محمد كايا، رايزن فرهنگي تركيه در ايران، در گفتگو با خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، درباره رابطه و تعامل اسلام و غرب به تاريخچه گسترش اسلام اشاره كرد و گفت : اسلام در دوراني ظهور كرد كه جنگهاي مختلفي در جريان بودند. در آن زمان يهوديان، مسيحيان، تركها و ايرانيها در مجموعه اي زندگي مي كردند كه نيروي انساني، مذهبي و تمدني فراواني قرار داشتند. برخورد اين نيروها اغلب دلايل مناسبي براي آغاز جنگها بود.
وي افزود : در خلال قرن ششم بود كه اسلام در ميان اديان مختلف مطرح شد و با اعلام اسلام توسط پيامبر اكرم (ص) به اقوام و تمدنهاي مختلف، در ابتدا تبليغ اسلام صورت مي گرفت و پس از آن در برخي از مواقع جنگهايي صورت مي گرفتند كه اكثراً در حكم تبليغ و مدافعه بوندد. در آن زمان در كنار يهودياني كه به قدس اهميت مي دادند مسلمانان نيز به آن اهميت دادند. در آن زمان افرادي مانند صلاح الدين ايوبي ظهور كردند و جنگهايي نيز صورت گرفتند كه اي كاش اين جنگها صورت نمي گرفتند. ولي در واقع ارتباط دين اسلام با غرب و به عبارتي بلوك شرق با غرب از طريق جنگها مطرح شد.
كايا در ادامه به پيشرفت اسلام اشاره كرد و گفت : بعد از اين ما شاهد پيشرفت اسلام و گسترش اسلام به سمت اروپا هستيم و نمونه هاي بارز آن را مي توانيم در اسپانيا ببينيم. مساجد قرطبه و الحمراء كه اكنون در اسپانيا وجود دارند نشانگر نفوذ اسلام در اين كشور هستند. دين مسيحيت نيز در طول اين دوران كم كم از اسلام تأثير پذيرفت و حتي بسياري از انديشمندان غربي معتقد هستند كه يكي از مهمترين عوامل رنسانس آثاري است كه انديشمندان اسلامي نوشته و ارائه كردند. از ديگر روابط دنياي اسلام با غرب مي توان به ارتباط عثمانيها با غرب اشاره كرد. اين ارتباطات نيز از مجموعه ارتباطات اسلام و غرب هستند.
رايزن فرهنگي سفارت تركيه در ايران به تعامل مثبت و منفي عثمانيها با غرب اشاره كرد و گفت : از جمله ارتباطات منفي كه وجود داشتند جنگهايي بودند كه بين غرب و عثماني ها صورت مي گرفتند. در قرون شانزدهم و هفدهم ما شاهد پيشرفت عثمانيها هستيم كه موجبات توجه غربيها به عثمانيها را ايجاد مي كنند و در راستاي اين توجهات است كه سياحان به تركيه سفر مي كنند و سعي مي كنند آنچه را كه در تركيه اتفاق افتاده معرفي كنند. همچنين رنسانس در غرب اتفاقي بود كه مي توان آن را حركتي روشنفكرانه اي رو به جلو دانست.انقلاب كبير فرانسه فضاي متفاوتي را ايجاد كرد. انقلاب صنعتي در انگليس و تأسيس دانشگاهها هم همگي در راستاي نفوذ غرب به ديگر كشورها هستند.
كايا تصريح كرد : در اين دوران افرادي مثل مستشرقان در دنياي اسلام نفوذ كردند و زبانهاي بومي شرقي را فرا گرفتند و از نظر صنعتي توانستند قدرت خاصي را نسبت به بلوك شرق ايجاد كنند. اين تحولات موجب تغيير فضاي شرق و تضعيف آن شدند. از طرفي هم در قرن بيستم و بيست و يكم بسياري از كشورهاي اسلامي از هم جدا شدند و تبديل به كشورهاي كوچكي شدند و نتوانستند حاكميت قدرتمندي را در خود نهادينه كنند و اين نشان دهنده ضعف كشورهاي اسلامي بود. در دوران قبل از فروپاشي شوروي، تفكرات كمونيستي نيز توانستند به موضعي در برابر اسلام تبديل شوند. شوروي سابق تأثير گذار بر وضعيت مسلمانان بود. بعد از فروپاشي شوروي، امريكا تبديل به قدرت اول شد و طبعاً اين قدرت برنامه ريزي و سياستهاي خودش را نسبت به گذشته تغيير مي دهد و حركتي مبتني بر مبارزه با حركتهاي ضد غربي آغاز مي شود. يعني امريكا سعي مي كند كشورهايي كه سياستهايشان به نوعي تأمين كننده نظرات آنهاست بسازد. آنها سعي مي كنند خاورميانه را دوباره به شكل و ساختاري كه به آن تمايل دارند بسازند. اشغال عراق و افغانستان نيز در اين راستا صورت گرفته است.
وي در ادامه تأكيد كرد : بسياري معتقدند كه يازده سپتامبر يك وضعيت تصنعي بوده است. يعني بهانه اي است از سوي امريكا كه به اهداف خودش نزديك شود و آن اهداف شكل دادن به وضعيت خاورميانه است. بعد از حادثه يازده سپتامبر دنيا وارد شكلي جديد شده است. روشنفكران و انديشمندان معتقدند كه بأ تاثير از نظريه جهاني شدن، دنيا وارد فاز جديدي شده و يازده سپتامبر هم بر اين قضيه تأثير گذاشته است. اگر چه اشغال عراق و افغانستان از طرف امريكا موجب بروز اعتراضهايي در دنياي اسلام شد اما اين اعتراضها موجبات به وجود آمدن حركتهاي متفاوتي نيز شدند.
وي افزود: حركتهايي كه پس از اشغال عراق و افغانستان و بمب گذاري در لندن صورت گرفتند باعث شدند كه نگاه غرب به دنياي اسلام نگاه شبه انگيزي باشد. به عبارتي ديگر، غرب بر اين باور است كه آيا امكان دارد واقعه اي شبيه يازده سپتامبر اتفاق بيفتد؟ طبعاً اين نگاه باعث شد كه تدابير امنيتي از حد متعادل خارج و بسيار قوي اعمال شود و اكنون هر فرد مسلماني كه به غرب پا مي گذاشت به عنوان يك فرد مشكوك نگاه مي شود كه امكان دارد يك اتفاق تروريستي صورت گيرد. اين باعث شد كه نفرت دنياي اسلام به دنياي غرب بيشتر شود در حقيقت بايد گفت كه اين گونه مسائل و وقايع موارد مناسبي نيستند و آنها آنچه كه امروز به آن احتياج دارند نزديكي به دنياي غرب و شرق است و اين حركتهاي افراطي جلوي اين تعامل را مي گيرند. اگرچه اين حركتها از طرف دنياي اسلام مورد تأييد قرار نگرفته اما بايد گفت كه در هر جا گروههاي تندرو و افراطي وجود دارند و اينها خود باعث آسيب رسيدن به جريان تعامل اسلام و غرب مي شوند.
وي معتقد است كه يكسري تحولات جديد در راه هستند و در دنيا اتفاقات بسيار تلخ نيز صورت گرفته اند اما جا دارد به اتفاقات مثبت و خوب هم اشاره كرد. ما شاهد تحولات عمده و گسترده اي در زمينه هاي علمي و صنعتي در دنيا هستيم و اين پيشرفتها بايد انتقال يابند اما متأسفانه با ايجاد جنگها كه مورد تأييد هيچ كس هم نيستند به اين ارتباطات مسالمت آميز ضرر وارد مي شود. جنگها تهديدات بزرگي براي پيشرفت بشريت هستند. براي اينكه اين تهديدات از بين روند بايد به گفتگوهاي فرهنگي و سازنده روي آوريم. از جمله اين گفتگوها مي توانيم به گفتگوهايي كه از سوي كشورهاي مختلف با موضوع اسلام و غرب آغاز شده اشاره كنيم. به طور مثال ، ما براي اينكه بتوانيم اين تهديدات را از بين ببريم نشستهايي را در استانبول ميان دنياي اسلام و دنياي غرب انجام مي دهيم كه نتيجه آن كاهش اين تهديدات است. تركيه توسط نمايندگي هاي رسمي و مختلف خود در سراسر دنيا گفتگوهاي مدنيت شرق و غرب را در سراسر دنيا اعمال مي كند و قصد دارد به يك تعامل سازنده دست يابد. ايران نيز از پيشگامان برقراري رابطه اسلام و غرب در عصر حاضر است و اقدامات بزرگي در اين ارتباط انجام داده است. از جمله طرح گفتگوي تمدنهاي آقاي خاتمي به سازمان ملل كه از سوي اين سازمان اين طرح در دستور كار قرار گرفت.
وي به پيشرفت علم و تكنولوژي در دنياي امروز اشاره كرد و گفت : امروزه علم در سرحد و جايگاه خود قرار دارد و دنياي تكنولوژي پيشرفت كرده است. من معتقدم ايجاد جنگ بسيار بسيار زيان آور است و اصولاً آنچه كه دنياي امروز به آن احتياج دارد گفتگو است. در حالي كه دنيا مدرن شده و علم به بهترين جاي خود رسيده جنگ بسيار بي معني است. ما چاره اي نداريم جز اينكه جنگ را كنار بگذاريم زيرا ما تجربه دو جنگ جهاني را داريم كه در زمان خودشان خسارتهاي بسياري بر جاي گذاشتند. ما تجربه آشكاري از دو جنگ جهاني داريم و جنگ نمي تواند به ما كمكي كند. در دنياي اسلام گفتگو بايد حاكم شود و مخصوصاً كشورهاي بزرگي مثل ايران و مصر و عربستان سعودي و تركيه بايد در اين راستا حركت كنند و نقش پيشرو را بازي كنند، آن موقع ما مي توانيم نتيجه بهتري بگيريم .
رايزن فرهنگي تركيه در تهران اديان اسلام و مسيحيت را دو دين گسترده در غرب دانست و گفت : اين دو دين هر دو ابراهيمي هستند و منبع آن نيز يكي است و از خداي واحد صادر شده است. من مي توانم بگويم كه اسلام و مسيحيت دو شاخه از يك دين هستند به خاطر اينكه از يك خداي واحد صادر مي شوند. اينكه بايد جدايي بين اين دو صورت گيرد صحيح نيست. اين نگرش را بايد به عنوان يك ارزش مشترك محسوب كرد و به آن توجه نمود. بنابراين ما با استناد به اين ارزشهاي مشترك مي توانيم ارتباط مسالمت آميزي برقراركنيم.
او به دليل توجه به "مثنوي معنوي" مولانا اشاره كرد و گفت : يكي از دلايل اينكه "مثنوي معنوي" در غرب مورد توجه قرار گرفته اين است كه مولانا در كتابش سه دين اسلام و مسيحيت و يهوديت را از منظر دين ابراهيمي بحث كرده و هيچ فرقي بين اين دو قرار نداده است. من فكر مي كنم يكي از دلايلي كه اين كتاب به عنوان پر خواننده ترين كتاب مطرح است همين نگرش است.
محمد كايا ، رايزن فرهنگي تركيه در تهران، در پايان به وضعيت رابطه اسلام و غرب پس از حادثه يازده سپتامبر و تأثير آن بر تركيه اشاره كرد و گفت : همانطور كه در كل كشورهاي دنيا مسئله يازده سپتامبر مطرح شد و تأثير بسياري نيز گذاشت درتركيه هم بحثهاي زيادي درباره چرايي اين حادثه مطرح شدند و نظريه هاي مختلفي از سوي انديشمندان ارائه شدند. من تصور مي كنم در كل به يك نتيجه برسيم كه اين نتيجه از سوي شخصيتهاي علمي و آكادميك ارائه شده است و همه معتقدند كه اين حادثه اي نبود كه انسانها لايق آن باشند. در واقع انسانها شايسته ديدن چنين حادثه تلخي نبودند. اين حوادث مي توانند ضرر بسيار زيادي به تكنولوژي و گفتگو بزنند.
نظر شما