خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «احوالِ دلِ گداخته» در واقع گزیده کتاب «مکتوبات» مولانا است که به انتخاب و توضیح غلامعلی حداد عادل استاد فلسفه و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به تازگی از سوی انتشارات سخن به چاپ رسیده است.
کتاب‌هایی که بر وفق سنت نثر فارسی دری قدیم خراسان در آناطولی تألیف شده در تاریخ ادب فارسی در محدوده ایران امروز چندان معروف نشده و رواج نیافته و تنها در چند دهه اخیر است که این آثار از روی نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه‌های ترکیه تصحیح شده و به چاپ رسیده و در دسترس همگان قرار گرفته است.
آثار منثور مولانا از جمله این کتاب‌هاست که در ایران تا این اواخر ناشناخته و مهجور بوده است و در این میان، «مکتوبات» از دو اثر دیگر او، «فیه ما فیه» و «مجالس سبعه» ناشناخته‌تر مانده است. این ناشناخته بودن آثار منثور مولانا چند علت دارد. یکی اینکه شهرت مولانا در شعر و شاعری با مثنوی و دیوان کبیر او به حدی بوده است که به حق جایی برای «مولوی نویسنده» در قیاس با «مولوی شاعر» باقی نمی‌گذاشته است. دیگر اینکه صوفیه‌ای که وارث این کتاب‌ها بوده‌اند «مولویۀ» آناطولی بوده‌اند که بیشتر در آن خطه قدیم بوده‌اند و نسخه‌های این آثار دست به دست در میان آنان می‌گشته و به سایر بلاد کمتر منتقل می‌شده است.
کتاب «احوالِ دلِ گداخته» پس از پیشگفتاری که حکم دیباچه دارد و در آن اندیشه و سبب تألیف کتاب و نیز روش کار توضیح داده شده است، وارد مقدّمه‌ای سه‌بخشی می‌شود: بخش نخست درباره نظم ساختاری و مضمون نامه‌هاست که در آن نامه‌های مولانا از حیث صورت و محتوا تجزیه و تحلیل شده است؛ در بخش دوم، فواید زبانی و ادبی نامه‌ها (اعم از نکات دستوری و واژگانی و آرایه‌های ادبی و...) تحلیل و بررسی شده است؛ و در بخش سوم نیز با تحلیل اجتماعی نامه‌ها فواید آنها در شناخت اوضاع و احوال جامعه پیرامون مولانا در قونیه قرن هفتم بازنموده شده است.
پس از این مقدمه 130 صفحه‌ای، بدنه اصلی کتاب، یعنی 65 نامه گزیده از کلِ 150 نامه موجود در «مکتوبات» آمده است که در ذیل هر نامه معنای واژه‌ها و عبارات و اشعار فارسی و عربی و آیات و احادیث مندرج در نامه‌ها توضیح داده و ترجمه شده‌اند.
کتاب «احوالِ دلِ گداخته» در سه فصل تنظیم شده است که نظم ساختاری و مضمون نامه‌ها، فواید زبانی و ادبی نامه‌ها و فواید اجتماعی نامه‌ها عناوینی است که در این کتاب به طور مفصل به آن پرداخته شده است. نویسنده در بیان معانی لغات، از میان چندین معنا، تنها آن وجه را برگزیده که با معنای مورد نظر مولانا در متن انطباق داشته یا به آن نزدیک بوده است.
نویسنده در بخشی از این کتاب درباره تدوین این مکتوبات می‌گوید: آشنایی جدی راقم این سطور با کتاب مکتوبات مولانا جلال الدین رومی به سال 1371 برمی‌گردد که سال انتشار این کتاب به تصحیح آقای توفیق سبحانی توسط مرکز نشر دانشگاهی است.
در ادامه این نوشته آمده است: مقاله استاد احمد سمیعی گیلانی در مجله نشر دانش (سال سیزدهم، شماره دوم، بهمن و اسفند 1371) انگیزه‌ای برای مطالعه کامل آن کتاب بود. مکتوبات را نمونه درخشان آن نثری یافتم که در همان زمان که در ایران، دلپذیری و سادگی خود را از دست داده بود، در قونیه، به برکت حضور مولانا حفظ شده بود. بعضی از این نامه‌ها را بارها و بارها خواندم. انس با مکتوبات سبب شد طی بیست سال گذشته پنج مقاله درباره آن بنویسم که چهار مقاله از آن پنج، پیش از این به چاپ رسیده است. مشخصات این مقالات از این قرار است:
1 ـ «ارزش ادبی مکتوبات مولانا»، نامه فرهنگستان، سال پنجم، شماره سوم (فرودین 1381): ص 5 ـ 26
2 ـ «چهرۀ مولانا در آلبوم شخصی مکتوبات او»، نامۀ فرهنگستان، سال پنجم، شمارۀ سوم (فروردین 1381): ص 187 ـ 198
3 - «دسته گلی از گلستان مکتوبات مولانا» در جشن نامه استاد عبدالمحمد آیتی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1388 ، 1388 ، ص 111 ـ 121
چاپ اول کتاب 381 صفحه‌ای «احوالِ دلِ گداخته» به انتخاب، مقدمه و توضیحات غلامعلی حداد عادل در شمارگان 2200 نسخه به بهای 15 هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما