به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «درآمدی برتاریخ فرهنگی بدن در ایران» تألیف محمد سعید ذکایی و مریم آمن پور به همت انتشارات تیسا وارد بازار نشر شده است. ملاحظات روش شناختی: روش شناسی تاریخ فرهنگی، مطالعات فرهنگی بدن، گفتمانهای بدن در ایران،بدن، مکان و فضا، بدن و ارتباطات غیرکلامی، پوشاک، بدن و سلامت، تغییر و اصلاح بدن فصول هشتگانه این کتاب را تشکیل می دهند.
مطالعات فرهنگی بدن به شرح، تحلیل و گاه مقایسه کنشهای جسمانی در متن فرهنگی و اجتماعی آن می پردازد و رفتارهای بدنی را علاوه بر وجه زیستی و عینی آن، سازه ای زبانی، گفتمانی، تاریخی و البته اجتماعی و فرهنگی می داند. این مطالعات، دربرگیرنده طیف وسیع از موضوعات و مقولات مطالعاتی است که از جمله آنها می توان به مطالعات ورزش و بازی و تفریح، سلامت و بهداشت، اصلاح و تغییر بدن، آداب و منشهای رفتاری، پوشش و تزیین بدن، مکان و فضا، ارتباطات غیرکلامی، مد و زیبایی، روابط جنسی، بیماری و مرگ و رابطه میان بدن و نیروهای ماوراء الطبیعه اشاره کرد. بدیهی است این گستره وسیع، مستلزم به کارگیری مفهوم سازیهای پیچیده و متنوعی از مجموعه شاخه های علوم انسانی، اجتماعی، هنر، علوم دینی و البته، استفاده از ابزارهای روش‌شناختی گوناگون برای هدایت آنها است.
بررسی آداب و فرهنگ بدن در وهله نخست، امکانی برای مطالعه تغییر اجتماعی است. بدن وجه مهمی از فرهنگ عمومی، ارزشها و شیوه زندگی ساکنان یک سرزمین را آشکار می کند. تجربیات بدنی را نباید صرفاً در جوهره فردی آن نگریست. این رفتارها دلالت های آشکاری برای تنظیم روابط، تعاملات اجتماعی موجود و نشانهها و علائمی از نظم اجتماعی را درخود نهفته دارند. سنت پیکره گرایی الیاس که تجلیات ارزشهای جامعه را در مدیریت بدن جستجو می کند یا سنت گفتمانی فوکو که به قدرت و انضباط اجتماعی در متن هیبت ظاهری و عرصه بدن اشاره می کند، گواهی بر این موضوع محسوب می شوند.
ویژگی هایی چون تاریخی بودن و متنبودن و نیز موقعیت ویژه ای که بدنها به عنوان واسط میانجی حوزه های خرد و کلان اجتماعی، آن را تجربه می کنند، این امکان را فراهم می کند تا از بدن به مثابه متنی برای تأمل در شناخت نظامهای اجتماعی و سیاسی گوناگون و بررسی تنوعات و تفاوتهای جغرافیایی استفاده شود؛ بنابراین، می توان انتظار داشت که مطالعه و بررسی مباحث این حوزه، در مفهوم سازی و نظریه‌پردازی اجتماعی در ایران راهگشا باشد.
بدن محمل اصلی تجارب و تعاملات روزمره افراد و بستر مهم تولید، نمایش و مشارکت در فرهنگ عامه پسند است. پرداختن نظاممند به آداب مدیریت و حرکات بدن در متن زندگی روزمره، به خصوص در کلان شهرها، اطلاعات زیادی را در زمینه دینامیسم فرهنگی به دست داده و به ردیابی تأثیرات فرهنگی و غیرفرهنگی داخلی و خارجی بر آن و شناسایی گفتمانهای مهم بر سازنده هویت اجتماعی کمک می کند. مطالعه تاریخ فرهنگی بدن، نشانهها و مصادیق مهمی را از تأثیرپذیری و تحولات برآمده از مجاورت بیشتر با فرهنگ مصرفی غربی در دوره معاصر آشکار می کند. به همان سان، با توجه به تراکم و پیچیدگی بیشتر سرمایه های بدنی در متن جامعه شهری، به ویژه کلان شهری، چنین مطالعاتی آشنایی بیشتری از فرایند و مکانیسم تأثیرپذیری و تأثیرگذاری فرهنگ شهری بر سبک زندگی گروه های مختلف اجتماعی به دست می دهند.
با توجه به اهمیت استراتژیک بسیاری از مؤلفه های مربوط به مدیریت بدن( مانند پوشش، بهداشت، سلامت، فرهنگ شهری و شهروندی و احساس نشاط) در مدریت عمومی زندگی شهری، تدوین این کتاب، ایده های مفیدی برای ترویج برخی عادات شهروندی در متن زندگی شهری مدرن ایران فراهم می کند تا از طریق آن، تغییرات مثبتی را در ارتباطات بین فرهنگی اقشار و گروه های مختلف فرهنگی ساکن در شهرهای بزرگ ایجاد کنیم.
در فصول مختلف این کتاب، همواره بر این ایده محوری تأکید شده است که در مسیر تحول هیجانات و کنشهای جسمانی در بستر تاریخی ایران، دین مهم ترین عامل در تعیّن و نظمدهی به فرهنگ بدن و هنجارهای مختلف آن در زندگی روزمره بوده است و اگر چه در مسیر تحولات مربوط به دوران مدرن، به درجاتی تحت الشعاع هنجارها و گفتمانهای مدرن و انتظامبخش مربوط به قدرت بوروکراسی های دولتی قرار گرفته است، همچنان دلالتها و انگیزشهای معنا بخش زیادی را برای کردارها و هیجانات جسمانی فراهم می کند. تغییر در عادات و رفتارهای بدنی در ایران در قرن حاضر هر چند به درجاتی برآمده از تفکیک اجتماعی بوده است، کمتر فرایندی خود جوش و به اصطلاح از پایین به بالا شکل گرفته است. روندها و الگوها چون انعطاف پذیری، تنوع و تکثر، رسمی شدن و به دنبال آن(یا به موازات آن) غیر رسمی شدن، نمایشی شدن، دمکراتیزه شدن که در حال حاضر، وجه مشخصه بسیاری از کدهای رفتاری و هیجانی بدن محسوب می شوند، بیش از آنکه در فرایندی تاریخی و با تحولات ساختاری و نهادین جامعه سنتی همراه باشند و بر پایه و در امتداد آن شکل گیرند، متأثر از رویارویی و تأثیرپذیری مستقیم و غیر مستقیم از کانونهای معنایی غیر ایرانی و به ویژه غربی هستند. این گزاره به معنای نفی جلوهها، ارزشها و نگرشهای دیرپای فرهنگی و دلالت های آنها در مدیریت ارتباطات بدنی نیست. فرهنگ دینی ، زبان،جغرافیا، قومیت و حافظه های فرهنگی و تاریخی، تمایلات و سبکهای بدنی را تعریف و جهت می دهند. با این حال، گسترش تعاملات اجتماعی و فرهنگی و توسعه تحرک اجتماعی، به تنوع‌بخشی بیشتر انگیزه های انتظام بخش مدیریت بدن و تأثیرگذاری کمتر معیارهای هنجاری خواهد انجامید.
اثر حاضر ، برشهایی از این حوزه حیاتی و نسبتاً مغفول را با رویکردی تجربی و با منظری بین رشته ای در سنت مطالعات فرهنگی مورد توجه قرار می دهد.ایده محوری نویسندگان کتاب این است که اگر چه در مسیر تحول هیجانها و هنجارهای مختلف آن در متن زندگی روزمره بوده است. اما روندها و الگوهایی چون انعطاف پذیری، تنوع و تکثر، رسمی شدن و در پی آن- یا به موازات آن- غیر رسمی شدن، نمایشی شدن و دموکراتیزه شدن که در حال حاضر وجه مشخصه بسیاری از کدهای رفتاری و هیجانی بدن در ایران محسوب می شوند. پیش از آنکه در فرایندی تاریخی و با تحولات ساختاری و نهادین جامعه سنتی همراه باشند و برپایه و در امتداد آن شکل گیرند، متأثر از مواجهه و تأثیرپذیری مستقیم از کانونهای معنایی غیر ایرانی و به ویژه غربی بوده است.
داده های تصویری مربوط به بدن، بدن، پوشش و زیورآلات، ژست ها و حالات، تغییر و اصلاح بدن، مد و مدگرایی، زیمل: مد، صورتی اجتماعی، گفتمانهای جامعه شناختی بدن، گفتمان دینی بدن، گفتمان ادبی بدن، فضا و قدرت، نزدیکی و ابراز صمیمیت، ژست ها و حرکات بدنی، آهنگ و لحن صدا، جایگاه ارتباطات غیرکلامی در ادبیات، جایگاه ارتباطات غیرکلامی در مذهب، جایگاه ارتباطات غیرکلامی در پزشکی، ارتباطات غیرکلامی بدن در ایران، جایگاه لباس در علوم اجتماعی، جایگاه لباس در ادبیات، جایگاه لباس در مذهب، جایگاه لباس در پزشکی، پوشاک در ایران، جایگاه سلامت در علوم اجتماعی، جایگاه سلامت در ادبیات، جایگاه سلامت در مذهب، سلامت در علم پزشکی، از جمله موضوعات و مباحثی هستند که نویسنده در این کتاب به آنها پرداخته است.
کتاب «درآمدی برتاریخ فرهنگی بدن در ایران» تألیف محمد سعید ذکایی و مریم آمن پور را انتشارات تیسا در سال 91به شمارگان 1000 نسخه و با قیمت 12000تومان روانه بازار نشر کرده است.
نظر شما