خروج چهره ضد ایرانی از کانون سیاست‌گذاری های آل‌سعود/ نگاهی به دلایل برکناری بندر بن سلطان

روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی می نویسد : "بندر بن سلطان" به دلیل ناکارآمدی سیاست های عربستان در خصوص  سوریه جای خود را به "محمد بن نایف" وزیر کشور، داده است.

این روزنامه آمریکایی در توضیح این خبر می نویسد : عربستان سعودی چهره باسابقه خود یعنی بندر بن سلطان رئیس دستگاه اطلاعاتی را به حاشبه رانده است. این اقدام به دلیل تصمیم پادشاه عربستان برای تغییر سیاست های ریاض برای نزدیک شدن به واشنگتن و همچنین در خصوص سوریه و حمایت از گروه های میانه رو در میان شورشیان سوری انجام شده است. بر همین اساس و برای انجام حمایت های بیشتر از شورشیان سوری میانه رو  "محمد بن نایف" وزیر کشور عربستان، مسئول مستقیم پرونده سوریه شده است.

این جابجایی درحال انجام می شود که محمد بن نایف مورد تایید آمریکا است چون گفته می شود وی عملکردی قابل قبول در مبارزه با تروریسم به ویژه مقابله با القاعده در یمن داشته است.

به نوشته وال استریت ژورنال، این جابجایی می تواند موجب بهتر شدن روابط عربستان سعودی با آمریکا شود چون در سه سال گذشته و به خاطر اقدامات بندر بن سلطان تنش هایی میان واشنگتن و ریاض به وجود آمده بود.

بر اساس این گزارش، اکنون محمد بن نایف که مورد حمایت آمریکا قرار دارد مسئول اصلی پرونده سوریه در عربستان محسوب می شود و شاهزاده "متعب عبدالله" فرزند پادشاه عربستان و رئیس گارد ملی عربستان،نیز پس از این سهم بیشتری در تعیین سیاست های ریاض در خصوص سوریه خواهد داشت.

دلایل

بر اساس شایعات موجود گفته می شود که نوعی رقابت پنهان میان بندر بن سلطان و متعب عبدالله وجود دارد و نباید این رقابت را در کنار گذاشتن بندر از پرونده سوریه نادیده گرفت.

در خصوص دلابل برکناری بندر بن سلطان، یکی از مشاوران نزدیک به خاندان سلطنتی عربستان به وال استریت ژورنال گفت : این جابجایی می تواند به این معنا باشد که عربستان به دنبال راه های دیپلماتیک برای پایان دادن به بحران سوریه بوده و با این کار می خواهد فشار بیشتری را بر روسیه، ایران و حزب الله برای تغییر نظامی سوریه وارد کند.

یادآوری می شود که پیشتر گزاش هایی در مورد تهدید روسیه از سوی بندر بن سلطان منتشر شده بود. در این گزارش ها آمده بود که بندر در سفر به مسکو، روسیه را تهدید کرده بود که اگر از حمایت بشار اسد دست برندارد، از نفوذ خود بر روی گروه های افراطی حاضر در قفقاز استفاده کرده و مشکلاتی را برای کرملین به وجود می آورد.

از همین رو نمی توان ترس ریاض از اقدامات تلفانی جویانه روسیه در مقابل تهدیدهای بندر را در این جابجایی نادیده گرفت.

به گفته این مشاور خاندان سلطنتی عربستان، اکنون محمد بن نایف و متعب عبدالله مسئولان اصلی در خصوص پرونده سوریه هستند و جهان به زودی شاهد تغییر سیاست های ریاض و استراتژی جدید آن در خصوص دمشق خواهد بود. این دو مقام سعودی اعتقادی به افراط گرایی در این حوزه نداشته و تمایل به استفاده از راه هایی دارند که مناقشات زیادی را به وجود نیاورد بر همین اساس باید منتظر استفاده بیشتر از سیاست و استفاده کمتر از نظامی گری باشیم.

مقامات آمریکایی می گویند محمد بن نایف، وزیر کشور عربستان، روابط خوبی با "جان کری" وزیر امور خارجه آمریکا و "جان برنان" رئیس سازمان سیا، دارد. این افراد از سال 1999 میلادی تا کنون همکاری های زیادی در خصوص فعالیت های القاعده دارند و محمد بن نایف تا کنون اطلاعات خوبی را در مورد برنامه های القاعده برای بمب گذاری علیه منافع کشورهای غربی در اختیار آمریکا قرار داده است.

اما در مورد دلایل برکناری بندر بن سلطان می توان به موارد دیگری نیز اشاره کرد.

شکست در سوریه

به گفته دیپلمات های آمریکایی، ممکن است با این جابجایی تحولات سوریه وارد فاز دیگری شود، زیرا می توان از عربستان برای مقابله با القاعده و گروه های مرتبط با آن در سوریه کمک گرفت. هر چند بندر بن سلطان فرد با تجربه ای بود، اما در طول دو سال گذشته سیاست های وی در مورد سوریه با کمترین موفقیت همراه بوده و این یکی از دلایل اصلی کنار رفتن او از پرونده سوریه محسوب می شود.

بر اساس گزارش رسانه های آمریکایی، یکی از دلایل اصلی این جابجایی آن است که واشنگتن برای دوره ای به سیاست های بندر بن سلطان در مورد سوریه اعتماد کرده بود از همین رو اجازه داد تا ریاض سیاست های خود در مورد سوریه را پیش ببرد، اما این امر با توجه به ارتباط بندر بن سلطان با گروه هایی همچون القاعده موجب شدت گرفتن فعالیت گروه هی افراطی در سوریه و به حاشیه رفتن شورشیان میانه رو شد. علاوه بر این بندر بعد از گذشت سه سال از تحولات سوریه نتوانست به وعده خود در خصوص سرنگون کردن دولت بشار اسد عمل کند از همین رو ریاض و واشنگتن مجبور به تغییر رویکرد خود در خصوص سوریه شدند.

نردیکی به آمریکا

نظر به آنکه آمریکا معتقد به حمایت از گروه های شورشی میانه رو در سوریه است و محمد بن نایف نیز از جمله مقامات سعودی است که نگرانی های زیادی در مورد حمایت از افراطیون حاضر در سوریه دارد. این جابجایی می تواند سیاست های ریاض و واشنگتن را در خصوص سوریه به هم نزدیکتر کند.

بر اساس گزارش های رسمی موجود، عربستان بزرگترین حامی گروه های تروریستی حاضر در سوریه محسوب می شود و همین امر موجب شده تا تنش های موجود میان ریاض و تهران که حامی اصلی بشار اسد محسوب می شود به اوج خود برسد. اما با این حال عربستان نتوانسته در پیشبرد سیاست های خود در سوریه موفق باشد.

بندر بن سلطان نیز چندی پیش در دیدار با مقامات غربی دلیل شکست سیاست های عربستان در سوریه را مخالفت آمریکا برای افزایش کمک های تسلیحاتی به شورشیان سوریه دانسته بود و صحبت های تندی را علیه واشنگتن ایراد کرده بود که همین امر موجب پیدایش نگاهی منفی به وی در میان مقامات غربی شد به طوریکه حتی جان کری از بندر بن سلطان به عنوان یک مشکل یاد کرده بود.

وال استریت در خصوص تنش های موجود میان عربستان و آمریکا در دوره ای که بندر بن سلطان مسئول پرونده سوریه بود می نویسد : بعد از آنکه در تابستان گذشته باراک اوباما از تصمیم حمله هوایی به سوریه صرف نظر کرد، روابط ریاض و واشنگتن به پایین ترین حد خود طی دهه های اخیر رسید.

"مصطفی اعلانی" از کارشناسان امور امنیتی در مرکز تحقیقات خلیج فارس که ارتباطات نزدیکی با حلقه های امنیتی و اطلاعاتی عربستان دارد در این رابطه می گوید : آمریکا سیاست های خود را تغییر داده و محمد بن نایف بهترین فردی است که می تواند رهبری سیاست های جدید عربستان را به دست گرفته و موجب کاهش نگرانی های واشنگتن در خصوص ریاض شود.

در همین رابطه مقامات سعودی به همتایان آمریکایی خود گفته اند که آنها قصد تغییر نگرش خود به تحولات سوریه و حمایت از گروه های میانه رو شورشیان حاضر در سوریه را دارند.

موفقیت سیاست های آمریکا در خصوص ایران

اما سایت دبکا فایل در گزارشی با اشاره به کنار گذاشتن بندر بن سلطان از حلقه اصلی تصمیم گیری و سیاست گذاری ریاض می نویسد : دلیل اصلی این تصمیم موفقیت سیاست های آمریکا در خصوص ایران و نزدیک شدن تدریجی واشنگتن به تهران بود. حل شدن تدریجی مشکلات موجود میان تهران و واشنگتن موجب ناراحتی عربستان شده بود از همین رو چهره های تندرو خاندان سلطنتی ازجمله بندر بن سطان اقداماتی را برای جلوگیری از بهبود روابط آمریکا و ایران انجام می دادند که این اقدامات به استراتژی آمریکا در خاورمیانه به ویژه در خصوص ایران لطمه می زد از همین رو عربستان با فشار آمریکا اقدام به کنار گذاشتن بندر بن سلطان کرده است.

به نوشته دبکا فایل، کنار رفتن بندر بن سلطان می تواند به نوعی یک شکست برای "بنبامین نتانیاهو" نخست وزیر رژیم صهیونیستی، نیز محسوب شود چون بندر یکی از معدود شخصیت های معروف خاورمیانه بود که به صراحت از سیاست های اوباما در خصوص ایران انتقاد می کرد.

دبکا فابل که ارتباط نزدیکی با حلقه های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی دارد در ادامه می نویسد : بندر بن سلطان همکاری نزدیکی با دستگاه های اطلاعاتی اسرائیل به ویژه برنامه های ضد ایرانی تل آویو داشت.

هراس آمریکا و اروپا از القاعده

در زمانی که بندر بن سلطان مسئول پرونده سوریه در عربستان بود. القاعده و دیگر گروه های افراطی رشد چشمگیری در سوریه پیدا کردند و یکی از دلایل مخالفت واشنگتن با درخواست ریاض برای افزایش کمک های نظامی به شورشیان سوری این بود که هراس داشت تسلیحات سنگین در اختیار القاعده قرار گرفته و سپس این شبکه تروریستی از این تسلیحات سنگین برای حمله به آمریکا و دیگر کشورهای غربی استفاده کند.

نتیجه

زمانی که بندر بن سلطان به عنوان رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان انتخاب شد روزنامه هاآرتض چاپ سرزمین های اشغالی در گزارشی اعلام کرد که این انتخاب در راستای سیاست های جدید عربستان در خاورمیانه و یا به عبارت دیگر ساختن خاورمیانه ای جدید انجام شده است . اما اکنون با توجه به شکست سیاست های عربستان در سوریه و تصمیم آمریکا برای حل اختلافات خود با ایران در موضوع هسته ای، شاید عربستان گمان کرده که در حال منزوی شدن در خاورمیانه است از همین رو با تغییر بندر بن سلطان و نشان دادن اینکه از سیاست های واشنگتن در خصوص سوریه حمایت می کند قصد دارد از به حاشبه رفتن در خاورمیانه جلوگیری کند.

------------------------------------

گزارش از عبدالحمید بیاتی