به گزارش خبرنگار مهر، با توجه به نامرغوب بودن خاک در بافق و کمبود منابع آبی این شهرستان، طي سال‌هاي اخير تلاش شده تا روش‌هاي مختلفي براي بهبود وضعيت كشاورزي با استفاده از ظرفيت‌هاي موجود به كار گرفته شود.
از آنجا كه بافق را به‌عنوان مركز تحقيقات ملي آبزيان آب شور مي‌شناسند، محققان تلاش كرده‌اند تا با استفاده از ظرفيت آب موجود در استخرهاي ذخيره آب اين مركز، دستي نيز بر خرمن كشاورزي ببرند و نتايج و يافته‌هاي خود را در اختيار كشاورزان منطقه قرار دهند.
در اين طرح تلاش شده تا در يك پروژه آزمايشگاهي در مركز تحقيقات ملي آبزيان آب شور، محصولات گلخانه اي همزمان با پرورش ماهي توليد شوند.
اجرای این طرح در بافق به‌عنوان طرح برتر از سوی وزرات جهاد کشاورزی در سال 1392 شناخته شده است.
میانگین سالانه بارندگی ایران حدود 400 میلیارد متر مکعب برآورده شده که از اين مقدار، حدود 294 میلیارد متر مکعب به صورت تبخیر از دسترس خارج می‌شود و حدود 86 میلیارد متر مکعب نيز صرف مصارف کشاورزی و نزدیک به 7 میلیارد متر مکعب به مصارف شرب و صنعت اختصاص می‌یابد.
كود شيميايي سالانه 350 ميليون تن خاك قابل كشاورزي در كشور را از بين مي‌برد
خاک ایران به علت استفاده بیش از اندازه از کودهای شیمیایی و از بین بردن جانداران داخل خاک با فرسایش شتابان خاک روبرو شده است به طوری که میزان فرسایش هر هکتار خاک 20 تن اعلام شده و سالانه 250 تا 350 میلیون تن خاک قابل کشاورزی در کشور به دلیل استفاده از کودهای شیمیایی از بین می‌رود.
پیش‌بینی شده تا سال 2030 میلادی، حدود 25 درصد از کشاورزی جهان زير پوشش نظام کشاورزی ارگانیک قرار خواهد گرفت و در چند ساله اخیر، کشور ایران نیز پا به این عرصه گذاشته است.
آثار و تبعات جبران ناپذير باقيمانده كودهاي شيميايي در محصولات كشاورزي
معاون مركز تحقيقات پرورش آبزيان آب شور بافق در اين زمينه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در بافق اظهار داشت: دست کم 33 درصد افزایش تولید مواد غذایی در سه دهه گذشته در جهان مرهون مصرف کود شیمیایی بوده است. نیاز بخش کشاورزی ایران به کودهای شیمیایی به طور عمده از طریق واردات تامین می‌شود.
فرهاد رجبی‌پور افزود: باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی کشاورزی غیر ارگانیک آثار و تبعات ناگواری برای سلامت جامعه به همراه دارد از جمله نقص‌های مادرزادی، تولد نوزادان با وزن کم، سقط جنین، بلوغ زودرس یا دیر رس، کاهش باروری و ناباروری، اختلال در سیکل ماهانه زنانه، یائسگی پیش رس، تغییر در سرعت متابولیسم، اختلال در سیستم غدد داخلی، ضعف عضلانی، کاهش حافظه، آسیب به سیستم عصبی و مغز، کاهش کارآیی سیستم ایمنی بدن و سرطان زایی.
وي ادامه داد: بررسی‌ها نشان داده که به منظور رسیدن به وضعیت مطلوب تامین مواد غذایی لازم در کشور، باید 300 تا 400 هزار هکتار زمین کشاورزی زیر کشت محصولات ارگانیک برود و در برنامه پنجم توسعه نیز پیش‌بینی شده که 25 درصد یعنی معادل چهار ميليون هکتار از اراضی زراعی و باغی زير پوشش تولید محصولات ارگانیک قرار گیرند.
رجبيپور خاطرنشان كرد: مقدار مصرف آب در شرایط کشت محصولات رایج گلخانه ای در کشور حدود 10 تا 15 هزار مترمكعب به ازاي هر هکتار و در کشت فضای باز بیش از 18 هزار متر مکعب است و در شرلیط کشت فضای باز، میزان تولید محصول کمتر از 25 تن در هکتار و در کشت گلخانه ای حدود 10 برابر فضای باز است.
استفاده از 330 تن كود طبيعي و شيميايي و سم در هر هكتار كشت گلخانه‌اي
وي افزود: در استان یزد مقدار مصرف سالانه آب در هر هکتار کشت گلخانه ای، 25 هزار متر مکعب برآورد شده است. به علاوه سالانه 100 تن کود طبیعی، هفت لیتر سم، 15 کیلو گرم کود میکرو و200 کیلو گرم کود شیمیایی در هر هکتار از کشت‌های گلخانه ای استان مورد استفاده قرار می گیرد.
معاون مركز تحقيقات پرورش آبزيان آب شور بافق اداه داد: بازده تولید خام و خشک محصولات کشاورزی ایران به ازاي هر متر مکعب آب، فقط پنج کیلوگرم است.
وي افزود: با وجود چنين شرايطي، محققان بر آن شده‌اند تا از همه ظرفيت‌هاي موجود در بخش كشاورزي استفاده كنند كه در بافق، استفاده از آب مصرفي در استخرها براي پرورش ماهيان تحقيقاتي، يكي از راهكارها البته فعلا در مرحله تحقيقاتي براي افزايش توليدات كشاورزي است.
تحقيقات جديد استفاده از هر نوع كود ازته در گلخانه‌ها را غيرضروري مي‌كند
رجبيپور بيان كرد: مهم‌ترین مزیت‌های سیستم آکواپونیک نسبت به هیدروپونیک عبارتند از اینکه هیچ نوع کود ازته در این سیستم ها استفاده نمي شود، آب کاملا باز گردش می‌شود، پساب وجود ندارد و در نتیجه آلودگی آب مطرح نیست.
وي افزود: خطر بیماری ماهی از طریق ورود از آب وجود ندارد، محصولات، ارگانیک تولید می‌شود، گیاهان از سلامت بیشتر برخوردارند و تراکم نوترنیت‌ها حدود 10 برابر کمتر از سیستم هیدروپونیک است.
رجبيپور اظهار داشت: آکواپونیک یک تکنولوژی تولید مواد غذایی پایدار است، این مطلب به ويژه در کشورهای خشک در حال توسعه که منابع محدود داشته و آب شیرین نادر و جمعیت نیز رو به افزایش است، بسیار مناسب است. این سیستم در مقیاس‌های مختلف قابل اجراست و به همین مناسبت می‌تواند از تولید خانگی و روستایی، تا تولید تجاری عملیاتی شود.
معاون مركز تحقيقات پرورش آبزيان آب شور بافق بيان كرد: در اين سيستم، ادغام سیستم هیدروپونیک با آبزی پروری در یک سیستم باز گردشی را آکواپونیک می‌گویند.
وي افزود: این سیستم از سال 1981 در آمريكا مطرح شد و هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای جهان گسترش دارد و در این سیستم فضولات و متابولیت‌های تولید شده توسط ماهیان پرورشی با نیتراسیون و جذب آنها توسط گیاهان خارج می‌شود.
رجبيپور بيان كرد: باکتری‌های موجود در ذرات غذایی و مرتبط با ریشه‌های گیاهی، نقش مهمی در انتقال نوترینت‌ها ایفا می‌کنند.
خدمات متقابل گياه و ماهي در تحقيقات جديد/ ماهي كود مي‌دهد گياه آب را تصفيه مي كند
وي ادامه داد: بنابراین همزمان با جریان پساب آبزی پروری از سیستم هیدروپونیک، آبزی پروری، گیاهان به عنوان یک فیلتر بیولوژیک با خروج فضولات ماهیان کیفیت آب محیط پرورش را بهبود می‌بخشند.
وي با برشمردن فواید اين روش بيان كرد: فضولات یک سیستم به عنوان مواد ورودی یا سوخت برای دیگر سیستم‌های بیولوژیکی استفاده می‌شوند، تلفیق پرورش ماهیان و گیاهان، تنوع آنها را افزایش داده و ثبات و پایداری سیستم را بهبود می‌بخشند، سبب کاهش حجم پساب تخلیه شده در محیط و کاهش اثرات زیست محیطی با تصفیه آب و انتقال نوترینت‌ها می‌شود، تعویض آب حداقل و هزینه‌های اجرایی کاهش می‌یابد، ورود محصولات آلی به بازار باعث افزایش درآمد پرورش دهندگان شده و از اقتصاد محلی حمایت می‌کنند، تولید دو یا چند محصول غذایی از یک واحد تولیدی عملی می‌شود، در نواحی خشک که آب کمیاب است، آکواپونیک یک تکنولوژی مناسب است که تولید مواد غذایی را با استفاده مجدد از آب امکان‌پذیر می‌سازد.
معاون مركز تحقيقات پرورش آبزيان آب شور بافق تصريح كرد: مهم‌تر از همه اين موارد آن است، كه اين سیستم ساده، کم هزینه و پذیرش آن ساده است.
رجبيپور در بخش ديگري از سخنان خود به میانگین سالیانه بارندگی و کمبود آب در بعضی از استانها و برگرداننده شدن مقدار زیاد آب کشاورزی به زمین اشاره کرد و گفت: در این سیستم که تلفیق پرورش ماهی و گیاهان است، ورود فضولات و پساب پرورش ماهی، به عنوان مواد ورودی یا سوخت برای سیستم بیولوژیکی گیاهان گلخانه‌ای استفاده می‌شود.
در سيستم جديد بعد از برداشت، ذرات مضر توسط باكتري‌هاي موجود به كود طبيعي براي گياه تبديل مي شود
وی اشاره به با استفاده بیش از اندازه کودهای شیمیایی در کشاورزی و فرسایش خاک در ایران و مضرات استفاده از این کودهای شیمیایی اظهار داشت: در این سیستم بعد از برداشت، ذرات مضر توسط باکتری‌های موجود به عنوان کود طبیعی برای گیاهان و رشد و نمو آن به تولید محصول کاملا ارگانیک آب به صورت تصفیه شده به پرورش ماهی برگرداننده می‌شود.
رجبی‌پور افزود: در این سیستم فضولات و متابولیت‌های تولید شده توسط ماهیان پرورشی با نیتراسیون و جذب آنها توسط گیاهان خارج می‌شود و باکتری‌های موجود در ذرات غذایی و مرتبط با ریشه‌های گیاهی، نقش مهمی در انتقال نوترینت‌ها ایفا می‌کنند.
رجبی‌پور بيان كرد: بنابراین همزمان با جریان پساب آبزی پروری از سیستم هیدروپونیک - آبزی پروری، گیاهان به عنوان یک فیلتر بیولوژیک با خروج فضولات ماهیان کیفیت آب محیط پرورش را بهبود می‌بخشند.
وی به اهمیت تولید دو یا چند محصول غذایی از یک واحد تولیدی اشاره کرد و تاکید کرد: این سیستم ساده، کم هزینه و پذیرش آن ساده است و یک تکنولوژی موادغذایی پایدار است و می تواند از تولید خانگی و روستایی تا تولید تجاری عملیاتی شود.
ورود محصولات آبي به بازار، افزايش درآمد پرورش دهندگان و حمايت از اقتصاد ملي را به دنبال دارد
رجبی‌پور ، ورود محصولات آلی به بازار را باعث افزایش درآمد پرورش دهندگان و حمایت از اقتصاد محلی را از دیگر مزیت های این سیستم عنوان کرد و افزود: ثبات و پایداری در پرورش و کاهش حجم پساب تخلیه شده در محیط و کاهش اثرات زیست محیطی با تصفیه آب را به دنبال دارد.
رجبی‌پور گفت: تعویض آب حداقل و هزینه های اجرایی کاهش می یابد و در نواحی خشک که آب کمياب است، آکواپونیک یک تکنولوژی مناسب است که تولید موادغذایی را با استفاده مجدد از آب امکان پذیر می سازد.
--------------
گزارش و عكس: محمدعلي عبداللهي
نظر شما