راه اندازی مرکز باستان شناسی بین المللی در سومین محوطه اورارتویی شناخته شده در جهان

به گزارش خبرنگار مهر، حمیده چوبک ظهر شنبه در جریان بازدید از دژ باستانی بسطام در چایپاره با بیان اینکه این این بنا از نظر وسعت، سومین محوطه اورارتویی شناخته شده دنیا در هفت کیلومتری شهر قره ضیاالدین در شمال آذربایجان غربی است، افزود: در این راستا مرکز بین المللی باستان شناسی در چایپاره راه اندازی می شود.

وی با اشاره به اینکه راه اندازی این مرکز نقش موثری در جلب همکاری های بین المللی برای جمع آوری اطلاعات باستانی، تاریخی و تمدن این منطقه تاثیر بسزایی خواهد داشت، اعلام کرد: برای شناساندن هر چه بهتر این محوطه اورارتویی احداث موزه باستان شناسی، برگزاری سمینار بین المللی اوراتور شناسی هم ضمن راه اندازی این مرکز در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته است.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی کشور در ادامه اظهار داشت: راه اندازی این حوزه فرهنگی و پژوهشی که نقش مهمی در مطالعه تاریخ گذشتگان و یادگاران نیاکان این مرز و بوم و معرفی تاریخ منطقه دارد می تواند به یک کانون مهم برای تولید دانش، گردشگری و کارآفرینی پایدار در کشور و استان تبدیل شود.

چوبک اظهار امیدواری کرد: با برگزاری سمینار بین المللی، برای مطالعه بهنیه این اثر تاریخی بتوانیم از نظرات و نتایج حاصله از تحقیقات پژوهشگران و محققان برای برنامه ریزی بلندمدت در این مجموعه تاریخی ارزشمند کشورمان استفاده کنیم.

دژ بسطام سومین محوطه اورارتویی شناخته شده در دنیا، قدمت ساخت این قلعه بر اساس کتیبه ای که از «روسای دوم»، یکی از پادشاهان اورارتویی کشف شده است بین سال های 645 و 685 قبل از میلاد است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. این قلعه در بالای کوهی در کنار روستای بسطام قرار گرفته و دارای دیوارهای مستحکم سنگی است که به دره پایین آن اشراف کامل دارد.

اورارتو نام تمدنی است که در غرب آذربایجان امروز، شرق آناتولی و شمال کردستان کنونی و اطراف دریاچه وان و ارتفاعات ارمنستان وجود داشت و ساکنان آن جزو بخشی از نیاکان گرجی‌ها و ارمنی‌ها کنونی بوده‌اند و از حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، تا ششصد پیش از میلاد بر منطقه حکمرانی داشتند.

این قلعه با سلطه قوم ماد بر این منطقه به‌ صورت متروک مانده‌ و فقط در دوران قرون وسطی همزمان با دوره مغول توسط گروهی از مسیحیان مورد سکونت قرار گرفته که از آنها نقش صلیب هایی روی صخره‌ها باقی مانده ‌است.

آثار دوره اورارتویی در این بنا شامل ساختمان شرقی، محله مسکونی، قلعه، آثار پشت دژ و کانال آبرسانی است، کاوش های باستانی نشان می ‌دهد که این قلعه طی 50 سال و در سه مرحله ساخته شده و دارای معبد، بازار، مقر حکومتی، برج، بارو، دروازه و راه‌های مخفی خروج مخصوص بوده است.

هیئت باستانشناسی آلمانی طی کاوش های باستانی از 1969 - 1978 در ناحیه بسطام و اطرافش چهار دژ اورارتویی، یکی در بسطام و سه تای دیگر در قلعه اوغلو، اوزوب تپه و آشاقی قوریل (هریک در چند کیلومتری بسطام ) و یک کتیبه آسیب دیده اورارتویی و مقادیر قابل توجهی ظروف سفالی و فلزی کشف کردند.

دژ اورارتویی موجود در آشاغی قوریل پاسگاه راهداری قلعه مانندی است که در 10 کیلومتری بسطام به سمت بالای رودخانه آغ چای، نزدیک روستای آشاغی قوریل که نامش به قلعه نیز گذاشته شده، قرار دارد، راه رسیدن به قلعه از کنار رودخانه است.

در شرق قلعه بقایای آبادی قدیمی گسترده که در دوره اورارتویی و نیز در قرون وسطی مسکونی بوده و توسط مجرای آب قدیمی مشروب می گشته است این نهر که از رودخانه منشعب می شد، دیگر قابل استفاده نیست، قلعه را در لبه پرتگاه شمالی غربی بنا کرده اند، که گمان می رود این قلعه پاسگاه راهداری بوده که از بسطام در امتداد بستر رود آغ چای به بالا می رفته است.

قلعه اوغلو نیز برای اولین بار در سال 1968 میلادی توسط گروه باستانشناسی آلمانی دیده شد، این قلعه بر فراز صخره مسطحی از سنگ آهکی که در کناره جلگه ای جدا از رشته ارتفاعات نزدیک قرار دارد بنا شده، هر چند بنایی که قلعه اورارتوئی بر آن ساخته شده از سمت مشرق، شمال و غرب، در اثر وضع طبیعی زمین بر پرتگاه قائم منتهی می شود، اما شیب جنوبی آن کم است.

قلعه اوزوب تپه در 30 کیلومتری بسطام در روستای زنگلان، در کناره شرقی قره ضیاءالدین و در بستر آغ چای واقع شده، این قلعه بر سر راهی است که امتداد آن در آغ چای به سمت پایین آن در امتداد بالایی زیلبیر چای کشیده شده و قلعه بسطام را با قلعه مستحکم اورارتویی و آبادی وسیعی در شمال غربی مرند، متصل می کرده، شکل قلعه رویی اوزوب تپه که صخره است، به طول 72.50 وبه عرض 31.50 متر بنا شده است و محور طولی بنا از شمال به جنوب است.

مدیرکل پیشین میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی طی فروردین ماه امسال در جریان دیدار با مسئولان شهرستان چایپاره از فراهم شدن مقدمات ثبت جهانی دژ بسطام خبر داده و گفته بود: دژ بسطام ابعاد وسیعی از یک سایت اورارتویی است که پروژه ای جهانی محسوب شده و اقدامات لازم در راستای ثبت جهانی آن انجام شده و امیدواریم با هماهنگی های صورت گرفته، در آینده ای نزدیک شاهد ثبت دژ بسطام در فهرست میراث جهانی یونسکو باشیم.

مظفر عباس زاده با اشاره به اینکه یکی از بزرگنرین پایگاه های میراث فرهنگی استان دژ بسطام است اظهارداشت: این قلعه که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند، در بالای کوهی در کنار روستای بسطام قرار گرفته و دارای دیوارهای مستحکم سنگی است که به دره پایین آن اشراف کامل دارد.