زلزله عظیم کانتو در سال ۱۹۲۳ شهر توکیو را ویران ساخت. این زلزله موجب شد بیش از ۱۴۰ هزار نفر کشته و بیش از نیمی از بناها ویران شده یا در آتش بسوزند. وقوع این زلزله بهانه‌ای شد تا مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹ میلادی با تصویب قطعنامه‌ای دومین چهارشنبه اکتبر هر سال، یعنی سالروز وقوع این زلزله را «روز جهانی کاهش اثرات بلایای طبیعی» نامگذاری کند.
از آن روز، هر ساله در این تاریخ، بخصوص در کشورهای حادثه خیزی چون ایران، که یکی از 10 کشور اول حادثه خیز و به عبارتی بر اساس گزارشهای سازمان ملل، سومین کشور حادثه خیز در جهان است، روز جهانی کاهش اثرات بلایای طبیعی گرامی داشته می‌شود و طی آن؛ برنامه‌های مختلف آموزشی، مانور و… برگزار می‌شود. برنامه‌هایی که قطعا با حضور رسانهها چهره همگانی‌تری به خود می گیرند. همینجاست که نقش و کارکرد رسانهها در بحران بیش از پیش خودنمایی کرده و اهمیت صدچندان می‌یابد.
حال، سئوال اینجاست که ما به عنوان یک رسانه در زمان حاضر و پیش از وقوع بحران و در هفته‌ای که هفته کاهش آثار بلایای طبیعی نام گرفته، چه کارکرد و نقش ویژه‌ای را می‌توانیم برای کاهش آثار بلایای طبیعی و در واقع کاهش آثار بحران‌ها ایفا کنیم؟
اگر مدیریت بحران را مجموعه‌ای از اقدامهای برنامه ریزی شده در قبل، حین و بعد از بحران بدانیم که با هدف پیشگیری و یا مهار و کنترل بحران و از بین بردن آثار آن و برگشت به شرایط قبل از بحران صورت می‌گیرد، وظایف رسانهها نیز در این چارچوب دارای معنای خاص خواهد بود. بویژه آن که در وضعیت بحرانی، معمولاً تصمیم‌گیری تحت شرایط وخیم دشوار بوده و اطلاعات مورد نیاز تصمیم گیرندگان ناقص و زمان برای برای هرگونه پاسخ و واکنش نیز بسیار محدود و فشرده است. بر این اساس، راهبرد رسانهها در زمان بحران، بایستی کاملا هدفمند و دقیق و برنامه‌ریزی شده باشد.
بنابراین در مرحله وقوع بحران، همانند وقوع حوادث غیرمترقبه و بحرانهای حاد اجتماعی، شایسته است رسانهها ، اطلاعات دقیق و مناسب در زمینه ابعاد حادثه و بحران را در اختیار مسئولان و مدیران قرار دهند.
از دیگر سو، پس از بحران، رسانهها می توانند با شیوه‌های مختلف به تقویت روحی و اعتماد اجتماعی مردم پرداخته و نقاط ضعف مدیران را در خلال بحران یادآور شوند. در این میان، اطلاع‌رسانی گسترده در سطح داخل و بین الملل در زمان بروز بحران‌ها و رخدادهای غیرمترقبه از جمله وظایف رسانهها شمرده می‌شود.
اما یکی از مراحل مهم بحران که می‌تواند سرنوشت بحران را به کلی دگرگون کند، مرحله پیش از بروز بحران است. در این مرحله رسانه‌های جمعی، به دلیل داشتن اطلاعات و دسترسی به آن، لازم است بحرانهای بالقوه و در حال شکل‌گیری را در محیط شناسایی و به مسئولان و کارگزاران گوشزد کنند و در آنها حساسیت و آمادگی لازم را برای انجام وظیفه در شرایط بحرانی به‌وجود آورند.
در این راستا رسانهها با گزارش‌ها و تحلیل‌ها و خبرهای ارسالی خود تلاش می‌کنند تا بحرانهای بالقوه و ابعاد آن را به موقع شناسایی و به اطلاع مردم و مسئولان برسانند. البته شکی نیست که در مرحله قبل از وقوع بحران، یکی از وظایف خطیری که رسانهها بر دوش دارند، آموزش پیشگیری از وقوع بحرانهای غیرطبیعی و انسان‌ساخت و همچنین آموزش مقابله با بحرانهای طبیعی است و این درست جایی است که امید است، با همکاری و ارتباطی صحیح بین رسانهها و جمعیت هلال‌احمر که آموزش‌های امداد و نجات را در حیطه وظایف خود دارد، جامعه انسانی را به سوی آگاهی و ایمنی هدایت نماییم.
وحید رحمتی مدیرکل روابط عمومی و ارتباطات مردمی جمعیت هلال احمر
نظر شما