به گزارش خبرنگار مهر، یک شب قدر دیگر آمده است. می گویند دراین شب قرآن از لوح محفوظ بر بیت المعمور نازل شده است و پس از آن بر قلب پیامبر. می گویند در این شب سرنوشت تمام جهانیان بر قطب عالم امکان عرضه می‌شود. می گویند در این شب فرشتگان نازل می شوند و بر گرد امام عصر طواف می کنند. می گویند در این شب فرشتگان از کنار هیچ مومنی عبور نمی کنند جز آن که بر او سلام کنند. می گویند در این شب آرامش بر تمام کائنات حکمفرماست. می گویند از شب تا به سحر، نعمت‌ها و الطاف خداوند است که بر بندگانش نازل می شود...
و با این همه ما از شب قدر چه می دانیم که چه بزرگ است؟ خطاب "ما ادرئک" در سوره قدر ما هستیم نه رسول الله که او شهر علم است، ولی بی گمان راه دانستن مسدود نیست. باید تلاش کنیم. باید در این مسیر خواب را از چشم سر و چشم دل بیرون کرده و گوش به ندای فطرت بدهیم.
توجه، تفکر، محاسبه نفس، تلاوت قرآن، نماز، دعا و صدقه همه از اعمال این شب هستند. به هر یک از این عبادت ها که نگاه می کنیم، گویا پله ای از نردبانی را می بینیم که انتهایش به آسمان هفتم می‌رسد. اگر راه را درست انتخاب کرده باشیم در این مسیر تا کوی دوست همراه فرشتگان الهی خواهیم بود.
سئوال پیرامون شب قدر بسیار است. هر چند که پی بردن به ذات این شب در محدوده عقل بشری جای نمی گیرد. با این حال باید تلاش کرد تا حتی به اندازه چند جرعه از این چشمه زلال نوشید. در این رابطه گفت‌وگویی ترتیب داده ایم با حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، استاد حوزه علمیه قم و رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی که در پی می خوانید.
دلیل مخفی بودن شب قدر در میان دیگر شب‌ها چیست؟
شب قدر از آنجا که یک شب استثنایی است، به چند دلیل در نوعی از خفا قرار دارد. البته محدوده ای که این شب در آن قرار دارد، مخفی نیست اما تعیین زمان دقیق آن در متون دینی به طور عمد صورت نگرفته است. یک فلسفه این موضوع این است که اگر این شب به طور قطعی تعیین شده بود، بی اعتنایی به آن از سوی کسانی که در مقولات دینی سهل انگار هستند، بسیار گران تمام می شد. اگر زمان این شب به طور قطعی بر ما روشن بود، کمترین بی اعتنایی نسبت به آن تاثیر بدی بر سرنوشت ما می گذاشت.
دلیل دیگر ایجاد روحیه نوعی انتظار در افراد برای پیدا کرن این شب است. شب قدر مانند گمشده ای ظاهر شده که مومنان در پی او شب هایی را تا صبح به عبادت و ذکر می گذرانند.
یک علت دیگر مخفی بودن شب قدر می تواند ایجاد آمادگی باشد. اگر بپذیریم شب قدر واقعی همان 23 رمضان است، 2 شب دیگر ما را برای حضور در این شب بزرگ آماده می کند.
تعیین مقدرات در شب قدر با اختیار انسان منافات ندارد؟
باید ابتدا نگاهی به مقوله سرنوشت و اهمیت آن نزد بشر داشت. بشر از هر طیف و جنسی و در هر فصلی از زندگی همیشه نسبت به سرنوشت خود نگاه ویژه خاص داشته است. این موضوع در حوزه اجتماعی هم قابل تعمیم است. یعنی گاهی یک ملت یا یک تمدن نسبت به سرنوشت خود حساسیت های خاصی داشته اند.
یک نگاه به مقوله سرنوشت این است که آن را امری تصادفی بدانیم. خوش شانسی و بد اقبالی در چنین تفکری معنی پیدا می کند. نگاه دوم سرنوشت را با کار و تلاش انسان گره می زند. به این معنی که هر فرد، ملت یا تمدنی که پشتکار داشت و از فرصت های خود بهره گیری کرد، سرنوشت درخشان تری را برای خود رقم زد. حتی این نگاه به سرنوشت موجب شده علمی مانند آینده پژوهی به میدان بیاید که با توجه به وضعیت حال و گذشته، آینده برای یک ملت یا یک تمدن توصیف شود.
دین اسلام ادبیات غنی و پرباری در ارتباط با سرنوشت دارد که تا به حال به خوبی استخراج نشده است. با این حال کسانی که با منطق اسلام آشنا هستند، می دانند که این دین هیچ گاه نسبت به سرنوشت انسان ها بی توجه نبوده است.
«قدر» یکی از واژگان فرهنگ اسلامی است که به طور کامل به موضوع سرنوشت اشاره دارد. در منطق اسلام قدر هیچ گاه با مقوله شانس گره زده نشده است بلکه موضوعی است که با سعی انسان رابطه مستقیم دارد. منتهی باید توجه داشت که این سعی تنها به مقولات مادی منحصر نمی شود.
دامنه این تلاش بسیار فراتر از چیزی است که در منطق بشر بی توجه به دین دیده می شود. یک انسان دیندار برای تعیین سرنوشت خود از تلاش های مادی دست بردار نیست اما در کنار آن مجموعه ای از نگاه ها، روحیات و خصلت هایی در ارتباط به خدا برای خود به وجود می آورد که با آینده او مربوط می شود.
تفاوت دیگر در نگاه اسلام و مادیون به سرنوشت این است که در اسلام سرنوشت اخروی بیش از سرنوشت دنیوی اهمیت دارد. موضوعی که در تفکر مادی به آن پرداخته نمی شود. در نگاه اسلام بشر می تواند از وضعیت برجازننده و شکننده تکیه بر امکانات مادی فراتر رفته و سرنوشت خود را با عالم بالا و مقدرات الهی پیوند بزند. حتی با بهره گیری از فرصت شب قدر می توان برخی مقدارت نیک را در زندگی آینده قطعی کرد. باید بگوییم چنین مفهوم عمیقی که در شب قدر جاری است اما گاهی با پرداختن کلیشه ای به عبادات مهجور واقع می شود.
از اعمال کلیشه ای صحبت کردید؛ بهترین عمل برای شب قدر چیست؟
البته اعمال ظاهری مانند تلاوت قرآن و به سر گرفتن آن و نماز و دعا در جای خود ارزشمند است اما باید گفت بهترین اعمال شب قدر اعمال درونی هستند. در این شب می توانیم با ایجاد ظرفیت های درونی در خودمان سرنوشت روشنی برای آینده رقم بزنیم.
نگاه انسان به زندگی و روحیات او باید در این شب اصطلاح شود. تفکر بسیار مهم است. تامل کردن در حقیقت شب قدر و دیگر حقایق الهی موجب می شود از حالات کلیشه ای بیرون بیاییم و اهمیت زمانی که در آن قرار داریم را درک کنیم.
ایجاد یک سری از روحیات در انسان در این شب بسیار مهم است. تلاش کنیم در این شب حسن ظن به خداوند را برای خود ایجاد کنیم. بارش رحمتی که به خاطر حسن ظن به خداوند در زندگی انسان اتفاق می افتد با هیچ مقوله دیگری قابل مقایسه نیست.
بسیاری از آسیب های رفتاری و دینی به این علت است که نسبت به خدا حسن ظن نداریم و در بزنگاه ها درست عمل نمی کنیم. دروغ می گوییم، تا گرفتار نشویم. دزدی می کنیم تا محتاج نباشیم. خیانت می کنیم تا موقعیت هایی به دست آوریم و تمام اینها به خاطر سوء ظن به خداوند است. اگر انسان به رب خود حسن ظن داشته باشد هیچ گاه برای نیازهای مادی خود به گناه متوسل نمی شود چرا که می داند خدایی هست که اگر بندگی او را بکند او را از تمام کائنات بی نیاز می کند. قرآن کریم کسانی را که ظن سوء به خدا دارند را زیانکار معرفی کرده و شب قدر فرصت خوبی است تا این گمان های بد به خداوند را از زندگی خود دور بریزیم.
نظر شما