نقاشی 500 هزار یورویی شاهزاده زند در حراجی ساتبی

خبرگزاری میراث فرهنگی، پرتره‎ای از یک شاهزاده سلسله زندیه به تاریخ  حدودا 1779 میلادی، در بخش فروش آثار حراجی ساتبی دور روز گذشته عرضه شد.

این حراجی دروب‎سایت خود، در معرفی این اثر اشاره‎ای به اهمیت سلسله زندیه درایران کرده و گفته است: این اثر از دوره زندیه و به دلایل بسیاری یک اثر استثنایی است. هرچند دوره زندیه سلسه‎ای کوتاه مدت بود اما سلسله‎ای با اعتبار در تاریخ ایران تلقی می‎شود چرا که کریم خان زند به عنوان یک حاکم عادل در دوران حاکمیت شاهان مستبد و ستمگر اثبات کرد که نظریه" استبداد شرقی" به عنوان یک ویژگی بومی و اقلیمی درسرزمین ایران اعتباری ندارد بلکه استبداد در تاریخ ایران، بشدت وابسته به کاراکترو ویژگی‎های شخصیتی سلطان است.

طبق مندرجات سایت ساتبی، کریم خان زند طی دوران کوتاه شهریاریش سرمشقی برای سایرین شد اما چندان دوامی نداشت. درواقع این پرتره ازیک شاهزاده فرودست به نام "رستم خان" که نوه برادر ناتنی کریم خان یعنی "زکی خان" است اکنون از پس سالیان دراز جان بدر برده تا امرو  داستانی کاملا غیرمرسوم نقل کند اما کیفیت این اثر به خودی خود بیش از هر چیز دیگرآن را به یک اثر استثنایی مبدل کرده است.


اما سرگذشت این پرتره ازاین قرار است که این اثر درمیان کتاب‎های  متعلق به نقاشان درباری ایران یعنی "دیبا "و "اختیار السلطنه قاجار" به تاریخ 1795 تا 1925 میلادی منتشر شده است. این اثر نقاشی به ویژه به عنوان تصویرگر ایده‌های رایج کلاسیک در نگاه ایرانی از مفهوم جوانی و زیبایی مردانه همواره مورد تحسین بوده است.

دراین اثر شاهزاده لباسی از خز همراه با پارچه ابریشمی تزیین شده با گلدوزی‎های ظریف و ابریشمین پوشیده و   عمامه‎ای نیز به سبک دوران زندیه بر سر دارد و درعین حال عاری از هرگونه علامت و نشان نخ نمای سلطنتی است که بعدها در میان شاهزادگان قاجاری بشدت رواج و محبوبیت یافت. این شاهزاده سیبی سرخ در دست داردکه نمادی از برکت و شکوفایی است.

دراین گزارش همچنین اشاره مفصلی نیز به "محمد صادق خان" نقاش دوره قاجار شده که با توجه به شهرت قاجارها به دشمنی با زندیه و کورکردن شاهزادگان وحامیان آن، نقش او نمی تواند کم اهمیت باشد. همچنین جالب است که قاجارها با چنین شهرتی درعین حال علاقه بسیاری داشتند که کاخ های خود را با آثار هنری از شاهزادگان زند تزیین کنند. آثارهنری که عمدتا از کاخ های زندیه در شیراز بدست آمده بود.

نکته مهم دیگر آن است که کریم خان زند برخلاف قاجارها خود مقید به سادگی بی‎تکلف و بدور از تشریفات بوده که در تصویرهای به جا مانده از او نیز ثبت شده است. تصویرهایی  که کریم خان را در محیطی ساده و نشسته بر زمین و نه برتخت نشان می‎دهد.

دراین پرتره نیز رستم خان به همین روش سلوک کرده و درمحیطی ساده از نظر معماری بر زمین نشسته است.

شاید داستان سلسله زند در نهایت داستانی محتاطانه باشد. تصمیم کریم خان زند به این که او را به جای شاه و سلطان، "وکیل الرعایا " یا "نماینده مردم" بنامند، در فضای سیاسی آن دوران که ترجیح داده می‎شد حکومت بر پایه زور و اجبار باشد، خود سرآغازی برای سرنوشت تلخ او بود.

معرفی نامه درج شده در سایت ساتبی درادامه آورده است:باید توجه داشت که دوران او دوران انتخابات آزاد و همه پرسی ونظرسنجی از همه مردم نبود. درهرحال ریشه این تصمیم او هرچه که باشد این تصمیم نشان از رخدادی غیرمعمول در بخشی استثنایی از تاریخ ایران دارد که درنوع خود حرکتی نادر است. و ما همه می دانیم که هراقدام نادر به خودی خود، تا چه حد می‎تواند ارزشمند باشد. بنابراین به دیدن این اثر هنری دراین گالری بشتابید  که اوایل اکتبر برگزار می‎شود. آیا آن را در تقویم خود علامت زده‎اید؟

نمایشگاه و حراجی ساتبیز در بخش هنرهای ایرانی و اسلامی دو اثر دیگر نیز عرضه کرده است که یکی  14 اثر خوشنویسی وتذهیب است  که به صورت یک آلبوم درقاب وکتیبه تذهیب شده عرضه می‎شود. صفحه اخر این آلبوم نیز محل و نیز نام خوشنویس را ذکر کرده است . براین اساس این آثار کار هنرمندی به نام "علی" از مکتب" سلطان حسین میرزا" و در شهر هرات است.

اثر سوم نیز یک پرده ابریشمی متعلق به یهودیان ایران درقرن 19 میلادی است. این پرده با نقش ویژه یهودیان متعلق قرن سوم و بافته شده در شهر رشت است که در آن زمان یک مرکز عمده تجارت میان فققاز و روسیه و ایران بود .بخصوص صنعت منسوجات دراین شهر رونق بسیار داشت وهنرمندان بسیاری الگوهای تزیینی رنگارنگی برای پرده‌های دیواری خلق کردند . این اثر ابریشمی دیوارکوبی است که نوشته‎ای کتیبه مانند در بالای آن نشان می‎دهد که توسط یک خاخام یهودی به نام" رابی ابراهام مطاع "وقف شده است. قیمت تعیین شده برای این اثر 20 هزار تا 30 هزار دلار است.