به گزارش خبرنگار مهر، خراسان جنوبی استانی بیابانی و کمتر توسعه یافته و مبتلا به بلایایی طبیعی مانند توفان شن، خشکسالی و سیل است.
مالکیت‌های خرد و پراکنده و سرمایه اجتماعی پایین، موجب تشتت آرای بهره برداران و عدم مدیریت جمعی منجر به تولید غیراقتصادی و تخریب منابع در درازمدت شده که موج مهاجرت‌ها را از روستاها به دنبال داشته است.
معضلات زیست محیطی ناشی از تخریب سرزمین و بیابان زایی نه تنها خود تهدیدی جدی برای محیط زیست و توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی به شمار می رود؛ بلکه تغییر اقلیمی را که از چالشهای مهم در توسعه پایدار و فقرزدایی است، به دنبال دارد.
افزایش غلظت گازهای گلخانه ای به خصوص دی‌اکسیدکربن که سبب افزایش گرمای زمین و تغییر الگوی بارش می شود، کاهش رطوبت خاک و ذخایر آبهای زیرزمینی را در پی دارد که ادامه این روند مشکلات غیر قابل جبرانی را برای محیط زیست انسانی پدید می آورد.
افزایش توجه به مراتع و مطالعه توان ترسیب کربن آن، می تواند به کاهش نگرانی جامعه جهانی نسبت به گرم شدن اقلیم منجر شود.
در راستای مبارزه با پدیده بیابان زایی مشارکت مردم در حفاظت، احیا و توسعه عرصه های منابع طبیعی می تواند نقش موثر و بسزایی در مدیریت جامع و پایدار منابع طبیعی تجدید شونده به عنوان بستر حیات و توسعه پایدار داشته باشد از این رو، پروژه ترسیب کربن در سال سال 2003 در استان خراسان جنوبی آغاز شد.
ترسیب کربن نخستین طرح در کشور با رویکرد مشارکتی مردم برای بهره برداری و مدیریت عرصه‌های منابع طبیعی است که با مشارکت کشور مان و برنامه عمران ملل متحد، تسهیلات جهانی زیست محیطی و مردم محلی منطقه سربیشه خراسان جنوبی اجرا می شود.
در این گزارش وضعیت استان را به لحاظ بیابانی بودن و مشکلات پیش رو همچنین دستاوردهای پروژه موفق ترسیب کربن که گامی موثری برای کاهش گازهای گلخانه ای، احیای مناطق بیابانی و از همه مهمتر توسعه پایدار تعدادی از جوامع روستایی استان بوده را برررسی می کنیم.
خراسان جنوبی دومین استان بیابانی کشور/ 86 درصد مساحت استان درگیر پدیده بیابان زایی
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی وسعت بیبان های استان را پنج میلیون و 300 هزار هکتار اعلام می کند و می گوید: 35 درصد وسعت خراسان جنوبی مناطق بیابانی است.
حبیب الله شریفی ادامه داد: خراسان جنوبی با 12میلیون و 935 هزار و 390 هکتار اراضی بیابانی و مراتع کم تراکم بیابانی، دومین استان بیابانی کشور است.
وی بیان داشت: با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی، سطح بسیار زیادی (86 درصد مساحت استان) با پدیده بیابان زایی درگیر است.
وی با بیان اینکه 10 میلیون و 700 هزار هکتار از مساحت استان در معرض تهدید فرسایش بادی است، تصریح کرد: سه میلیون و 121 هزار و 476 هکتار مساحت استان نیز تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی با بیان اینکه بيابان زايي جزو طبيعت منطقه است و خشکسالي و توفان هاي شن در افزايش اين پديده موثر است، گفت: نقش عامل انساني را هم نبايد در بيابان زايي ناديده گرفت.
شناسایی 28 کانون بحرانی بیابان در استان
وی با اشاره به شناسایی 28 کانون بحرانی بیابان در استان ادامه داد: این کانون ها به وسعت یک میلیون و 300هزار هکتار است.
وی با اشاره به اینکه بيشترين کانون هاي بحراني در طبس، قاين و نهبندان وجود دارد، تصریح کرد: خسارت ريالي ناشي از پديده بیابان زایی قابل برآورد نيست زيرا کانون هاي بحراني به بخش راه، کشاورزي، صنعت، توليد علوفه و ... خسارت وارد مي کند و نمي توان همه را تخمين زد.
شریفی افزود: محدودیتهای منابع آب در استان، محدودیتهای منابع اراضی از جمله خاک فقیر و پوشش گیاهی فقیر ، دیم کاری در اراضی شیب دار بدون درنظر گرفتن مسایل فنی آن، فقدان الگوی کاربری اراضی بر اساس قابلیتها و توان محیطی، عدم وجود کشاورزی صحیح و مناسب با وضعیت فرسایش اراضی و وضعیت آب استان، رعایت نکردن ملاحظات زیست محیطی در تصمیم گیری ها و عدم تدوین سیاست و استراتژی مناسب برای مقابله با فرسایش بادی از جمله علل افزایش بیابان در خراسان جنوبی است.
به گفته وی بهره برداری بی رویه از مراتع ، بارش های تند و ناگهانی که سبب بروز فرسایش سریع خاک می شود و ضعف آگاهی های عمومی از اهمیت منابع طبیعی و نقش آن در جلوگیری از فرسایش بادی از دیگر علل افزایش بیابانها در استان است .
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی عنوان کرد: بذرپاشی،مدیریت روان آب های سطحی،احداث بادشکن وهلالی های آب گیری ازجمله پروژه های صورت گرفته در استان برای بیابان زدایی به شمارمی رود.
وی با بیان اینکه طرح بيابان زدايي يک ميليون و339 هزار هکتار از مناطق بحراني خراسان جنوبي تهيه شده است، افزود: در 71 هزار هکتار از اين مناطق بحراني، طرح مديريت مناطق بياباني و در40 هزار هکتار نيز طرح مديريت جنگل هاي دست کاشت اجرا مي شود.
ترسیب کربن موفق ترین برنامه بیابان زدایی در خراسان جنوبی
شریفی اجرای طرح ترسیب کربن را از موفق ترین برنامه های بیابان زدایی در خراسان جنوبی دانست و گفت: این طرح در چند سال اخیر نتایج مفیدی در غنی کردن پوشش مناطق خشک و بیابانی استان داشته است.
وی با بیان اینکه از سال 1358 اقدامات بیابان زدایی در قالب طرح های مختلفی در استان آغاز شده است، تصریح کرد: با آغاز طرح ترسیب کربن در استان از نیمه سال 82 فعالیت های بیابان زدایی شتاب گرفت که دستاوردهای این طرح موجبات پیشرفت و مطرح شدن این استان در سطح کشور و حتی مجامع بین المللی را فراهم کرده است.
وی بیان داشت: ترسیب کربن با هدف جهانی ارائه مدل ترسیب کربن در مناطق خشک و نیمه خشک، هدف ملی احیای مناطق تخریب یافته منطقه دشت حسین آباد با مشارکت گروههای توسعه روستایی و هدف منطقه ای بهبود شاخص توسعه انسانی مردم منطقه و توانمند سازی گروههای توسعه در حال انجام است.
ترسیب کربن 10 ساله شد/ زندگی به 40 روستای خراسان جنوبی بازگشت
در پی اجرای این پروژه موفق در محدوده 200 هزار هکتار از مناطق خراسان جنوبی زندگی و امید به ماندگاری به 40 روستای خراسان جنوبی بازگشت.
آغاز پروژه ترسیب کربن در منطقه دشت حسین آباد غیناب خراسان جنوبی بود که شغل اغلب مردم منطقه دامداری بود و خشکسالی های پی در پی خسارات زیادی را به مردم روستاهای این منطقه وارد کرده بود اما با شروع به کار این پروژه با آموزش شغلهای جایگزین دامداری و اعطای وام جهت انجام این شغلها، مردم دامدار علاوه بر دامداری، مشاغل دیگری همچون کشاورزی، تشکیل تعاونی و احیای مراتع را آموزش دیدند و این امر سبب شد دیگر آثار خشکسالی بر دامهایشان و خسارتهای وارده ، فشار چندانی بر آنها وارد نکند چرا که از محل مشاغل دیگر خود در طرح ترسیب کربن ، کسب درآمد می کنند و هم اکنون امید و شادابی به این روستاها بازگشته است.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی با بیان اینکه فاز اول این پروژه ترسیب کربن در سال 2009 در استان به پایان رسید، گفت: نتایج موفق این پروزه موجب شد تا این طرح به مدت پنج سال با اعتباری بالغ بر دو میلیون دلار در سطح 40 روستا به مساحت بیش از 200 هکتار به تصویب برسد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: از افتخارات پروژه ترسیب کربن دستیابی به اهداف UNDP و مورد تأیید قرار گرفتن نمایندگان سازمان ملل در ایران است.
وی با بیان اینکه این پروژه به الگویی جهانی تبدیل شده است، تصریح کرد: این پروژه یک برنامه موفق در کاهش گازهای گلخانه ای بوده و مورد تأیید سازمان ملل واقع شده و مسئولان این سازمان عنوان کرده اند اگر چه این پروژه بومی ایران است اما قابل انتقال به سایر کشورهای جهان نیز می باشد.
کارنامه موفق ترسیب کربن خراسان جنوبی الگویی برای6 استان دیگر
شریفی گفت: این پروژه به عنوان الگو در شش استان تهران، البرز، اراک، سمنان، کرمان و بوشهر اجرا خواهد شد.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی با بیان اینکه جوامع محلی از مهمترین شرکای اجرایی پروژه محسوب می شوند، اظهار داشت: در اجرای این پروژه ارزشها ، منافع و سلایق گوناگون دست اندکاران محلی پروژه در نظر گرفته شده که در مجموع استراتژیهای اجرایی پروژه براساس اصول احیاء مراتع تخریب یافته و بکارگیری همزمان زنان و مردان در مدیریت مراتع و نهالکاری با رویکرد جدید اتخاذ شد.
وی بسیج جوامع محلی را مهمترین راهکار برای مشارکت دادن ذینفعان مرتع در اجرای پروژه ترسیب کربن عنوان کرد و ادامه داد: سیج جوامع محلی ابزاری مشارکتی است که خواست مردم محلی را در مهار پتانسیل های نهفته آنها به منظور کمک به خودشان محقق می سازد تا با کمک هم و یا بصورت جداگانه منابع خود را بصورت پایدار مدیریت کنند.
احیای 20 هزار هکتار از مراتع استان/ حفظ و پايداري منابع طبیعی با ايجاد كسب و كارهاي پايدار
در مناطق روستايي كه شغل اصلي مردم دامداري بوده و به نحوي با مراتع و منابع طبيعي وابستگي مستقيم دارد همواه با افزايش جمعيت شاهد افزايش تعداد دام و فشار بيش از اندازه بر مراتع و در نتيجه تخريب آن هستيم. از طرفي وقوع خشكسالي نيز اين تخريب را تشديد مي نمايد. و پروژه ترسيب كربن به عنوان يك پروژه پايلوت از ابتداي اجرا به دنبال يافتن راه حل هاي مناسب جهت حفظ منابع طبيعي بوده است.
شریفی ادامه داد: ايجاد شغلهاي جايگزين دامداري به عنوان يكي از راه حل هاي اصلي در این پروژه دنبال شده است.
وی بیان داشت: در این راستا دوره های آموزشی مختلفی در زمینه سلامت خانواده و همچنین سواد و سطح درآمد خانوار نظیر گلدوزی، بافندگی، مکانیکی، پارچه بافي، قالی بافی و ... برگزار شده که بیشتر این دوره ها در راستای بهبود معیشت خانوار صورت گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه حفظ و پايداري منابع طبیعی با ايجاد كسب و كارهاي پايدار محقق می شود، بیان کرد: رمز توسعه پایدار را گوش دادن به حرف مردم ، کارکردن با آنها و برنامه ریزی براساس نیازهای واقعی مردم و درنهایت ارائه آموزش وظرفیت سازی و اجرا با مشارکت مردم محلی است.
مدیرکل منابع طبیعی استان احیای بیش از 20 هزار هکتار از مراتع استان را از دیگر دستاوردهای این پروزه ذکر کرد و گفت: کاهش 50 درصدی هزینه های احیا اجرای 30هزار مترمکعب فعالیتهای آبخیزداری و تولید 700 هزار اصله نهال نهال گلدانی از دیگر اقدامات انجام شده بوده است.
48 درصد برنامه ترسیب کربن اشتغال زایی است
استاندار خراسان جنوبی با بیان اینکه 48 درصد برنامه بین‌المللی ترسیب کربن اشتغال زایی است، گفت: مابقی برنامه در ارتباط با ساختارسازی است.
قهرمان رشید عنوان کرده است: استان خراسان جنوبی یکی از کم باران ترین استان های کشور است که سال گذشته تنها 90 میلیمتر بارندگی داشته است.
وی افزود: طرح ترسیب کربن یکی از طرح های اساسی و زیست محیطی است که نقش و مشارکت مردم و جوامع محلی به وضوح در آن دیده می شود.
استاندار خراسان جنوبی آموزش و ترویج را از شاخصه های مهم در استمرار و پیشرفت طرح ترسیب کربن دانست و بیان کرد: رسانه های گروهی و رادیو و تلویزیون می توانند نقش اساسی را در فرهنگ سازی و آموزش افکار عمومی ایفا کنند.
وی ادامه داد: تاکنون بیش از 210 بازدید از سوی مسئولین ملی، محلی، بین المللی و اقشار مختلف جامعه از محل اجرای طرح ترسیب کربن صورت گرفته است.
احیای مراتع تخریب شده، غنی کردن پوشش گیاهی منطقه بیابانی حسین آباد سربیشه، استفاده از انرژی های پاک و تجدید پذیر همچون باد و خورشید، گسترش طرح های تعاون و همکاری روستایی در منطقه، تولید خوراک دام با مناسب سازی مراتع، و جلوگیری از هدر رفت منابع غنی خاک و مبارزه با گسترش اراضی بیابانی مهمترین نتایجی است که در اجرای طرح ترسیب کربن بدست آمده و الگویی موفق برای شش استان دیگر کشور شده است.
با وجود تمام فعالیتهای انجام شده، هنوز حجم قابل توجهی از عملیات بیابان زدایی پیش رو است که بدون مشارکت ساکنان عرصه های بیابانی و با تکیه بر اعتبارات دولتی امکان پذیر نمی شود.
........................
گزارش: فاطمه زیراچی
نظر شما