معاشرت به معروف مهمترین حق مشترک زوجین است/ نقد نواندیشی افراطی نسبت به مسائل زنان

به گزارش خبرنگار مهر، به همت دانشگاه الزهرا(س) و همکاری دبیرخانه همایش بین‌المللی اندیشه‌های علامه طباطبایی در تفسیر المیزان صبح امروز سوم اردیبهشت نشست «زن در اندیشه علامه طباطبایی» با حضور کارشناسان در این دانشگاه برگزار شد.

دکتر سهیلا جلالی کندری، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) یکی از سخنران این نشست بود که در مورد حقوق و تکالیف زن در ازدواج از دیدگاه علامه طباطبایی به ارائه سخن پرداخت.

وی در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه هر یک از زن و شوهر که رکن اصلی خانواده هستند، از حقوقی برخوردارند و نسبت به یکدیگر تکالیفی دارند، گفت: قرآن کریم حقوق و وظایف هر یک از این دو را تبیین کرده است. برخی از این حقوق مشترکند. معاشرت به معروف مهمترین حق مشترک زوجین است.

وی افزود: علامه طباطبایی محدوده معروف را عرف معمول بین مردم دانسته و آنرا متضمن هدایت عقل، حکم شرع و آداب حسنه می شمرد. (المیزان 2،232) و با توجه به آیات متعدد تأکید می کند نحوه تعامل شوهر با همسر خویش باید براساس عرف پسندیده بین مسلمانان باشد(همان، 4، 255) و حتی در طلاق نیز باید این کار به گونه ای پسندیده صورت پذیرد و تنها نباید به ظاهر احکام دینی عمل کرد و روح آنرا نادیده گرفت(همان، 2، 235).

جلالی کندری در ادامه سخنانش اظهار داشت: در مورد دریافت مهر در آیه 20 سوره نساء و در مورد نفقه در آیه 34 سوره نساء 232 سوره بقره بحث شده است که از حقوق خاص زنان در زندگی مشترک است. علامه طباطبایی تصریح می کند زن و شوهر با پیوند ازدواج، شخصی واحد شده اند و ضرر زدن به دیگری در واقع ضرر و ظلم به خود است.(المیزان، 4، 258) لذا مردان باید مهر را به عنوان عطیه ای به زنان پرداخت کنند و حتی در طلاق نیز از باز پس گرفتن آن بدون رضایت همسر خودداری ورزند.(المیزان، 4، 258)

عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) با اشاره به اینکه مردان باید در پرداخت نفقه زن، مطابق وسع خویش اقدام کنند و حوائج وی را برطرف سازند(المیزان، 4، 258)، گفت: علامه طباطبایی براساس آیه 34 سوره نساء، قیومت مردان بر زنان را عام و منحصر به همسر خویش نمی داند، البته آنرا به جهات عمومی مرتبط به زندگی اجتماعی نیز قضا محدود می سازد.(المیزان، 4، 343)

این محقق و نویسنده کشورمان بیان کرد: علامه معتقد است ادامه آیه به عنوان فرعی از این حکم مطلق، به زندگی زناشویی اختصاص دارد و تکلیف زن در قبال شوهر خویش را که از نظر وی اطاعت از اوست، تبیین می کند اما ایشان تأکید می کند قیومت مرد بر همسرش به معنای سلب آزادی از اراده زن نیست، بلکه تنها به استماع از او منحصر است(همان، 4، 344) به علاوه زن باید در غیاب شوهر، ناموس خود را از غیر حفظ کند.(المیزان، 4، 344)

بررسی و نقد نواندیشی افراطی نسبت به مسائل زنان

دکتر فتحیه فتاحی‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س) نیز درباره بررسی و نقد نواندیشی افراطی نسبت به مسائل زنان با تأکید بر اندیشه‌های علامه طباطبایی به ارائه سخن پرداخت و گفت: در نگرش نواندیشی افراطی تساوی به معنای برابری زن و مرد مطرح است. از جمله پایه های فکری این تفکر روش تجربی و امپریستی است.

وی افزود: برای شناخت دین لازم است از طریق تجربه و براساس اوصاف بشری ورود کرد. مسائل ماورایی و متافیزیکی در فهم دین مغفول مانده و احیانا انکار شده است. علامه طباطبایی متأله بزرگ با طرح مباحث متافیزیکی معتقد است دین را بدون پیوند با عالم ماورا نمی توان به طور جامع درک نمود. تاریخمندی متون دینی و وابستگی نص با واقع رابطه ای دیالکتیکی است. با این تفسیر که معنای متون ثابت نیست و همراه با فرهنگ در حال رشد است لذا دلالت نصوص از حقیقت به مجاز در حال تغییر است.

این محقق و استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اما در اندیشه علامه طباطبایی، قرآن با لحاظ واقعیتهای موجود به اصلاح اداب و عادات عرب پرداخته و شرایط مخاطبان را در نظر داشته است. در این صورت دیگر قرآن تأییدکننده عناصر منفی یا لغزشهای حاکم به فرهنگ جامعه نخواهد بود. تساوی زن و مرد را به آیات تساوی در خلقت مستند کرده و تفاوتهای حقوقی زن و مرد را مربوط به دلالت تاریخی اجتماعی می داند در حالی که تفاوتهای تشریعی زن ومرد بنا به نظر علامه ریشه در تکوین دارد.

وی در پایان سخنانش تصریح کرد: در تفکر نواندیشی دلالت فحوا که همان استنباط مفسر است براساس شرایط اجتماعی تغییر می کند. این امر متغیر زمینه تفسیرهای متغیر را فراهم می کند. قرائت پذیری دین ثبات احکام و قوانین را متزلزل می کند و در نهایت دینی پویا بدون پایایی و جاودانگی بر جا می گذارد، اما در اندیشه علامه پویایی و پایایی دو عنصر لاینفک بوده و نمی توان یکی را بدون دیگری پذیرفت.

یادآور می شود، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) همایش بین‌المللی اندیشه‌های علامه طباطبایی در تفسیر المیزان را از تاریخ بیست و دوم تا بیست و چهارم آبان ماه سال جاری با همکاری مراکز حوزوی و دانشگاهی داخل و خارج از کشور برگزار می کند.