حقوق پوشالی سیستانی‌ها در برابر ریزگردها/ حقابه‌ای که پای بوته‌ خشخاش می‌رود

به گزارش خبرنگار مهر، وزش بادهای شدید و طوفان باری دیگر از ابتدای مرداد ماه سال جاری که به تناوب در سیستان ادامه دارد موجب شد تا اندک محصول باقی مانده بر روی زمین و تعداد بسیار کمی از پرندگان و ماهی های پناه گرفته در آبگیر های کوچک هامون جان خود را از دست بدهند و بیش از صدها سیستانی نیز راهی بیمارستان شوند.

سرعت وزش باد و طوفان که در چند روز گذشته به بیش از 100 کیلومتر در ساعت رسید علاوه‌بر وارد کردن خسارات سنگین در بخش‌های مختلف روستایی و شهری و تخریب تاسیسات زیربنایی جان بسیاری از پرندگان را گرفت و آرامش زندگی مردم سیستان را به دلیل افزایش بیش از حد غلظت گرد و غبار و تا 5 برابر حد استاندارد بر هم زد.

طوفان در این مدت موجب شد تا استاندار سیستان و بلوچستان با تشکیل جلسه اضطراری در ستاد مدیریت بحران به چاره جویی موقتی برای صیانت از سلامت مردم افتاده و در همین راستا به منطقه سیستان سفر کند.

خاک در چشم مردم

طوفان اخیر در شهرهای سیستان همچنین موجب شکستن بسیاری از تیرهای برق شد و به همین دلیل در این شرایط سخت با قطع موقت برق در دمای 47 درجه هوا شرایط به وجود آمده حتی روشن ماندن کولر ها را از مردم دریغ کرد.

شن‌های روان در بسیاری از روستاهای سیستان علاوه بر انسداد راه های روستایی از جمله محور بازارچه گمشاد در مرز افغانستان موجب انسداد معابر در داخل روستاها و مدفون شدن بسیاری از خودرو ها در حیاط  منازل شدند.

طوفان در شهرستان هیرمند نیز بیش از 120 نفر را به دلیل تنگی نفس در هفته گذشته روانه بیمارستان کرد و موجب بستری شدن تعداد 35 نفر از این مراجعه کنندگان در مراکز درمانی شد.

در همین رابطه جمشید رخشانی‌نسب فرماندار شهرستان زهک نیز از وارد آمدن بیش از 100 میلیارد ریال خسارت به زیرساخت‌های این شهرستان بر اثر وقوع طوفان اخیرخبر داد.

بادهایی که خسران به همراه می آورند

فرماندار ویژه زابل با بیان اینکه خشکیدگی تالاب هامون و عدم توجه به تامین حقابه از طرف کشور افغانستان مشکلات معیشتی مردم را به شدت تحت تاثیر قرار داده است اظهار داشت: بادهای 120 روزه سیستان که می‌توان از آن برای تولید انرژی بهره گرفت امروز به بلای جان مردم تبدیل شده و با حرکت شن‌های روان در حال مدفون ساختن سیستان است.

هوشنگ ناظری در گفتگو با مهر بیان داشت: طوفان اخیر در زابل علاوه بر اینکه سلامت روانی و بهداشتی مردم را به مخاطره انداخت بیش از 300 میلیارد ریال نیز به بخش های دیگر خسارت وارد کرد.

وی افزود: در طوفان هفته گذشته 161 میلیارد ریال به بخش کشاورزی و 85 میلیارد و 250 میلیون ریال به بخش شهری خسارت وارد شده است.

وی بیان داشت: متاسفانه طوفان و افزایش بیش از حد گردوغبار در این منطقه آمار مبتلایان به بیماری های گوش و حلق و بینی، چشمی و تنفسی را افزایش داده است که برآورد خسارت ناشی از سلامت به انسان ها و کودکان در این راستا قابل محاسبه نیست.

وی تاکید کرد: وضعیت مردم سیستان از شرایط بحران نیز فراتر رفته است و آنها تابستان بسیار تلخی را در حال گذراندن هستند.

حقوق پوشالی

با وجود اینکه مردم سیستان در شرایط بسیار سخت و بحرانی زندگی می‌کنند و نفس کشیدن برای آنها کاری دشوار شده اما تاکنون تصمیم عاجلی برای برون رفت از این موضوع و یا اعطای بسته های حمایتی از طرف دولت در نظر گرفته نشده است.

به دلیل افزایش بیش از حد گرد و غبار در این منطقه استفاده از کولرهای آبی نیز تقریبا غیرممکن شده و خاک بسیاری از دریچه های کولر ها را در مدت زمان کوتاهی مسدود می کند.

هرچند که نمایندگان مردم سیستان بارها و طی مکاتبات فراوان خواستار تخفیف در تعرفه برق برای استفاده مردم از کولرهای گازی شده‌اند اما تا کنون دولت پاسخی به این درخواست نداده است.

نمایندگان مردم سیستان همچنین به دلیل آمار نرخ بیکاری بالای 42 درصد و اقتصاد از بین رفته مردم سیستان به دلیل وابستگی به بخش کشاورزی خواستار تخفیف های مالیاتی برای کسبه و مردم این منطقه هستند و با توجه به اینکه کسبه این منطقه نیز بارها دست به نامه شده اند اما این خواسته‌ها نیز از طرف دولت پاسخی نداشته است.

مردم سیستان با وجود زندگی در این شرایط سخت و مجاورت با مرز  اما از دریافت حق مرزی محروم هستند و لذا یک سوال مشترک از مسئولان دولت دارند که تفاوت حقوق آنها با پایتخت نشینان در چیست؟

سهم مردم سیستان از محل تمامی خسارت‌های متحمل شده ناشی از طوفان و شن های روان از ابتدای سال به ازای هر 5 نفر یک ماسک تنفسی و دو تریلی پوشال کولر بوده است که در جلسه هفته گذشته ستاد بحران استانداری تصویب و به سیستان ارسال شده است.

جبران خسارت ها غیر ممکن است

رییس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در این رابطه می‌گوید: در طی 15 سال گذشته خشکسالی حاکم بر منطقه سیستان موجب وارد آمدن خسارتی به میزان 2 هزار و 300 میلیارد تومان شده است که غیرقابل جبران است.

رضا نجفی ظهر در گفتگو با مهر بیان داشت: تمامی ثروت و دارایی مردم سیستان دربخش کشاورزی با خاک یکسان شده است افزود و مردم این منطقه برای تامین همان تعداد اندک خوراک دام نیز در مضیقه هستند.

وی بیان داشت: اختصاص خوراک دام، استمحال تسهیلات و وام های کشاورزی، پوشش بیمه ای و لایروبی انهار می تواند تا حدودی آسیب‌ها را برای استفاده از حداقل امکانات موجود کاهش دهد و لذا دولت باید اقدامی عاجل دراین راستا اعمال کند.

وی خسارت ناشی از طوفان اخیر سیستان را 153 میلیارد تومان در بخش کشاورزی  عنوان کرد و گفت: بسیاری از خانه های روستایی و زمین های کشاورزی به دلیل حرکت ماسه های روان از ماسه بادی پر شده است و لذا این افراد به دلیل نداشتن بضاعت مالی قادر به تخلیه این حجم ماسه از داخل حیاط منزل و یا مزارع خود نیستند.

وی افزود: انهار کشاورزی تحت تاثیر این موضوع انباشته از ماسه بادی است و لذا در وجود جاری شدن آب نیز نمی توان مدیریت صحیحی برای هدایت آب به مزارع انجام داد.

سیستان و بلوچستان خشک تر می شود

به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان یک میلیون و 272 هزار و 798 هکتار از گستره این استان در محدوده 28 کانون بحران فرسایش بادی قرار دارد.

نبی یاری در گفتگو با مهر اظهار داشت: 293 هزار و 415 هکتار از مساحت کانون های بحران دارای شدت فرسایش زیاد و 979 هزار و 383 هکتار از آن نیز دارای شدت متوسط فرسایش بادی است.

وی گفت: کانون های بحران فرسایش بادی سیستان و بلوچستان در شهرستان‌های زابل، زهک، هیرمند، زاهدان، خاش، سراوان، سیب سوران، کنارک، دلگان، نیکشهر و چابهار وجود دارد.

وی اظهار داشت: دو میلیون و 592 هزار و 729 هکتار از مساحت سیستان و بلوچستان تحت تاثیر مستقیم کانون های بحران فرسایش بادی قرار دارند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان افزود: با توجه به خشکسالی های 15 ساله، دریاچه هامون به عنوان یک کانون جدید به مساحت 450 هزار هکتار به مجموع کانون های بحران فرسایش بادی استان اضافه شده است.

وی تنها راه  پیشگیری و مقابله با پدیده ریزگرد ها را ایجاد و حفظ پوشش گیاهی می داند و در این رابطه می گوید: باید این استان را به ویژه در بحث اعتبارات به شکل ویژه نگریست.

چرا هامون خشک شد؟

با جدا شدن افغانستان از خاک ایران در سال 1857 میلادی به موجب معاهده پاریس، مسئله حقابه رودخانه هیرمند یا به قول افغان‌ها "هلمند" به یکی از مسائل مهم دو کشور تبدیل شد.

پس از به نتیجه نرسیدن کامل مذاکرات و حکمیت های مختلف میان سران حکومتی ایران و افغانستان در سالهای 1282، 1318 و 1328 شمسی سرانجام با مداخله سه کشور آمریکا، کانادا و شیلی قراردادی در سال 1351 میان محمد موسی شفیق نخست‌وزیر وقت افغانستان و عباس هویدا نخست‌وزیر حکومت پهلوی در کابل امضا و مقرر شد در هر ثانیه 26 مترمکعب آب معادل 820 میلیون مترمکعب در سال سهم ایران باشد.

هر چند که در مفادی از این معاهده قید شده بود«افغانستان موافقت دارد اقدامی نکند که ایران را از حقابه آن از آب رود هیرمند (‌هلمند) بعضاً یا کلاً محروم سازد و همچنین افغانستان اقدامی نخواهد کرد که حقابه ایران برای زراعت به طور کلی نامناسب شود.» اما با این وجود کشور افغانستان به تعهدات  خود بابت دادن حقابه ایران به صورت مستمر و در همه فصول و  عدم انجام اقداماتی که باعث کاهش آب قابل تقسیم در مرز شود توجه نکرد و لذا این جفای به عهد موجب تهدید حیات ساکنان سیستان شد.

حقابه ایران پای بوته‌های خشخاش

حاکمیت طالبان بر بخش وسیعی از افغانستان از اواسط دهه هفتاد و فراخوان آن از شرکت‌های خارجی برای احداث سد در منطقه کمال خان بر روی رود هیرمند یکی از عواملی است که در خشکیدگی هامون و قطع سهمیه آب بر روی ایرانیان سهم داشته است.

هر چند که کاهش نزولات جوی و حاکم‌شدن شرایط خشکسالی بر سیستان نیز در شرایط موجود تاثیر گذار بوده است اما  نصب و به کارگیری انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند جهت هدایت و  استفاده آب توسط کشاورزان افغانی همان میزان اندک سهمیه ایران از آب های جاری هیرمند را نیز به پای بوته‌های خشخاش روانه کرد.

با وجود اینکه در زمستان سال گذشته به دلیل شدت بارش‌ها و عدم توانایی همسایگان در مهار آب های سطحی موجب شد تا با جاری شدن آب در رگ‌های هیرمند حیات نیز در هامون جاری شود اما عدم لایروبی انهار و مدیریت صحیح در تالاب موجب شد تا همین میزان آب جاری شده در بازه زمانی کوتاهی خشک شود و آبگیر های تشکیل شده به گور های دسته جمعی پرندگان و ماهی ها تبدیل شود.

.......................

گزارش: بابک رحیمیان