به گزارش خبرگزاری مهر، محمدعلي موظف رستمي كارشناس ارشد حوزه مسجد طی یادداشتی نسبت به طرح مجلس برای تشكيل معاونت مسجد در سازمان اوقاف و امور خیریه نکاتی را یادآوری شده است که در پی می آید:
در ابتدا برخویش فرض و لازم می دانم تا از نمایندگان محترم به ویژه اعضای کمیسیون محترم فرهنگی که توجه به امر مسجد را دغدغه خویش قرار داده و با ارائه طرح «حمايت از احداث، تجهيز، نوسازي و مديريت مساجد كشور» گامی مهم در راستای ساماندهی مسجد برداشته‌اند صميمانه تشكر نمايم؛ کاری كه می‌بایست بسيار پیش‌تر از این انجام می‌شد. به هر حال باید از این عنایت ویژه نمایندگان محترم قدردانی و سپاسگزاری نمود و با هدف کارایی و اثربخشی بیشتر این طرح، نقطه نظرات و پیشنهادهايي را تقديم حضور اين عزيزان مي‌نمايم:
مواردی که لازم است در این طرح مورد ملاحظه جدی قرار گیرد:
مدیریت مساجد از یک مفهوم عام برخوردار است. وقتی در طرح پیشنهادی، عنوان طرح، حمايت از احداث، تجهيز، نوسازي و مديريت مساجد كشور انتخاب می‌شود در این عنوان، مدیریت که جامع‌تر از احداث،تجهیز و نوسازی است در آخر قرار گرفته است که مناسب به نظر نمی‌رسد و يا وقتی عنوان مدیریت نیز به طرح اضافه می‌شود مدیریت، تنها در حوزه سخت افزاری که همانا احداث، تجهيز و نوسازي است مورد توجه قرار گرفته و متاسفانه مهمترین كاركرد که اصل و هدف از بنای مسجد، اقدام و فعالیت در این حوزه است یعنی بخش نرم افزاری و برنامه‌اي، نادیده انگاشته شده است. بنابراین پیشنهاد می‌شود عنوان "طرح جامع ساماندهی مساجد کشور و یا ساماندهی مدیریت مساجد کشور"انتخاب شود تا اصل اجرای طرح در همان اقدام و گام اول دچار اشکال و بخشی‌نگری نشود. از طرفی دیگر ایرادات شکلی و مبنایی دیگری نیز در این طرح مشاهده می‌شود که به شرح ذیل جهت مزید اطلاع به استحضار می‌رساند:
1-در طرح پیشنهادی باید نگاهی جامع‌الاطراف و در تمام ابعاد وزوایا به مسجد صورت گیرد و تنها مسجد محدود و معدود به حوزه پشتیبانی و سخت افزاری نشود، مواردي نظير:
الف- حوزه سخت افزاری
ب- حوزه نرم افزاری
ج- حوزه مدیریت و راهبری مسجد
1- اصل واگذاری حوزه سخت افزاری که در قالب معاونت مسجد به سازمان اوقاف تحت عنوان طرح پیشنهادی: «حمايت از احداث، تجهيز، نوسازي و مدیریت مساجد» صورت گرفته شده است کاری مناسب و به جاست در صورتی که این معاونت تنها در همین حوزه فعال باشد و دخالتی در دیگر حوزه ها به دلیل گستردگی و نیز نیاز آنها به برخورداری از توان مالی، پشتیبانی و فکری و برنامه ای بسیار متنوع و متکثر نداشته باشد.
پشتیبانی سخت افزاری و توسعه‌ای تجهیز مساجد آنچنان وسیع و گسترده و برخوردار از هزینه بالا می‌باشد که همین معاونت اوقاف اگر بتواند به درستی و به نحو حداقلی نيز این حوزه را سر و سامان بدهد کاری بس بزرگ انجام داده است؛ در غير اين صورت با اجرای این طرح تنها یک تشکیلات دیگر در کنار دیگر تشکیلات مسجد اضافه خواهد شد و دورنمای آن موفقیت آميز به نظر نمی‌رسد و همان پیش بینی که در زمان تشکیل ستاد پشتیبانی و هماهنگی امور مساجد کشور برای آن تصور شده بود و متاسفانه بوقوع نیز پیوست برای این طرح نيز تکرار خواهد شد.
2- لازم است همانند حوزه سخت افزاری که مسئولیت آن در قالب معاونت مسجد به سازمان اوقاف واگذار می شود برای حوزه نرم افزاری نیز سازمانی به عنوان مسئول و با توان تشکیلاتی قوي، معاونت امور نرم افزاری و برنامه‌اي نيز چاره‌اندیشی شود همان‌گونه كه پيش از اين نيز ذكر آن رفت همه تلاش‌هاي سخت افزاري در مساجد در خدمت فعاليت‌هاي نرم‌افزاري است و آنجا كه در مرحله برنامه و عمل نتيجه و ثمره اي درخور حاصل نشود داشتن مساجد پر زرق و برق چه دردي را درمان مي نمايد؟ که به نظر می‌رسد در میان دستگاه‌های اجرایی موجود، سازمان تبلیغات با توجه به تجربه کاری و نیز برخورداری از توان کارشناسان خبره بهترین گزینه برای تصدی این امر مهم باشد. برنامه‌ریزی، هدایت و حمایت از فعالیت‌های دینی، فرهنگی و تبلیغی بیش از 70 هزار مسجد نیازمند سازمانی است که از ظرفیت و پتانسیل و توان کارشناسی و مالی مناسبي برخوردار باشد.
3- یکی دیگر از حوزه‌هایی که مي‌بايست به صورت تخصصی به آن نگریسته شود و نیازمند توجهی ویژه می باشد حوزه مدیریت در مسجد می‌باشد که بر طبق روایات و نیز تأکیدات مقام معظم رهبری این مهم به عهده امام مسجد است. در این راستا مهمترین مرکز در تربیت و پرورش و آموزش تخصصی برای این عزیزان حوزه های علمیه می‌باشند. با توجه به گستردگی مساجد و نیز تعدد و تکثر در شاخص‌های فرهنگی مناطق مختلف و نیز ویژگی‌های خاص و بسیار با اهمیت ائمه مساجد، ضروری است به این امر به صورت عام نگریسته نشود و تنها روحانیونی انتخاب شوند که به صورت تخصصی و ویژه تربیت شده باشند. از این روی با توجه به فراگیر بودن موضوع مسجد و اهمیت اداره صحیح و جامع آن، تشکیل یک معاونت مسجد در حوزه علمیه برای تربیت مدیران مسجد بسیار ضروری است.(با توجه به اینکه امام جماعت بر اساس نص صریح روایت از حضرت رسول(ص) نفر اول و مدیر مسجد می‌باشد)
4- یکی از اصول مورد تأکید مقام معظم رهبری در امر مساجد يعني ساماندهي امور بين الملل در مساجد و فراهم سازي بستر ارتباط و تعامل مساجد با ديگر مساجد فعال كشورهاي اسلامي و حتي غيراسلامي رعايت نگرديده است با توجه به اينكه جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام‌القراي جهان اسلام مطرح مي‌باشد، تعامل و ارتباط دوسويه و چند سويه با نخبگان و انديشمندان مسجدي با هدف جريان‌سازي براي فراهم نمودن زمينه‌هاي هم‌گرايي و وحدت اسلامي، از ملزومات اوليه تعريف جايگاهي مناسب در تشكيلات مسجد براي اين امر مهم مي‌باشد. برداشتن گام عملی در این راستا و عملیاتی کردن این اصل، نیازمند ایجاد یک اداره یا مدیریتی حداقلی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است تا اقدامات عملی و پیگیری‌های لازم را برای اجرای این اصل و عمل به منویات مقام معظم رهبری در دستور کار خویش قرار دهد.
5- یکی از بزرگترین مشکلات غالب طرح‌هایی که تاکنون در حوزه مسجد در قالب کمیته، ستاد ، شورا و.. ارائه و به اجرا در آمده است عدم وجود ضمانت اجرای مصوبات به تمام و کمال و یا حتي به طور حداقلی بوده است که در این طرح نيز این مبحث مهم مورد توجه جدی قرار نگرفته است. هر طرحی به هر میزان نیز قوی و از نطرات کارشناسی محکم برخوردار باشد بدون پشتوانه اجرايي، در نهایت، موفقیت چنداني را در بر نخواهد داشت.
6- مسجد به دلایل زیر از ظرفیت و پتانسیل بسیار زیادی برخوردار است لذا لازم است در ساماندهی آن، این مؤلفه‌های مهم و تأثیرگذار مورد عنایت قرار گیرد در غیر این صورت، اصل طرح چه در مرحله تئوري و چه در مرحله اجرا، متضمن توفيقي نخواهد بود:
- برخورداری از جایگاه و مرتبت والا در میان تمامی آحاد جامعه اسلامی.
- گسترده‌ترین پایگاه فرهنگی و دینی کشور می‌باشد که بالاترین میزان امکانات سخت‌افزاری و نرم افزاری را در میان دیگر مراکز فرهنگی برخوردار است.
- بستر و جایگاه فعالیت‌های عبادی و مناسکی مسلمانان محسوب شده و با توجه به اینکه اکثریت جامعه ما پیرو دین مبین اسلام می‌باشند بنابراین غالب مردم، این مکان مقدس را برای عبادت و برنامه و فعالیت‌های دینی و ملی برمی‌گزینند.
- حاکمیت نطام مقدس جمهوری اسلامی ایران به میزان بالایی مرهون مسجد و مسجدی‌هاست چرا که مسجد در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و تشکیل نظام اسلامی نقشی بی بدیل داشته است.
با این مؤلفه‌های مهم که تنها به اهم آنها اشاره شده شایسته است نگاهی کلان‌تر به مسجد داشته باشیم و جایگاه مدیریتی آن را در حد یک معاونت آن هم در یک سازمان، تنزل ندهیم بلکه مسجد، چون یک بحث حاکمیتی است طوری ساماندهی شود که ضمن اینکه بر دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی، قضایی و حتی مجلس، اشراف داشته باشد بتواند تعامل و همکاری مشترک نیز داشته و این دستگاه‌ها خویش را در اجرای مصوبات آن موظف دانسته و آن را لازم الاجرا بدانند.
پیشنهاد و ارائه راهکار
با توجه به موارد ذكر شده ، پیشنهاد زیر جهت استحضار و بهره برداری ارائه می‌شود:
امروزه در حوزه مادي، چندين شوراي عالي با عناويني چون شوراي عالي پول و اعتبار، شوراي عالي اقتصاد و...با هدف سياست‌گذاري و تعيين اهداف راهبري درازمدت وجود دارد. حال در حوزه معنوي، جايگاه مسجد كه بزرگترين پايگاه ديني است قطعاً بيشتر از حوزه‌هاي مادي نيازمند يك شوراي عالي است تا به امر ساماندهي مساجد بپردازد. اين شورا با توجه به اينكه سياست‌گذاري در بسترهاي عبادي و ديني مردم را به عهده دارد لازمه اش اين است كه رياست آن از سوي مقام معظم رهبري تعيين و منصوب شود و تمامي رؤساي قوا يا نمايندگان تام‌الاختيار آنها براي اجرايي كردن مصوبات و ضمانت اجرايي در آن حضور فعال داشته باشند.
در میان طرح‌های پیشنهادی متعددی که در حوزه مسجد تاکنون توسط دستگاه‌ها و نهادهای مختلف ارائه شده است «طرح تشکیل شورای عالی مساجد کشور» که از نظرات کارشناسی دو سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف و امور خیریه بهره‌مند می‌باشد از جايگاه خاصي برخوردار بوده است. این طرح پیشنهادی بر اساس بند «ه» از ماده 106 قانون چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران تهیه شده بود و علی رغم برخورداری از ده‌ها ساعت کار کارشناسی توسط کارشناسان خبره و مجرب این حوزه متاسفانه هنوز اجرایی نشده است! پیشنهاد می‌شود باتوجه به اینکه این طرح در میان سایر طرح‌ها از وزانت و استحکام کارشناسی بیشتری برخوردار است و نظرات دو دستگاه مهم فعال حوزه مسجد نیز در آن دخیل بوده است به عنوان پایه کار قرار داده شود و با بررسی و مطالعه جدید کارشناسی، نقاط ضعف آن رفع و به روز رسانی شده و مجدداً مطرح گردد.
نظر شما