به گزارش خبرنگار مهر، در سال های گذشته تحولات سوریه و حمایت ایران از دولت سوریه و محور مقاومت از یک سو و تلاش دولت ترکیه و حزب حاکم این کشور برای ساقط کردن دولت سوریه از سوی دیگر روابط ایران و ترکیه را که از سال 2006 به بعد گسترش و نزدیکی چشمگیری داشت، دچار فراز و نشیب هایی کرده است هرچند این فراز و نشیب ها موجب نشده است تا روابط دو کشور دچار تنش های جدی شود.
در همین راستا در نشستی با حضور دکتر نورای مرت استاد علوم سیاسی دانشگاه استانبول ترکیه در خبرگزاری مهر به بررسی روابط دو کشور در سال های اخیر پرداخته شد.
خانم نورای مرت در این نشست به سوابق رسانه ای خود و محدودیت های اعمال شده بر فعالیت هایش در سال های اخیر از سوی دولت ترکیه اشاره کرده و گفت: تا سه سال قبل حضور رسانه ای زیادی در ترکیه داشته ام اما از 3 سال قبل اوضاع تغییر کرده و من نمی توانم در رسانه های کشورم حضور داشته باشم و فقط می توانم در سایت ها و صفحه انگلیسی روزنامه حریت مطالبی را بنویسم و در حقیقت از نوشتن به زبان مادری خودم یعنی ترکی منع شده ام.
نورای مرت در خصوص روابط ایران و ترکیه گفت: در مورد روابط ایران و ترکیه باید بگویم آنچه خواست و آرزوی دو طرف است با انچه که موجود است بسیار متفاوت است و اختلاف بنیادین دارد. ایران و ترکیه قبل از انقلاب اسلامی ایران در بلوک غرب قرار داشتند و هر دو کشور تقریبا دارای نظام سکولار بودند اما بعد از انقلاب ایران، ایران یک کشور دینی شد و ترکیه یک کشور سکولار و به همین علت راه هر دو کشور از هم جدا شد و اختلافات ایدئولوژیک زیادی بین دو کشور ایجاد شد.
وی در ادامه با اشاره به تاثیر بحران سوریه در روابط ایران و ترکیه گفت: نکته جالب این است که روابط دو کشور با وجود این همه اختلافات ایدئولوژیک حتی بعد از انقلاب ایران هم حفظ شده است. اما مسئله سوریه یک نقطه عطف بود در روابط دو کشور. قبل از بحران سوریه ما مشکلات مقطعی در روابط دو کشور را شاهد بودیم اما به این شکل و حد و اندازه نبود. مثلا دولت ترکیه یک هواپیمای ایرانی را که از ونزوئلا راهی تهران بود و حامل دیپلمات های ایرانی بود را مجبور به فرود در فرودگاه یاشل کوی کرد اما دولت ایران از این موضوع علیه دولت ترکیه استفاده ابزاری نکرد و مسئله را رسانه ای نکرد.
خانم مرت در ادامه افزود: بهترین دوره در روابط ایران و ترکیه در سال 2006 آغاز شد همان زمانی که دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه در یک پروژه آمریکایی سعی داشتند تا به دولت بشار اسد در سوریه نزدیک شود تا بتوانند این کشور را به سوی غرب و آمریکا بکشانند. در این زمان چونکه روابط آنکارا و دمشق خوب شده بود روابط ایران هم با آنکارا بسیار خوب شده بود.
این استاد دانشگاه استانبول در ادامه به تاثیر بحران سوریه در روابط ایران و ترکیه پرداخته و گفت: این روابط خوب بین ایران و ترکیه تا سال 2011 ادامه داشت تا اینکه مسئله بهار عربی که من به آن خیلی مشکوک هستم به سوریه رسید. به این مسئله در سوریه بسیار مشکوک هستم زیرا این اعتراضات خیلی سریع در سوریه تبدیل به درگیری های مسلحانه شد و معترضینی که در این کشور بودند سریع خودشان را گرفتار و در منجلاب گروه های تروریستی دیدند.
وی در خصوص سیاست خارجی ترکیه در سوریه گفت: نباید از یاد ببریم که ترکیه متحد غرب است و در آغاز این تحولات در سوریه، ترکیه دچار تردید بود. اما با فشارهای غرب مجبور شد آنچه را که غربی ها می خواهند درباره سوریه اجرا بکند بطوریکه حتی ارتش آزاد سوریه هم در ترکیه تاسیس شد و مقر آن در استان هاتای مستقر شد. اما آمریکایی ها در اواخر سال 2012 و به ویژه بعد از کشته شدن سفیر این کشور در لیبی به دست گروه های تندروی اسلامگرا سیاست خود را در قبال این گروه ها تغییر دادند و ترکیه را در این عرصه تنها رها کردند. اما ترکیه بعد از تغییر سیاست آمریکا و غربی ها نه تنها سیاست خود را تغییر نداد بلکه برعکس حمایت های خود از گروه های تندرو را بیشتر کرد تا بتواند به تنهایی دولت بشار اسد را ساقط کند و از این طریق برای خود در منطقه پرستیژ و جایگاهی ایجاد کند و یک مکان جغرافیایی استراتژیک برای ادامه فعالیت های خود در منطقه پیدا کند. سیاستی که هنوز ترکیه آن را دنبال می کند.
مرت در خصوص اختلافات ایران و ترکیه در سه سال گذشته، تصریح کرد: ترکیه قصد ساقط کردن نظام سوریه را دارد که مورد حمایت ایران است. لذا کاملا طبیعی است که روابط ایران و ترکیه بر سر این مسئله تخریب شود.
وی در عین حال گفت: اما با این اوصاف ایران و ترکیه توانسته اند این مسئله را در سطح دیپلماتیک بروز ندهند که این نکته هم جالب و تعجب انگیز است که دو کشوری که تا این حد اختلافات اساسی دارند توانسته اند روابط خود را حفظ کنند. البته از گذشته همواره دو کشور با هم رقابت داشته اند و همواره با شک و تردید به هم نگاه می کرده اند اما در سال های اخیر با سیاست های دولت ترکیه این شک ایرانی ها به یقین تبدیل شده است و در آینده هم این وضعیت ادامه خواهد داشت.
وی نگرش حزب حاکم ترکیه برای احیای امپراطوری عثمانی را برای ترکیه مخرب خوانده و گفت: مسئله این است که بعد از روی کار آمدن نئوعثمانیسم در ترکیه روابط ترکیه نه تنها با ایران حتی با کشورهای سنی منطقه هم تیره شده است. مثلا حمایت ترکیه از اخوان المسلین در مصر روابط ترکیه با این کشور را بر هم زده و همین امر موجب نگرانی دیگر کشورهای اسلامی هم شده است. اما مسئله این است که روابط ایران و ترکیه متفاوت تر از روابط ترکیه با دیگر کشورها است و اختلافات ایران و ترکیه عمیق تر هستند.
استاد دانشگاه استانبول در انتقاد از سیاست دولت ترکیه در سوریه گفت: ترکیه آنقدر در زمینه سوریه تند رفت که الان تنها مانده است. بطوریکه حتی متحدان غربی و آمریکایی ترکیه خواستار نوعی همکاری با دولت سوریه برای مقابله با داعش هستند که ترکیه با آن مخالفت می کند و قصد استفاده ابزاری از داعش را دارد. سیاستی که نه مورد تایید آمریکا است و نه ایران و مصر و نه روسیه و همین امر باعث شده تا ترکیه تنها بماند.
وی همچنین گفت: در این مقطع زمانی که روابط ایران و غرب رو به بهبود است، اگر مسئله سوریه پیش نمی آمد، این دوره می توانست به پر ثمرترین دوره روابط ایران و ترکیه تبدیل شود اما متاسفانه اینطور نشد و کاملا عکس آن را شاهدیم.
مرت در پایان گفت: مردم ترکیه هم سیاست های این کشور در سوریه را حتی تهدیدی برای خود ترکیه می دانند.
-----------
گفتگو و تنظیم: پیمان یزدانی
