گره کور توسعه تجارت خارجی اردبیل نیازمند تدبیر است/ معادن؛ ظرفیت مغفول صادراتی

به گزارش خبرنگار مهر، وجود پتانسیلهای متنوع برای تولید انواع محصولات کشاورزی، صنعتی و معدنی، وجود امکانات گردشگری، برخورداری از گمرک و بازارچه های مرزی موجب نشد تا اردبیل بعد از گذشت نزدیک به دو دهه از استان شدن بتواند برنامه های تجارت خارجی خود را جمع بندی کرده و حداقل به برنامه های خود در این حوزه نزدیک شود.

این در حالی است که امروز یکی از محورهای توسعه اقتصادی استان های مرزی امکان دسترسی به بازارهای همسایه و جهانی است که رقابت قابل توجهی را برای تنوع بخشی به محصولات، نیازسنجی بازارها و کسب سهم بیشتر از بازار ایجاد کرده است.

رقابتی که سهم استان اردبیل از آن نقش کمرنگی است، این عامل باعث شد همزمان با روز صنعت، معدن و تجارت پای صحبت های رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل سید حامد عاملی بنشینیم و چرایی آن را از یکی از حوزه های جهت ده تجارت داخلی و خارجی استان جویا شویم.

عاملی نه تنها ضرورت در بازنگری برنامه ها بلکه ضرورت در بازنگری نسل فعال در عرصه تجارت خارجی را تاکید دارد و معتقد است اردبیل نیازمند تزریق ایده های جدید و به روز همسو با مولفه های جهانی است و مدت ها است که سهم مطلوبی از این ایده ها نداشته است.

آقای عاملی شما در جلسه معارفه خود در مقام ریاست سازمان صنعت و معدن اصلی ترین نیاز تجارت خارجی استان را تنوع بخشی به بازار و محصول عنوان کردید. ضعیت امروز استان اردبیل در این دو بخش به چه شکلی است.

این نیاز به قوت خود باقی است. لیست ما در صادرات از چند قلم کالا متجاوز نیست و بازارها محدود به جند کشور همسایه است.

همین موضوع بیشترین ضربه را به افت صادراتی استان زده است. به عنوان مثال وقتی سیب زمینی اصلی ترین محصول کشاورزی صادراتی است، افزایش تعرفه و گرانی آن می تواند صادرات استان و در نتیجه حاشیه سود آن را به شکل محسوسی متحول سازد.

با این وجود ما مزیت های صادراتی داریم که در برنامه ها مورد غفلت است. نظر صنعت و معدن نسبت به مزیت های فراموش شده چیست؟

در واقع مزیت ها نقطه عطف برنامه ریزی های بهبود تجارت خارجی است. ببینید به عنوان مثال مطالعات ما نشان می دهد اردبیل برخوردار از منابع مولیبدن، سرب، روی، آهن، مس، طلا و کرومیت است. معادنی که قرار است طی برنامه پنج ساله مطالعه شده و حجم و رگه های آن شناسایی شود.

بنابراین معدن پتانسیلی است که می تواند روزی به زمینه تجارت خارجی تبدیل شود. علاوه بر این تولید محصولات کشاورزی با قیمت تمام شده پایین یکی دیگر از مزیت ها است و در بخش صنعت با فعال سازی واحدهای بزرگ مانند فولاد سبلان مشگین شهر می توان گردش مالی قابل توجهی را در استان شاهد بود.

در وضعیت فعلی هم ما صادرات سنگ های معدنی را داریم. تاثیر گذاری آن را چطور ارزیابی می کنید؟

معادن گروه یک شامل شن و ماسه نقش چندانی در صادرات ندارد. در حال حاضر سیب زمینی 37 درصد، مصنوعات پلاستیکی 22 درصد و بیسکویت، نان شیرینی، سنگ ساختمانی و آب معدنی هر یک کمتر از شش درصد صادرات را شامل می شود.

با این حساب صادرات معدنی ما چندان قابل توجه نیست و در واقع می توان گفت عملا تاثیری ندارد.

اردبیل برخوردار از معادن سنگ های تزئینی از جمله عقیق است که حتی بر اساس نظر کارشناسان از عقیق یمن کیفیت بیشتری دارد. چرا با وجود تاکیدات شما برای صادرات تولیدات این معدن سرمایه گذاری نمی شود؟

عقیق سبلان واقع در نمین یکی از معادن متعدد بهره برداری شده عقیق در استان است و حتی حجم بهره برداری بسیار اندک است و بیشتر تولید کارگاهی صورت می گیرد.

اخیرا از کشورهای شیخ نشین برای خرید معدن و صادرات آن طرحی پیشنهاد شده بود که نپذیرفتیم. متقاضی پیشنهاد کرده بود استخراج خود را از استان خارج کند که به دلیل خروج سرمایه استان و حاشیه سود پایین حاضر به اجرای طرح نشدیم.

با این وجود از بخش خصوصی برای مشارکت در این طرح دعوت می شود و حاضر به ارائه اطلاعات این معدن جهت سرمایه گذاری و افزایش صادرات آن هستیم. عقیق اردبیل یکی از معادن نادر در منطقه است که توسعه آن در برنامه تجارت خارجی استان پیش بینی شده است.

تجارت خارجی اردبیل با هر یک از مسئولان متصدی خود برنامه های جدیدی را تجربه کرده است. چه تفاوت هایی برای برنامه پیشنهادی خود قائل هستید؟

این نکته مهمی است. در حوزه تجارت خارجی برنامه ریزی منسجم و مدون تاکنون نداشتیم. صنعت و معدن در ماه های اخیر تمامی شاخصه ها از جمله محصول، بازارهای هدف و بازارهای موجود، امکانات و مزیت های استان و توان دستگاه ها را سنجیده و در نهایت به یک جمع بندی رسیده که شامل 165 صفحه کلیات مطالعه و 500 صفحه ضمائم است.

در این برنامه 15 کشور اولویت دار صادراتی شامل گرجستان، ارمنستان، یمن، عراق، قطر، اردن، روسیه، آذربایجان، کویت، قزاقستان، ترکمنستان، پاکستان، تاجیکستان، مصر و ترکیه شناسایی شده است.

برای هر کشور 200 اولویت کالای مزیت دار صادراتی مطالعه شده و امروز این برنامه نقشه راه مشخص برای صادرات را در اختیار سرمایه گذار و دستگاه مسئول قرار می دهد.

آیا به ترکیب محصولات کشاورزی صادراتی در این برنامه توجه شده است؟

بله در واقع این سند مشخص کرده که در حوزه صنعت، معدن و کشاورزی به سمت تولید کدام محصول باید برویم تا بتوانیم نظر بازار هدف را جلب کنیم. ببینید ما در دو ماهه نخست سال 1.2 هزار تن  سیب زمینی،  در سال 92، 20 هزار تن و در سال 93، 25 هزار تن سیب زمینی صادر کردیم. اما ارزش صادرات و حتی افت آن نشان می دهد تجارت خارجی اردبیل روی محور سیب زمینی نباید بچرخد.

این کتاب یک مبنا و گزارش مطالعاتی است که تمامی خلا ها، کاستی ها و قوت های تجارت خارجی استان را مشخص کرده است.

بخش دولتی و بخش خصوصی در سال های اخیر هزینه های گزافی برای اعزام هیئت های تجاری پرداخت کرده اند. با این وجود به نظر می رسد اعزام هیئت ها بیشتر جنبه تشریفاتی داشته و عملا دستاوردی در بر نداشته، آیا در برنامه پیشنهادی شما به نقش هیئت ها توجه شده است؟

هیئت های تجاری در واقع تغییری در ترکیب صادراتی اردبیل حاصل نکرده اند و حضور هیئت ها تاکنون موجب انعقاد تفاهم نامه های کلی بوده است.

به عنوان مثال تفاهم نامه ای بر اساس اینکه ما با کشور جمهوری آذربایجان رابطه دوسویه تجاری داشته باشیم در واقع پله اول کار است و نتیجه آن این است که هیئت ها بدون برنامه مشخص و قابل قبول و عملیاتی کشور هدف را ترک کرده اند.

علاوه بر این حضور هیئت ها در کشورهای مختلف بسیار کوتاه بوده و نوپا بودن اردبیل در تجارت خارجی به وضعیت موجود دامن زده است.

ما نیازمند برنامه حضور مناسب هستیم تا هیئت تجاری بداند با چه هدفی برای دستیابی به چه توافقی سفر می کند. در برنامه جمع بندی شده ترکیب هیئت ها، موارد لازم برای پیگری از سوی هیئت و اولویت های صادراتی بازارهای مختلف مشخص شده است.

هر فرد ایرانی در کشوری دیگر سفیر فرهنگی همان کشور است. هیئت های تجاری سفر کرده به استان به معرفی آداب و رسوم و خواستگاه های فرهنگی خود اهتمام دارند. چرا به توان تبادل فرهنگی هیئت های تجاری استان توجه نمی شود؟

یکی از دلایل اصلی آن نبود برنامه است. همانطور که در تجارت خارجی بی برنامه هستیم در ارتباطات فرهنگی نیز مشکلات عدیده داریم که موجب شده این خلاء بیش از پیش احساس شود.

اینکه به برنامه های فرهنگی هیئت ها توجه شود موضوع مهمی است و در واقع اردبیل نیارمند به آن است. ما باید از هر فرصتی حتی تجارت برای معرفی صبغه فرهنگی و حتی توان گردشگری خود بهره بگیریم.

مناقشه بر سر مرزبندی نقش دولت و بخش خصوصی در تجارت خارجی موجب شده است هر دو بخش حیطه مبهمی در عملکرد خود داشته باشد. به عقیده شما نقش بخش خصوصی و دولت در تجارت خارجی چیست؟

دولت به سمت کاهش تصدیگری حرکت می کند. این وظیفه دولت نیست که به صادرکننده بگوید محصولت را به فلان بازار صادر کند. بلکه باید زمینه آشنایی با بازار و اعزام هیئت را فراهم کند.

در واقع انتظار بازاریابی از دولت درست نیست. از طرفی تجارت خارجی در اختیار بخش خصوصی است که توانمندی به مراتب بیشتری هم دارد. تلاش ما بر این است اطلاعات مقدماتی از جمله وضعیت بازارها را در اختیار صادرکنندگان قرار دهیم تا با آگاهی و اطلاع درست دست به اقدام بزنند.

وضعیت صادرات استان در دو ماهه امسال را به نسبت سال گذشته چطور ارزیابی می کنید؟

در دو ماهه نخست امسال 9 میلیون و 889 هزار و 743 دلار صادرات ثبت شده که سیب زمینی با 0.5 میلیون دلار بیشترین سهم آن را برخوردار بود. رقم صادرات به نسبت سال گذشته با 37 درصد افت همراه است. در وزن صادراتی نیز با 14 میلیون و 555 هزار و 238 کیلوگرم با افت 56 درصدی مواجه ایم.

بنظر می رسد روند صادرات استان در سال جاری رو به بهبود باشد بطوریکه درمقایسه صادرات یک ماهه به اندازه 55 درصد کاهش صادرات نسبت به یک ماهه سال گذشته داشتیم اما این نرخ در دو ماهه به 37 درصد تقلیل یافته است یعنی از روند کاهشی موجود کاسته شده است.

...............................

گفتگو: ونوس بهنود