حوزه و دانشگاه از ویژگی‌های مثبت یکدیگر استفاده کنند/ پایان‌نامه‌ها ناظر به مسائل جامعه باشد

دکتر شریف لکزایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد ویژگیهای نظام آموزشی حوزه و دانشگاه گفت: حوزه و دانشگاه هر کدام مزایایی دارند که اگر هر کدام از این نهادهای آموزشی بتواند از آن استفاده کند طبیعتا سطوح آموزشی خودشان را ارتقا می بخشند.

وی افزود: برای مثال در حوزه علمیه یک ویژگی بسیار خوبی که وجود دارد، این است که طلبه ها قبل از اینکه به کلاس درس بروند متنها را مطالعه می کنند و به اصطلاح پیش مطالعه دارند. قبل از اینکه درسی، سر کلاس توسط استاد تدریس شود طلبه خودش مطالعه اجمالی دارد و بعد وقتی که در کلاس تدریس صورت می گیرد، ابهامهایی که داشته با استاد مطرح می کند و برطرف می شود.

این محقق و نویسنده کشورمان در ادامه سخنانش اظهار داشت: در حوزه طلبه ها بعد از تدریس استاد با دوستی و یا همکلاسی خود این درس را بحث می کنند تا در ذهن آنها باقی بماند و به قول معروف خوب جا بیفتد و در ذهنشان نهادی شود.

وی تأکید کرد: این ویژگی مثبت در حوزه هست که قبل از تدریس و شروع کلاس و بعد از تدریس و اتمام تدریس هم طلبه‌ها برنامه دارد تا آموخته هایش را عمق ببخشد تا بیشتر در ذهنش باقی بماند. ضمن اینکه این گونه اقدامات باعث می شود که برای تدریس آماده شود. این گونه متن خوانی باعث می شود که آمادگی خوبی برای تدریس وجود داشته باشد. در گذشته این گونه بوده است که طلبه وقتی که به سطح بالاتر می رفته یا کتابی را تمام و به کتاب دیگری مشغول می شده، توانایی تدریس کتاب قبلی را داشته است؛ البته این روال امروزه کمتر وجود دارد.

نویسنده کتاب «آزادی و دانش» در ادامه سخنانش تصریح کرد: نکته بسیار مثبت دیگر که در سطوح عالی حوزه مرسوم بوده است و اکنون هم به نظرم مرسوم است انتخاب استاد توسط طلبه است. اساتید مختلفی درس یا متنی را تدریس می کنند و طلبه برحسب ذوق، سلایق و علایق خودش و توانی که در استاد احساس می کند پای درس یکی از اساتید می نشیند و با او درس را می گذراند. این انتخاب استاد و آزادی در انتخاب استاد یک ویژگی بسیار مثبتی است که در فضای آموزشی حوزه جریان داشته است، البته در بعضی از دروس مقدماتی و مقدمات حوزه این روش و ویژگی وجود ندارد یا کمتر وجود دارد.

وی افزود: عمدتا دروس ارائه می شود و طلبه موظف است در دوره مقدمات آن درس را بگذراند ولی فعلا برخلاف آن چیزی که در گذشته بوده در سطح مقدمات این آزادی انتخاب عملا وجود ندارد یا خیلی کم وجود دارد ولی در سطوح عالی و سطوح خارج فقه و اصول و مباحث فلسفی و تفسیری که در حوزه تدریس می شود این آزادی انتخاب استاد و درس وجود دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: ویژگیهای دیگری مانند انعطاف در زمان تدریس و ... وجود دارد ممکن است اساتید با طلبه ها یک زمان مشخصی برسند که ممکن از صبح زود تا پاسی از شب باشد. به هر حال در زمان آن هم انعطاف وجود دارد که اساتید و طلبه‌ها می توانند یک نوع آزادی داشته باشند که خودشان زمان کلاس را انتخاب کنند. یا اینکه زمانهای مختلفی که برای تدریس وجود دارد را انتخاب کنند. زمان خاصی را برای رفتن به کلاس انتخاب کنند.

لکزایی بیان کرد: در نظام آموزشی دانشگاهی سطوح و مراحلی که چینش شده ویژگی بسیار خوبی است که هر مرحله ای تمام می شود دانشجو می‌داند که درسش تا این مقطع پایان پیدا کرده و دانشنامه را دریافت می‌کند و اگر نخواهد به تحصیلاتش ادامه دهد طبیعتا به سراغ فضای کار می رود و اگر خواست تحصیلات را ادامه دهد، در سطوح بالاتر به ادامه تحصیل می پردازد.

وی افزود: این امر در نظام آموزشی حوزوی مفقود است که در هر مقطعی فراغتی برای طلبه ایجاد شود تا بتواند به فضای کاری که برایش فراهم شده برود که می تواند فضای آموزشی، فضای فرهنگی یا فضای معنوی یا مواردی از این دست که می تواند آموخته های خود را به صورت عملی انجام دهد.

لکزایی با اشاره به اینکه این اختلاف و تفاوتی است که بین حوزه و دانشگاه وجود دارد، اظهار داشت: گسست بین مقاطع تحصیلی در حوزه مشاهده نمی شود که طبیعتا ممکن است کسی نتواند ادامه دهد و برحسب شرایط الزامی برای خودش ایجاد کند که باید تحصیلات را ادامه دهد.

اگر نظام آموزشی حوزوی بتواند عمل بکند شاید مناسب باشد. ویژگی مثبت دیگری که در نظام آموزشی دانشگاه ما وجود دارد پایان نامه نویسی و رساله نویسی است که دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا انجام می دهند. در حوزه این روش مرسوم نبوده است اما طلبه هایی که به سطح اجتهاد می رسند رساله های عملیه ای می دادند و غیر از آن به کارهای علمی می پرداختند.

این نویسنده کشورمان بیان کرد: خوشبختانه این ویژگی در حوزه علمیه هست که طلبه ها در سطوح مختلف اول تا چهارم که معادل کارشناسی، ارشد و دکترا هست پایان نامه ها و رساله هایی را بنویسند و در جمع اساتید، داوران و اعضای هیئت علمی بتوانند از ایده خودشان دفاع کنند و به هر حال ایده ها و نظرهای خوبی به ثمر بنشیند که طبیعتا اگر ناظر به مسائل روز جامعه باشد می‌تواند خیلی از مشکلات علمی، فکری و فرهنگی ما را حل کند.