. یک سفری با ایشان به نیکاراگوئه رفته بودیم پس از کار زیاد روزانه شب به هتل برگشتیم سفیر وقت گفت امشب برویم دعای کمیل حاج آقا گفت من نمی آیم در سفر خود صاحب ما چهار رکعت نماز را دو رکعتش را بخشیده حال می خواهی مستحبات را انجام بدهیم. نرفت و ما هم نرفتیم.

در پایان این مراسم مهنس مقیمی مدیر تیم راه اندازی مجتمع فولاد اهواز از راه اندازی این مجتمع ظرف 6 ماه پس ازپایان جنگ گفت. اینکه چه کار غیر ممکنی را با اتکای به مهندسان داخلی و بدون کمک گرفتن از مهندسین خارجی ممکن ساختد. و حمایت های مرحوم عالی نسب از این تیم که مسئول راه اندازی این مجتمع بودند باعث این توفیق شد.