انگيزه منکران معاد از دید قرآن/ شبهه فرعون در گفتگو با حضرت موسی(ع)

به گزارش خبرگزاری مهر، معاد از نظر لغوي به معناي "بازگشتن" است و دراصطلاح به معناي دوباره زنده شدن آدمي پس از مرگ است. قرآن بيان مي دارد كه منكران معاد زندگي را منحصرا به اين دنيا مي دانند و بر اين ادعاي خود هيچ دليلي ندارند، بلكه از سر جهل چنين مي پندارند. قرآن در آیه 24 سوره جاثیه مي فرمايد: آنها گفتند غير از زندگاني دنيايي ما دنياي ديگري نيست، مي ميريم و زنده مي شويم و ما را جز طبيعت هلاك نمي كند، آنان به اين سخن مي گويند علمي ندارند بلكه تنها حدس مي زنند و گماني بي پايه دارند.

برخي مي دانند كه با اعتقاد به معاد ديگر نمي توانند به اميال نفساني و شهواني خود جامه عمل بپوشانند و از اين رو معاد را انكار مي كنند. آنان مي خواهند راه براي گناهكاري باز باشد و در فساد و خوشگذراني هر چه بيشتر غوطه ور شوند و اگر شبهه اي را مطرح مي كنند، بهانه اي بيش نيست. قرآن در آیات 5 و 6 سوره قیامت مي فرمايد: انسان در معاد شك ندارد بلكه مي خواهد آزاد باشد و بي ترس از قيامت در تمام عمر گناه كند از اين رو با لحني انكارآميز مي پرسد قيامت كي خواهد بود.

برخي پنداشته اند كه حقيقت انسان همين بدن مادي است كه با متلاشي شدن، از بين خواهد رفت و بر فرض كه آفرينش جديدي براي انسان صورت پذيرد، پيوندي با آفرينش نخستين ندارد، بلكه انسان ديگري خواهد بود. قرآن در اين باره در سوره سجده،آيه 10 مي فرمايد: گفتند آيا هنگامي كه ما مرديم و در زمين گم شديم، آفرينش تازه اي خواهيم يافت؟ بلكه آنان لقاي پروردگارشان را انكار مي كنند. بگو فرشته مرگ كه بر شما مامور شد، روح شما را مي گيرد،سپس به سوي پروردگارتان باز مي گردند.

از تعبير"در زمين گم شديم" برداشت مي شود كه آنان گمان مي برده اند حقيقت انسان همان جسم است كه آن نيز در زمين گم مي شود ولي خداوند مي فرمايد؛در لحظه مرگ فرشته مرگ، جان و روح شما را مي ستاند كه حقيقت شما همان است و آن هم باقي است و تنها بدن متلاشي مي شود كه با بازگشت اجزاي مادي، انسان به حيات خود ادامه خواهد داد. دلايل امكان و وجود معاد بيش از اينهاست و در اين راستا مي توان به دلايلي چونان دليل قدرت الهي، دليل آفرينش نخستين و دليل تطورات جنين اشاره نمود.

شبهه قدرت فاعل

برخي منكران معاد به دليل جهل به مقام ربوبي تصوركرده اند زنده كردن انسان و آغاز زندگي جديد خارج از قدرت الهي است. آنان قدرت نامتناهي خدا را نشناخته اند. قرآن در پاسخ اين شبهه بيان مي دارد كه قدرت خدا نامتناهي است و به هر امر ممكن الوقوعي تعلق مي گيرد، همان گونه كه اين جهان با عظمت را آفريده است. قرآن آفرينش نخستين انسان را يادآور مي شود كه زنده ساختن دوباره انسان سخت تر از آن نيست. قرآن در سوره احقاف آيه 33 مي فرمايد: آيا آنها نمي دانند خداوندي كه آسمان ها و زمين را آفريده و ازآفرينش آنها ناتوان نشده است، مي تواند مردگان را زنده كند، آري او بر هر چيزي توانا است.

شبهه علم فاعل

برخي ديگر از منكران معاد گفته اند اگر خدا انسان ها را دوباره زنده كند و به پاداش و كيفراعمالشان برساند، بايد اجزاي بدن هاي بيشماري را از هم تشخيص دهد و همه اعمال خوب و بد بندگان را در ميليونها سال به ياد داشته باشد تا متناسب با آنها كيفر و پاداش بدهد و چگونه امكان دارد كه خدا،به همه اين اجزاي بدن ها و اعمال انسان ها آگاه باشد؟!

اين شبهه را كساني مطرح كرده اند كه علم خدا را با علم خود قياس كرده اند و تصور درستي از علم خدا به اجزاي عالم نداشته اند. قرآن به اين منكران يادآور مي شود كه خداوند به همه چيزعلم دارد. خداوند آیه 4 سوره ق می فرماید: قطعا ما مي دانيم آنچه را زمين از بدن آنها مي كاهد و نزد ما كتابي است كه همه چيز در آن محفوظ است.

همچنین در آیه 28 سوره لقمان آمده است: "آفرينش و بر انگيختن و زندگي دوباره همه شما در قيامت همانند يك فرد بيش نيست،خداوند شنوا و بيناست". از اين آيه به خوبي برمي آيد كه خداوند شنوا و بينا است، يعني از كارهاي بندگان آگاهي كامل دارد. بنابراين شنيدني ها و ديدني ها در پيشگاه او حاضر است و از اين جهت هيچ مشكلي در حسابرسي اعمال بندگان وجود ندارد.

شبيه اين پاسخ در گفتگوي فرعون با موسي(ع) به چشم مي خورد. موسي(ع) را فرعون تهديد كرد كه عذاب الهي براي كساني است كه پيامبران را تكذيب كنند در اين هنگام فرعون پرسشي را مطرح کرد و گفت: پس تكليف نسل هاي گذشته چه خواهد شد. يعني اگر خدا همه ما را زنده و به اعمالمان رسيدگي مي كند پس وضع انسان هاي پيشين كه مرده و نابود شده اند چه مي شود؟ موسي(ع)فرمود؛ علمها عند ربي في كتاب لايضل ربي و لا ينسي؛ علم آن، در كتابي نزد پروردگار من است.پروردگارم نه خطا مي كند و نه فراموشي دارد.