به گزارش خبرنگار مهر، تنوع برنامه های دید و بازدید عید در اردبیل موجب شده آئین ها و آداب و رسوم این ایام به مانند میراث معنوی از گذشتگان به نسل حاضر منتقل شده و به عنوان یکی از مهمترین سنت های این شهر تبدیل شود.
تمدن هفت هزار ساله اردبیل آشنا با نوروز بوده و برخی رسوم استقبال از بهار قدمتی چند هزار ساله دارد که در این میان آداب عید دیدنی جدای از این مهم نبوده و در اذهان کهنسالان شهر به عنوان یکی از مهمترین رسومات استقبال از سال نو قلمداد می شود.
چیدن متفاوت هفت سین، آداب تحویل سال نو و مراسمات دید و بازدید از جمله میراثی است که به عقیده کارشناسان میراث فرهنگی ضرورت ثبت و احیای آن به دلیل تنوع و گستردگی احساس می شود.
تزئین سفره با شمع به تعداد اعضای خانواده
به گفته یکی از شهروندان اردبیل رسم چیدن شمع در سفره هفت سین اولین روز عید از گذشته مرسوم بوده و اغلب به تعداد اعضای خانواده در سفره هفت سین شمع گذاشته می شد.
نادر لطفی تصریح کرد: شمع نماد روشنی بود و برای روشنی سال جدید این شمع ها با تاکید بر روشنی و خوشبختی اینده اعضاء خانواده در تزئین سفره ها به کار می رفت.
وی افزود: در عین حال زنان و دختران شمعی از سال گذشته را نیز در سفره گذاشته و معتقد بودند روشنی سال قبل را به روشنی سال جدید پیوند می زنند.
به گفته لطفی علاوه بر این از روز چهارشنبه سوری در روز تحویل سال نو زنان در هر یک از اتاق ها شمع یا چراغ نفتی روشن می گذاشتند تا به این طریق پایداری روشنی را طلب کنند.
وی تاکید دارد که در شب سال نو و هنگام تحویل هیچ خانه ای نباید تاریک بوده و اهالی خانه در خانه خود سال را تحویل می کردند.
سر ماهی دودی و سینه مرغ
در گذشته سرماهی دودی و سینه مرغ از اجزای مهم تشکیل دهنده سفره هفت سین روز اول عید بوده که به عنوان نماد برکت و باروری جای خاصی در سفره ها داشته اما این روز ها به چشم نمی خورد.
به گفته یکی از پژوهشگران اجتماعی اردبیل معمولا یکی از شمع ها را در محل چشم سر ماهی دودی قرار می دادند تا به این طریق مرگ و نیستی را به روشنی و حیات پیوند بزنند.
فهیمه مرادی در این خصوص به خبرنگار مهر اضافه کرد: میوه، آجیل و خشکبار در کنار سکه طلا یا نقره، سماق، برنج و گندم در تزئین سفره هفت سین به کار برده می شده است.
وی افزود: سر ماهی، سینه مرغ، سیب، سنجد، سیر، سرکه و سبزی مهمترین سین های سفره هفت سین محسوب می شد.
به گفته مرادی گاهی که یکی از سین ها در دسترس نبود به جای آن سین دیگری در سفره می گذاشتند.
وی تصریح کرد: در گذشته که به دلیل نامناسب بودن راه ها و حمل و نقل سخت اردبیل در تمامی فصول سال میوه نداشت، از انواع ترشی و مربا در سفره هفت سین از مهمانان پذیرایی می شد.
این محقق و پژوهشگر تاکید کرد که در گذشته ماهی قرمز با وجود اینکه مرسوم بوده اما از اجزای سفره هفت سین محسوب نمی شده و بعدها به عنوان جزئی از هفت سین درآمده است.
تطهیر دست ها به عطر گلاب
بابا صفری نیز در کتاب "اردبیل در گذر گاه تاریخ" اشاره می کند که افراد خانواده با گرفتن وضو دور تا دور سفره هفت سین می نشستند و بعد از تحویل قرآن را به ترتیب سن دور می گرداندند و می بوسیدند.
وی در کتاب خود اضافه کرده است کوچکترین فرد خانواده گلابدان به دست گرفته و به ترتیب سن در دست دیگر اعضای خانواده عطر می ریخت و روبوسی می کرد و اعضای خانواده از وسایل پذیرایی خورده و آماده دیدو بازدید ها می شدند.
آغاز عید دیدنی با صله رحم و تکریم پدر و مادر
به رسم گذشته روز اول عید مخصوص دیدار محارم و خانه های پدری است. رسمی که از احترام به بزرگترها و اولویت قائل شدن به آنها سرچشمه می گیرد.
با این وجود نقطه عطف دید و بازدیدها برنامه ریزی گسترده شهروندان اردبیلی در روزهای تعطیل برای انجام این رسم بوده است. به طوریکه در گذشته اردبیل شش محله داشته که امروز نیز به قوت خود باقی است.
به تاکید بابا صفری در کتاب "اردبیل در گذرگاه تاریخ" برای آنکه مردم در ایام عید دچار زحمت نشوند از روز دوم عید هر روز مخصوص یک محله و شعبات آن برای دید و بازدید بوده است.
وی افزوده است: تا روز سیزدهم عید اردبیلی ها تمامی محلات را رفته و به اقوام و خویشان خود سر می زدند و گاهی حتی عید دیدنی به شهر دیگر برای دیدن اقوام نیز صورت می گرفت.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید به تنوع قابل توجه آداب استقبال از سال نو در اردبیل تصریح کرد: گستردگی رسومات این منطقه بیانگر قدمت و سابقه باستانی آن است.
رسومات عید دیدنی احیا می شود
یحیی نقی زاده افزود: نتیجه مطالعه رسومات استقبال از نوروز در اردبیل بیانگر این موضوع است که تک تک رسم ها با تفکر و با اساس و بنیه ایجاد شده و در بین نسل ها مورد احترام بوده است.
وی اضافه کرد: دید و بازدید با هدف آشتی دوباره اقوام انجام می شده و گاهی افراد واسطه ای در این دید و بازدید ها کدورت های یک ساله را با آشتی دادن طرفین از بین می برند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان به ضرورت احیای مراسمات مختلف نوروز تاکید کرد و افزود: میراث فرهنگی امسال توانست بخش مهمی از این مراسمات از جمله تکم گردانی، بایرام پایی، نو اوستی، سفره هفت سین و عید دیدنی را به صورت گسترده معرفی کند.
نقی زاده نقش رسانه ها در این مهم را کلیدی دانست و اضافه کرد: رسانه می تواند با ترویج علل و چگونگی پیدایش رسومات از نشر خرافات و تحریف رسم ها جلوگیری کند.
مردم اردبیل معتقدند صله رحم و دید و بازدید عید مهمترین پیام سال نو است تا به این وسیله پیوند قلب ها مستحکم شده و کینه و کدورت ها در دید و بازدید ها از بین برود. چراکه دید و بازدید بهانه ای برای خانه تکانی و نو نواری دل ها است.
.................................
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما