به گزارش خبرنگار مهر، اولین چاپخانه اردبیل به نام "مطبعه احمدیه" در اواخر سلطنت مظفرالدین شاه در سال 1323 هجری قمری توسط جد خانواده نیر احمدی یعنی "آقا سید احمد" در سرای "حاجی رحیم" تأسیس شد.
وجود این چاپخانه سنگی عامل مهمی در فعالیت های فرهنگی شهر بود تا جایی که چاپ نشریه ای به نام "برگ سبز" در اوایل سال 1326 هجری قمری یعنی 89 سال پیش و نیز آثار و مقالات حكيم الهی اردبيلی از برکات این چاپخانه بود.
دومین چاپخانه ، مطبعه مروت در سال 1342 هجری از تبريز خريداری و در ضلع شرقی مسجد سرچشمه نصب و داير گرديد. این چاپخانه به مالكيت حسن جودت در آمد.
چاپخانه های بعد از آنان عبارتند از چاپخانه صابر در راسته بازار روبروی مسجد جامع، چاپخانه ناهید، چاپخانه مقصودی و جلالی و ... هم اکنون هم 15 چاپخانه در سطح استان اردبیل فعال اند.
چاپخانه هایی که در واقع به عنوان کانون نشر تمامی تولیدات فرهنگی، هنری، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خواندنی تلقی شده و در واقع کیفیت فعالیت آن ها تاثیر مستقیم در کیفیت اثر بخشی این تولیدات در زندگی و سطح بینش و ادراک مردم یک منطقه دارد.
این اهمیت هر چند از سوی استان های بسیاری به یک قالب نهادینه شده فکری درآمده است در عین حال اردبیل در صنعت چاپ خود حتی از استان های همسایه عقب مانده تر بوده و امروز بسیاری از سفارشات چاپی استان در استان های دیگر تولید می شود.
موضوعی که صدمه قابل توجه به بدنه این صنعت وارد کرده و از یکسو چاپخانه دار و از سوی دیگر اقتصاد استان در سطح کلی تر را متضرر ساخته است.
.jpg)
نکته اینجاست که هر چند مشکلات چاپ استان به مانند غلط های هنگام چاپ کاملا روشن و شفاف بوده و در سرعت فعالیت های چاپی پنهان نمی ماند اما بررسی نظرات دست اندرکاران این صنعت و کارشناسان نشان می دهد حمایت از این صنعت فقط در حد شعار بوده و امروز صنعت چاپ در اردبیل حتی به معنی واقعی کلمه نمی تواند صنعت قلمداد شود.
در این میان عدم یکدستی فکری چاپخانه دارهای استان نیز از جمله دلایل تشدید مشکلات است. تا جایی که به عقیده مدیر مجتمع نشر و چاپ آریتان اسکنر امروز نگاه ابزاری بلای جان چاپ اردبیل شده است.
وقتی کتابی دو ساعته چاپ می شود
شهروز گلدوست در گفتگو با مهر تاکید داشت اینکه کاری صبح به چاپخانه سپرده شده و چند ساعت بعد تحویل گرفته می شود یعنی افت کیفیت و نگاه ابزاری به صنعتی که باید با دقت و مراقبت و هنرمندانه اجرایی شود.
وی با تاکید به اینکه عقب ماندگی صنعتی اردبیل در صنعت چاپ آن نیز تاثیر منفی داشته است، اضافه کرد: چاپ یک پروسه فرهنگی و هنری است و اگر با تخصص و آگاهی همراه نباشد اسیر نگاه ابزاری است.
گلدوست با بیان اینکه چاپ یک کتاب در چاپخانه های موفق کشور از جمله در استان تهران یک فرایند 15 الی 30 روزه طی می کند، اضافه کرد: گاهی حتی مشتریان چاپخانه ها نگاه ابزاری به این پدیده دارند.
این فعال صنعت چاپ معتقد است همین نگاه و ضعف تخصص موجب شده است بازار رقابت این حرفه در اردبیل غنی نباشد.
چشم پوشی از اعمال سلیقه ای قیمت
هر چند نگاه ابزاری مورد نظر گلدوست موجب شده برخی افراد با بهانه صرفا درآمدزایی و نه اشتغال در یک شغل حرفه ای و کاملا تخصصی وارد صنعت چاپ شوند در عین حال یکی از مشکلات عدم ساماندهی چاپخانه های استان قیمت های سلیقه ای در ارائه خدمات است. تا جایی که یک خدمت خاص می تواند از 500 هزار ریال تا سه میلیون ریال قیمت متفاوت به خود بگیرد.
البته چاپخانه ها به بهانه کیفیت متفاوت قیمت های خود را تغییر می دهند و در برخی مواقع با این استدلال که تیراژ بالا یعنی قیمت پایین مشتری را ملزم به پذیرش پیشنهاد خود می کنند اما در واقع متولی جامعی برای این قیمت گذاری وجود ندارد و در این بازار بی در و پیکر قیمت ها می تواند به عنوان اهرم های تخریب یک صنعت مورد استفاده قرار گیرد.
گلدوست دلیل این مهم را نبود اتحادیه چاپخانه داران عنوان می کند و معتقد است تا زمانی که این اتحادیه در اردبیل جان نگیرد نمی توان به قیمت های یکدست رسید.
اتحادیه ای که البته برای تشکیل آن لازم است 30 چاپخانه در یک استان دایر باشد و به نظر می رسد طرح تشکیل آن در اردبیل با اضافه کردن 15 انتشاراتی به 15 چاپخانه در واقع برخورد قابل توجهی با قانون بوده است.
کیفیتی که در چاپخانه غیرتخصصی دیده نمی شود
در عین حال این غفلت در قیمت گذاری موجب شده کیفیت آثار تولیدی چاپخانه های استان به صورت محسوس متفاوت باشد. آنهم درست زمانی که به عقیده دست اندرکاران این صنعت کاغذ چینی و اندونزی و کره ای فقط 20 هزار تومان در هر بند تفاوت قیمت داشته و مرکب چینی و آلمانی 10 هزار تومان.
البته این موضوع ضایعات چاپی را نیز متاثر ساخته و امروز مدیریت هزینه مواد اولیه چاپ از جمله حلقه های مفقوده زنجیره چاپ استان است.
از سویی نبود چاپخانه تخصصی و گرایش هر کدام از چاپخانه ها به تمامی امور صحافی و لیتوگرافی و... به این موضوع دامن زده و بی اعتمادی نسبت به تولیدات چاپی را منجر شده است.
در عین حال یکی از اساتید دانشگاه های اردبیل تاکید دارد به روز کردن تجهيزات و تناسب امكانات فعالان اين عرصه با پيشرفتهای علمی و تكنولوژيك از چالش های صنعت چاپ اردبیل است.
رئوف موسوی که با مهر گفتگو می کرد، معتقد است صنعت چاپ اردبیل کلکسیونی از دستگاه های قدیمی و تاریخ گذشته بوده که هم از نظر کیفیت و هم از نظر هزینه این دستگاهها مشکلاتی را در صنعت چاپ ایجاد کرده است.
وی تاکید دارد که متولیان فرهنگی استان با تدابیر مطلوب باید از ورود دستگاه های دست دوم جلوگیری و به جای آن دستگاههای روز و مدرن برای تکمیل زنجیره چاپ در استان برنامه ریزی کنند.
بی اعتمادی ادارات اردبیل و دلال بازی
در همین حال مدیر مجتمع نشر و چاپ آریتان اسکنر نتیجه این بی اعتمادی زنجیره چاپ و نشر را ارسال سفارشات چاپی استان به ویژه از سوی ادارات به استان های دیگر می داند.
وی با تاکید به اینکه در برخی ادارات حتی دلال بازی در این خصوص صورت می گیرد و افراد شناخته ای نسبت به این امور اقدام می کنند، اضافه کرد: اگر کارهای چاپی اردبیل در خود استان بماند نه تنها صنعت چاپ احیا می شود بلکه ایده قدیمی و عملی نشده چاپ رل را نیز می توان اجرایی کرد.
گلدوست تصریح کرد: به عنوان مثال پیک نوروزی دانش آموزان اردبیل در تهران چاپ می شود و این در حالی است که ظرفیت چاپ آن در خود استان موجود است.
وی با بیان اینکه چاپخانه های تبریز به صورت تفننی آثار ارسالی از اردبیل را چاپ می کنند، ادامه داد: بسیار ساده می توان زمینه ایجاد چاپ رل برای پوشش تمامی سفارشات چاپی استان را فراهم کرد.
این تاکیدات در حالی است که به عقیده برخی کارشناسان تیراژ مطبوعات اردبیل به تنهایی برای ایجاد چاپخانه رل کافی نیست و تنها در صورتی احداث چاپخانه رل در استان خروجی خواهد داشت که سایر سفارشات چاپی نیز در داخل استان تولید شود.
ایده ایجاد چاپخانه رل از سوی خانه مطبوعات استان و فعالان مطبوعاتی در سال های اخیر بارها طرح شده است. این ایده با تاکیدات پی در پی افرادی همچون استانداران سابق این استان، به گوش استاندار جدید اردبیل رسید و مجید خدابخش برای ایجاد این چاپخانه در قالب ایجاد یک تعاونی از اهالی مطبوعات قول مساعد داد.
وی در مراسم روز خبرنگار و در جمع فعالان عرصه مطبوعات و نشر و توزیع تصریح کرد: برای کمک به معیشت خبرنگاران و کاهش هزینه های چاپ مطبوعات خبرنگاران یک تعاونی تشکیل دهند و یک چاپخانه رل دایر کنند.
استاندار اردبیل تاکید کرده بود که اگر سرمایه گذاری اعلام آمادگی کند و یا مطبوعاتی ها دست به دست هم دهند تسهیلاتی نیز از محل صندوق توسعه ملی در این طرح جذب می کنیم.
پس از این قول مساعد این ایده البته از سوی مدیر مجتمع نشر و چاپ آریتان اسکنر پیگیری می شود و در پی تماس وی با روابط عمومی استانداری اردبیل با این پاسخ که " برنامه ای در این خصوص نداریم اگر مصر هستید از ارشاد اسلامی استان پیگیری کنید" و پاسخ " پیگیری می کنیم" اداره ارشاد، از پیگیری درخواست خود صرف نظر می کند.
ضرورت چاپ روزنامه های سراسری در اردبیل
در عین حال یکی دیگر از پیشنهادات تکمیل زنجیره چاپ در اردبیل چاپ روزنامه های سراسری در داخل استان است. موضوعی که همچون سایر ایده ها سال ها است در پیشنهادات دلنشین متوقف شده و بالاخره مورد توجه هیچ مسئولی قرار نمی گیرد.
فعالان صنعت چاپ اردبیل معتقد اند با اجرای این طرح حتی می توان چاپ هفته نامه های محلی را در کنار روزنامه سراسری پذیرفت و مانع از خروج سود اقتصادی این صنعت از استان شد.
زنجیره چاپ اردبیل بیش از هر چیز به نظم دهی و کار عملی نیازمند است تا ضایعات چرخه فعالیت خود را به صفر برساند. این مهم به نظر می رسد در سایه همدلی نهادهای فرهنگی و دست اندرکاران این صنعت امکان پذیر است وگرنه صدای ناموزون هر حلقه از این زنجیره نمی تواند چاپ را در اردبیل به جایگاه صنعتی برساند.
.................................
گزارش: ونوس بهنود
نظر شما