به گزارش خبرنگار مهر، شدت توفان و گردو غبار در هوا در این منطقه موجب کاهش دید افقی به میزان کمتر از 100 متر شد و بسیاری از روستاهای این منطقه را در محاصره شن های روان قرار داد.
آلودگی هوا 5 برابر مرز بحران
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان در این رابطه با بیان اینکه هوای سیستان از مرز بحران گذشته و بیش از 5 برابر حد بحرانی رسیده است گفت: متاسفانه آلودگی هوا بیش از 20 برابر مجاز رسیده است و حیات در سیستان را با خطر جدی مواجه کرده است.
خسرو افسری در گفتگو با مهر اظهار داشت: با وجود اینکه میزان ذرات معلق غبار تا 750 میکروگرم بر مترمکعب شهر ها را در معرض بحران قرار می دهد و فعالیت های انسانی را به تعطیلی می کشاند اما در حال حاضر میزان ذرات معلق در هوا ی سیستان بیش از 3 هزار و 150 میکروگرم بر متر مکعب رسیده است.
وی ادامه داد: متاسفانه خشکسالی های چند سال گذشته و خشکیدگی هامون همه ساله بر شدت آلودگی هوا در این منطقه می افزاید.
وی با بیان اینکه آخرين وضعيت غلظت ذرات معلق در هواي منطقه سيستان براي برنامه ريزي هاي لازم به مديريت ستاد بحران استان گزارش شده است افزود: از شهروندان درخواست می شود با توجه به ناسالم بودن هواي منطقه تا جايي كه مقدور است از منازل خود خارج نشئند و تنها براي انجام كارهاي ضروري آن هم با زدن ماسك و استفاده از وسايل نقليه عمومي از منزل خارج شوند.
افسري اظهار داشت: بسته نگه داشتن محيط مسكوني و كار تا حدودي مي تواند از ورود ذرات معلق هوا به ريه افراد و ايجاد مشكلات تنفسي جلوگيري كند.
وي گفت: افزايش ذرات معلق در هوا علاوه بر ايجاد برخي سموم باعث كاهش ديد و اثرات نامطلوب بر تمامي اكوسيستم، كاهش و توقف رشد گياهان و مشكلات تنفسي در انسان و حيوان مي شود.
مديركل حفاظت محيط زيست سيستان و بلوچستان گفت: استمرار پديده خشكسالي، حركت شن هاي روان و خشك شدن درياچه هامون از مهم ترين علل افزايش ريزگردها در جنوب شرق ايران و در منطقه سیستان است.
ادارات هیرمند تعطیل شدند
شدت وزش باد شدید،کاهش شعاع دید افقی و آلودگی بیش از حد هوا موجب شد تا فرماندار شهرستان هیرمند با اعلام وضعیت فوق العاده نسبت به تعطیلی ادارت این شهرستان و حتی بازارچه های مرزی اقدام کند.
سلطانعلی دهمرده اظهار داشت: در حال حاضربسیاری از روستا ها در معرض شن های روان قرار دارند و شدت گرد و خاک از شب گذشته موجب شد تا راه های ارتباطی روستاهای این منطقه مسدود شود که با تلاش نیروهای راهدار ی و استفاده از ماشین آلات سنگین این راه ها بازگشایی شد.
وی اظهار داشت: متاسفانه توفان شن در سیستان سال ها است که زندگی مردم را مختل و بر بسیاری از تاسیسات زیر بنایی و همچنین محیط زیست انسانی و گونه های جانوری تاثیرات نامطلوبی گذاشته است.
هیرمند شاهرگ حیاتی سیستان
رودخانه هیرمند از دیر باز شاهرگ حیاتی منطقه بوده است که با تغذیه تالاب هامون موجب رونق زندگی انسان در این سرزمین کهن و مقدس شده است.
سطح آب تالاب هامون به عنوان يكي از بزرگ ترين تالاب ها در منطقه شرقي كشور بسته به شرايط اقليمي و جغرافيايي خود در حال نوسان بوده و چه بسا در اکثر فصول خشک سال به طور کلی خشک شده است و اثرات جبران ناپذير زيست محيطي و اقتصادي از خود برجاي گذاشته و در طول تاريخ حيات خود تغييرات زیادي را شاهد بوده است.
وابستگي تالاب هامون به رودخانه هيرمند، بادخيز بودن منطقه و اثرات خشكسالی هاي اخير از مهمترين عوامل نوسان آب در اين تالاب به شمار می رود.
گذشته هامون
اين تالاب در دوره هاي مختلف حيات خود داراي نيزارهايي بوده كه منبع تأمين معاش حاشيه نشينان درياچه هامون و در واقع مي توان گفت براي تمام سيستان بوده است.
پوشش گياهي منطقه شامل پوشش ايراني- توراني مشتمل بر گياهان خشكزي از جمله گز، تاغ، پده و بيد و گیاهان آبزي همچون ني، جگن، لوئي و آویار سلام بوده است.
درطي سال هاي متمادي صدها هزار پرنده مهاجر نيمي از سال را در اين تالاب سپري مي كردند كه از اين ميان مي توان به گونه هاي با ارزش درنا، پليكان خاكستري، عقاب دريايي دم سفيد، سنقر تالابي، عقاب تالابي، دليجه، سارگپه پا بلند، سارگپه معمولي و شاهين می توان اشاره کرد.
حقابه ايران
از سال 1875 ميلادي كه افغانستان به موجب معاهده پاريس از ايران جدا شد، مسئله هيرمند جزو مسائل مهم سياسي و اجتماعي ايران درآمد و با اينكه قرار شده بود يك سوم از آب هيرمند به ايران برسد اما عملاً اين اتفاق نيفتاد.
در سال 1309 مذاكراتي بين دولت وقت ايران با افغانستان صورت گرفت اما باز هم نتيجه دلخواه عايد نشد.
در سال 1327 قراردادي بين دو كشور بسته شد كه بار ديگر مورد اجرا قرار نگرفت. تا اينكه در سال 1351 شمسی (1973م) با مداخله سه كشور آمريكا، كانادا و شيلي موسوم به كميسيون دلتا كه روي رودخانه هيرمند كار كارشناسي انجام دادند قراردادي بين دو دولت در كابل به امضاء رسيد و قرار شد در هر ثانيه 26 مترمكعب آب سهم سيستان و هامون باشد و متأسفانه نسبت به كميت ورود آب به اين شكل غيرمنطقي توجهي نشد.
در اَواخر دهه 70 و همزمان با كاهش نزولات جوي و حاكم شدن شرايط خشكسالي بر منطقه و به‌رغم همه كمك‌هاي ايران به افغانستان در چند سال گذشته، ميزان ورودي آب هيرمند به هامون مرتب كاهش يافت.
هامون امروز
اکنون به دلیل خشکسالی های پی در پی و قطع کامل جریان آب رودخانه هیرمند از افغانستان این تالاب خشک شده و علاوه بر اینکه خشکسالی به عنوان یک عامل طبیعی این تالاب را دستخوش بحران کرده است احداث سد کجکی رئوی رودخانه هیرمند بزرگ ترین اسیب زیست محیطی را به این رودخانه و به تبع آن تالاب هامون وارد کرده است.
میزان ورود آب در بالا دست رودخانه هیرمند بسیار زیاد است اما پیش از رسیدن به ایران به علت برداشت زیاد توسط افغان ها از آب آن به شدت کاسته می شود.
در اثر خشک شدن آب دریاچه هامون حدود 3000 خانوار صیاد از کار بی کار شدند و در حال حاضر کاهش درآمد و تنزل کیفیت زندگی، مهاجرت و تخلیه روستاها، از بین رفتن مراتع، تهدید محیط زیست و تشدید پدیده بیابان زائي، کاهش مهاجرت پرندگان بیش از 100 هزار قطعه در سال 1377 به کمتر از یک هزار قطعه در سال های اخیر، کاهش پستانداران حیات وحش از 2 هزار رأس در سال 1377 به 200 رأس در سالهای گذشته و تهديد سلامت عمومي به دليل كاهش سطح بهداشت عمومي و افزايش هزينه‌هاي بهداشتي از جمله مشکلات پیش روی مردم این منطقه است.
بلايا و حوادث طبيعي و احداث سد در افغانستان نقش بسيار زيادي در عقب ماندگي کل ناحيه و به خصوص نقاط روستايي سیستان داشته است.
کاهش اراضي کشاورزي، کاهش منابع آب، افت توليد محصولات کشاورزي، افزايش هزينه هاي توليد، مدفون شدن آبادي ها در زير ماسه، توقّف توليد حصير، نابودي ارزشهاي اکولوژيکي و اقتصادي هامون، تخريب پوشش گياهي و غیره اساسی ترین پیامدهای بحران منطقه سیستان می باشد.
اين پيامدها و نتايج همگي از مصاديق بارز توسعه نيافتگي منطقه سيستان مي باشند که متأسفانه نوع عملکرد مديريت بحران چه در بعد ملّي و چه در بعد منطقه اي نتوانسته است تاکنون جهت اصلاح آن و تحقّق توسعه يافتگي منطقه سیستان، اقدامات متناسبي را انجام دهد.
.........................
گزارش بابک رحیمیان
نظر شما