مرگ خاموش صنایع دستی خراسان جنوبی/ بازار هنرهای سنتی کساد است

به گزارش خبرنگار مهر؛ صنايع دستي و هنرهاي سنتي هر منطقه بدون ترديد بخشي از ميراث فرهنگي آن است که از گذشتگان براي ما به يادگار مانده است و با توجه به زندگي ماشيني امروز، توجه به اين امر و احياي رشته هاي صنايع دستي براساس کاربري هاي جديدي که براي آن ها در نظر گرفته مي شود از اهميت زيادي برخوردار است.

 اما مدت‌هاست که نه ‌تنها از صنایع دستی حمایت کافی نمی ‌شود، بلکه بعضا با اخذ مالیات‌های سنگین و واردات صنایع دستی از دو کشور چین و ترکیه، رنجش هنرمندان این صنعت چندین برابر شده است.

عرضه صنایع دستی بی ‌کیفیت چینی و ترک و تایلندی تیر خلاصی بر کسب و کار هنرمندان و هنر دوستان صنایع دستی وارد کرده است.

از میان بیش از 250 رشته شناسایی شده و کددار صنایع دستی و هنرهای سنتی در کشور بیش از 75 رشته در استان خراسان جنوبی زمینه فعالیت داشته یا دارد که حفظ ، احیاء و رنق این صنایع به توجه و حمایت گسترده تر مسئولان نیاز دارد.

قدمت و جایگاه صنایع دستی در استان خراسان جنوبی

صنایع دستی هر منطقه متأثر از محیط فرهنگی و جغرافیایی و تاریخی آن سرزمین است. منطقه جنوب خراسان بزرگ به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و فرهنگی، صنایع دستی خاص خود را داراست.

قدیمی ترین سندی که از صنایع منطقه قهستان حکایت میکند تاریخ طبری است. طبری ضمن بازگویی وقایع سال 69 هجری می نویسد: عمرو بن سعید بن عاص رقیب عبدالملک ابن مروان الحکم الاموی قبای قهستانی، پیراهن قهستانی در برداشت.

به گفته بسیاری از محققان و نویسندگان تاریخ شروع صنایع دستی در این منطقه حداقل به هزار سال قبل بر می گردد.

بکر و اصیل بودن طرح، نقوش و تولیدات صنایع دستی این استان واستفاده از مواد اولیه بومی در ساخت وتولید آثار رشته های صنایع دستی استان از مزیت های صنایع دستی این استان به شمار می آید.

فعالیت 17 مرکز آموزش صنایع دستی در خراسان جنوبی

مدیرکل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی ارائه آموزش به هنر دوستان صنایع دستی را یکی از ماموریتهای این سازمان اعلام می کند و می گوید: هر ساله در قالب برگزاری دوره های آموزشی برای افراد15 سال به بالا در انواع رشته های صنایع دستی و در سطوح مقدماتی ، تکمیلی و به آموزی به واجدین شرایط ارائه می شود.

محمد علی رضایی از فعالیت 10 مرکز آموزش صنایع دستی در استان خبر داد و گفت: آموزش های صنایع دستی در مناطق دور افتاده ، روستاها و مناطق عشایری نیز در هفت مکز موقت به علاقمندان ارائه می شود.

وی با بیان اینکه 75 رشته صنایع دستی در استان فعال است، گفت: انواع گلیم، گبه بافی، چلنگری، قفل سازی، علامت سازی، رنگرزی سنتی، برگ بافی، کرباس بافی، بافت چادر شب، گیوه دوزی و رودوزی از جمله رشته های بومی مربوط به صنایع دستی خراسان جنوبی است.

فعالیت 10 هزار صنعتگر صنایع دستی در استان

وی بیان کرد: بیش از 10 هزار صنعتگر در استان به غیر از گروه دست بافته های داری و پرزدار در استان فعالیت دارند.

 مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: پیش بینی می شود حدود 50 هزار صنعتگر در حوزه فرش نیز زیر نظر سازمان، صنعت و تجارت در استان فعالیت  داشته باشند.

 وی با بیان اینکه از مجموع صنعت گران صنایع دستی استان بیش از 7 هزار نفر در واحدهای کارگاهی، خانگی روستایی و عشایری فعالیت دارند، عنوان کرد: سه هزارنفر نیز در واحدهای کارگاهی و خانگی شهری به تولید صنایع دستی مشغول هستند.

 فروش در نمایشگاه ها فصلی و بازارچه های نوروزی و تابستانی/ صنایع دستی در کارگاه ها خاک می خورد

رضایی  با بیان اینکه فروش صنایع دستی خراسان جنوبی در نمایشگاهها ، بـازارچه های نوروزی و تابستانی صورت می گیرد، بیان داشت: سال گذشته  64 میلیون تومان از فروش صنایع دستی نصیب هنرمندان خراسان جنوبی شد که این رقم در چهار ماهه امسال به بیش از 75 میلیون تومان رسیده است.

الهام یسبی یکی از هنرمندان معرق خراسان جنوبی درباره فروش آثار خود به نبود نمایشگاه دائم فروش صنایع دستی اشاره و می گوید: این امر موجب انباشت تولیدات هنرمندان شده و این آثار تا برپایی یک نمایشگاه استانی یا شهرستانی، ماهها در کارگاههای تولیدی و خانگی خاک می خورد.

 یکی دیگر از هنرمندان صنایع دستی استان با بیان اینکه کار در رشته های صنایع دستی عش می خواهد گفت: اگر به امید اشتغال در این زمینه فعالیت کنی ممکن است تا مدتها سودآوری نداشته باشد.

 وی با اشار ه به نبود بازار  دائم فروش صنایع دستی بیان داشت:  جای فرهنگ‌ سازی نیز برای استفاده از صنایع دستی خالی است.

وی ادامه می دهد: ورود صنایع خارجی به خصوص چینی با قیمت های نازلتر و البته کیفیت پایین موجب شده تا دیگر صنایع دستی اصیل استانها در میان خانواده های جایی نداشته باشد.

مسئول شرکت تعاوني زرين دستينه شرق بشرویه نیز بیان کرد: فعاليت در رشته های صنایع دستی نيازمند ريسک پذيري بالايي است.

قهرمانی ادامه داد: توليدات شش ماه گذشته را به دليل نبود بازار فروش مشخص نتوانسته ايم به فروش برسانيم.

وی با بيان اين که با حدود چهار ميليون تومان سرمايه اوليه و عضويت هفت نفر از بانوان بشرويه اين شرکت فعاليت خود را آغاز کرد، گفت: براي استفاده از تسهيلات بانکي اقدام کرده ايم ولي با آن موافقت نشده است.

وی نبود مواد اولیه در استان را از دیگر مشکلات این حوزه می داند و می گوید: مواد اوليه مورد نياز را هم از يزد تهيه مي کنيم تا فعالان صنايع دستي در اين زمينه مشکلي نداشته باشند.

فاطمه مشرقی مقدم ، یکی دیگر از هنرمنـدان صنایع دستی استان با اشاره به نبود مواد اولیه برخی تولیدات صنایع دستی در استان بیان کرد: بیشتر مواد اولیه خود را از استان یزد وارد می کنیم و این موجب بالا رفت قیمت تمام شده محصولات می شود که در نتیجه استقبال برای خرید هم پایین می آید.

 پایین بودن میزان تسهیلات بانکی برای هنرهای سنتی/ ارائه نمونه کار برای دریافت تسهیلات

 وی از کمبود میزان تسهیلات برای هنرهای سنتی خبر داد و  افزود: با وجود اینکه سقف تسهیلات مشاغل خانگی در زمینه هنرهای سنـتی پنج میلیون تومان تعیین شده، اما میراث فرهنگی خراسان جنوبی این تسهیلات را به سه میلیون تومان کاهش داده است.

 وی بیان داشت: زمانیکه برای دریافت تسهیلات تایید شده میراث فرهنگی به بانک مراجعه می کنیم مسئولان بانک برای ارائه تسهیلات، از فرد متقاضی، نمونه کار درخواست می کنند که این قانون در نظام بانکداری کشور مرسوم نیست.

20 رشته صنایع دستی خراسان جنوبی در حال منسوخ شدن

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه 20 رشته صنایع دستی استان در حال منسوخ شدن است، افزود:  عرشته های از جمله برخی رودوزی های سنتی منطقه (ابریشم خام و نقده دوزی )، صنایع فلزی( قفل سازی، تفنگ سازی و علامت سازی )، لباسهای محلی، خراطی، سفالگری، نساجی سنتی، نــمد مالی، رنگرزی سنتی، گچبری سنتی و گیوه بافی در حال منسوخ شدن است.

امیر انوری مقدم تصریح کرد: بی شک توجه نکردن مسئولان برای احیای این رشته ها ، بسیاری از هنرمندان و صنعتگران را از دنـیای هنر و عرصه کارهای دستی دور می کند و این موضوع خود موجب به فراموشی سپردن میراث فرهنگی و هنری مردان و زنان هنرمند این منطقه و میراث ارزشمند گذشتگان می شود.

وی ادامه داد:  اجرای طرح های پژوهشی و تشکیل پرونده های ثبت میراث ناملموس، حضور رایگان هنرمندان در نمایشگاههای داخل و خارج از استان و اجرای طرح ها و مشوق های حمایتی از جمله برنامه های این سازمان در راستای حفظ و احیای صنایع دستی بومی در حال منسوخ شدن است.

 ایجاد نمایشگاه دائم فروش صنایع دستی در انتظار اعتبارات

وی در خصوص نبود بازار فروش دائم صنایع دستی در استان اظهارکرد: تولیدات صنایع دستی هنرمندان و صنعتگران خراسان جنوبی فقط در نمایشگاههای داخل و خارج استان فروخته می شود.

وی ابراز داشت: با توجه به مشکلات برپایی نمایشگاهها در فصل های سرد پاییز و زمستان، این اداره کل در حال آماده سازی مکانی در باغ اکبریه بیرجند برای برپایی بازارچه دائم فروش تولیدات صنایع دستی هنرمندان است.

وی با اشاره به اینکه تا کنون 50 درصد این پروژه در استان اجرا شده است، ادامه داد:  برای ادامه کار نیاز به تخصیص اعتبار داریم.

مشکلات صنعتگران صنایع دستی استان نشان از آن دارد که مسئولان باید به مشکلات این قشر توجه  بیشتری داشته و با شناخت بازارهای جدید زمینه رونق هر چه بیشتر  رشته های اصیل و بومی را داشته باشند.

نقش سازمان صدا و سیما را  هم در فرهنگ‌ سازی و گسترش نمایش صنایع دستی نباید نادیده گرفت و رسانه ها  به خصوص صدا و سیما در زمینه فرهنگ سازی برای استفاده از صنایع دستی بومی و اصیل به جای همتاهای وارداتی آنها انکار ناپذیر است که در این راستا نیز باید با برنامه ریزی و همکاری مسئولان مربوط تلاش شود.

فرودگاه‌ها نیز می‌ توانند ویترینی برای نمایش آثار فاخر و دیدنی ایرانی باشند و به‌ واسطه در معرض دید بودن، رونقی به بازار کساد صنایع دستی بدهند که  در این زمینه نیز کمرنگ عمل شده و امروز بیشتر شاهد فروش صنایع وارداتی در فرودگاه ها و از جمله فرودگاه استان هستیم.

تطابق دادن هر چه بیشتر تولیدات صنایع دستی با نیاز و سلیقه بازار و فرهنگ سازی انتخاب رشته ‌های صنایع دستی از سوی جوانان به عنوان یک شغل، نکات قابل تأملی است که مسئولان استان خراسان جنوبی باید برای رونق بازار فروش در برنامه ریزی های خود مورد توجه قرار دهند.

.......................

 گزارش: فاطمه زیراچی