شمشادستانهای خزری همچنان می‌سوزند/ بلایت بلای جان درختان همیشه سبز

به گزارش خبرنگار مهر، گسترش بیماری سوختگی شمشاد در سالهای اخیر در جنگل های شمال سبب شده تا بسیاری از گونه های درختی شمشاد دچار این آفت شده و آسیب بینند و به تاکید کارشناسان، اگر این بیماری یک حمله بیوتروریستی نباشد، یک فرایند منتهی به تغییرگونه یاکنورسیون درجنگل خواهد بود که به سرعت در شرف معرفی کردن یک توالی به جنگلبانان است.

شمشاد گونه همیشه سبز و زیبای جنگل های هیرکانی با برگ های روغنی شفاف و چوب با ارزش با کاربرد های مختلف صنعتی و صنایع دستی می میرد. شانس حضور و جایگزینی برای گونه خرمندی، بیش از دیگر گونه ها است و ارزش اقتصادی و پایداری جنگل به سرعت تنزل می یابد.

بیماری بلایت یا سوختگی شمشاد (blight Boxwood) در ایران نخستین بار در سال ۱۳۸۹ در جنگل‌های آستارا و تالش دیده شد و در جنگل‌های هیركانی از غرب به شرق در حال گسترش است. این بیماری كه عامل آن قارچ cylindrocladium buxicola است باعث چروكیدگی و ایجاد لكه‌های قهوه‌ای در برگ گیاه و مرگ سریع و گسترده بافت‌ها در بخش عمده یا همه قسمت‌های هوایی گیاه می‌شود.

شمشاد هیركانی با نام علمی Buxus hyrcana Pojark درختی همیشه سبز و بومی در جنگل‌های هیركانی در شمال ایران است كه در فهرست گونه‌های گیاهی در خطر انقراض اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد.

تغییر اقلیم عامل بروز بیماریها

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران – نوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: با توجه به تغییر اقلیم کره زمین و تغییر مدارهای جغرافیایی شامل گرما و سرمای ناگهانی که ناشی از تخریب زیست کره از سوی بشر است، بر روی ریه های تنفسی که همان عرصه های جنگلی است، اثر گذاشته است.

سیروس قربان نژاد افزود: بلایت یا سوختگی شمشاد از کشورهای آمریکایی شروع شد و سپس عرصه های جنگلی کشورهای اروپایی را در برگرفت و سرانجام به عرصه های جنگلی کشورهای حوزه خزری و عرصه های جنگلی ایران رسید.

وی با اشاره به اینکه شمشمادهای طبیعی جهان به جز ایران نابود شده است گفت: طرح های تحقیقاتی متعددی روی این گونه های جنگلی انجام شده است و ستاد تحقیقات و کارشناسان جهانی تحقیقاتی روی بیماری سوختگی طرح هایی را انجام داده اند.

وی با بیان اینکه بیماری سوختگی یک دوره ای دارد تصریح کرد: باید این دوره پایان یابد و طبق بررسی ها این بیماری از بین رفتنی نیست و با ایجاد شرایط، دوباره فعال می شود و دمای ۲۵ درجه و وجود رطوبت مطلوب زمینه را برای بروز بیماری فراهم می کند و زمانی که دما و رطوبت بیش از اندازه می شود، دوره سرایت بیماری قطع خواهد شد.

قربان نژاد با اشاره به شمشادستانهای غرب مازندران یادآور شد: عملیاتی مانند سوختن لاشبرگها و شستشو در منطقه جنگلی تنکابن شامل قطع و ضد عفونی چوبهای جنگلی از جمله طرح هایی است که اجرا شده است.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به بازدید نمایندگان سازمان ملل و تهیه طرح های تحقیقاتی گفت: بودجه های تحقیقاتی زیادی برای طرح های مورد نظر نیاز است تا بتوانیم آن را اجرایی کنیم.

کارشناسان حوزه منابع طبیعی بر این باورند که باتوجه به حساسیت و اهمیت موضوع، کاهش آثار مخرب این بیماری یک عزم استانی و ملی می طلبد و ضروری است دستگاههای اجرایی مازندران مانند مدیریت بحران استانداری، اداره کل حفاظت محیط زیست و ادارات کل منابع طبیعی استان(ساری و نوشهر) با همکاری مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی با تخصیص اعتبار مناسب، اقدام پیشگیرانه برای کاهش و کنترل اثرات مخرب این بیماری را صورت دهند.

به تاکید آنها، این بیماری ممکن است نسل شمشاد را در جنگل‌ شمال منقرض کند و ما هم اکنون در فکر تهیه بانک ژن از شمشاد هستیم تا در آینده بذر این درخت را داشته باشیم.

همچنین جواد جلالی رئیس اداره جنگلکاری، پارکها و ذخیرگاه های جنگلی اداره کل منابع طبیعی مازندران – نوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بخش اعظم پارک جنگلی سی سنگان را گونه شمشاد که گونه ذخیره گاهی منحصربفرد خزری است تشکیل می دهد و ۶۰ درصد عرصه ذخیرگاه جنگلی است.

وی افزود: این پارک از دو بخش ساحل و جنگل تشکیل شده که یکی از کمیاب ترین پارکهای جنگلی جهان محسوب می شود.

جلالی با اشاره به اینکه از سال گذشته درگیر بیماری قارچ گونه بلایت شمشاد شده ایم، اظهار داشت: این بیماری در سیکل زمانی سه روز تا یک هفته قابلیت انتشار دارد و از جمله بمیاری های است که با رفت و آمدها نیز قابلیت تسریع کرد.

وی به بازدید کارشناسان و محققان اشاره و اضافه کرد: بررسی ها نشان داد که آلودگی این بیماری از کف جنگل تا ارتفاع دو متر گزارش شده است و هرجا که رطوبت بیشتر بود، شیوع بیماری نیز بیشتر بوده است.

بیماری سوختگی شمشادها متوقف نشده است

جلالی تصریح کرد: در حال حاضر وضعیت کنترل بیماری بهتر شده ولی متوقف نشده است و سازمان جنگل ها و مراتع کشور در حال آنالیز این بیماری است و دو منطقه بصورت پایلوت برای بررسی این بیماری شناسایی شده است.

رئیس اداره جنلکاری اداره کل منابع طبیعی نوشهر یادآور شد: در منطقه تنکابن طرح قطع یکسره گونه های جنگلی در بخشی از عرصه تهیه شد و در منطقه سی سنگان نیز، طرح پیشگیری از طریق سمپاشی و آتش زدن گونه ها در کف جنگل در دست اجراست.

جنگلهای شمال بزرگترین ذخیرگاه شمشاد جهان است و شیوع بیماری سوختگی و بلایت سبب شده تا برخی از این درختان نادر که از آن به عنوان الماس جنگل های شمال یاد می شود، در معرض نابودی قرار گیرد.

 محو درختان شمساد از جنگلهای شمال سبب می شود تا عرصه های جنگل تنک شده و فضای باز ناپیوسته و گاه فضای باز پیوسته مواجه می شود و احتمالا در شرائط مساعد با گونه های جدیدی پر خواهد شد.

به تاکید کارشناسان، این آفت رویشگاه های شمشاد در گیلان و مازندران و بخشی از جنگل استان گلستان را فراگرفته است و در صورت ادامه این روند، به زودی سراسر جنگل شمال ایران به این بیماری مبتلا می شوند و  این بیماری که عامل آن قارچ cylindrocladium boxicola است باعث چروکیدگی و ایجاد لکه های قهوه ای در برگ گیاه و مرگ سریع و گسترده بافت ها در بخش عمده یا همه قسمت های هوایی گیاه می شود.

آلودگی به این آفت در مشاهده اولیه عرصه جنگلی تلوشهر درشهرستان نور ۲۴ تیر سال گذشته تایید شد و در بازدید ۲۸ و ۲۹ مرداد پارسال در جنگل‌ حوزه تالار قائمشهر و طرح‌های جنگلداری صنایع چوب و کاغذ مازندران نیز این بیماری مشاهده شد که نشان از سرعت انتشار آن دارد.

این بیماری قارچی به طور وحشتناک در سطح خیلی زیاد گونه‌های شمشاد منطقه از نهال‌های یک ‌ساله تا درختچه و درختان شمشاد را خشکانده یا در حال خشک شدن است. ریسه‌های هاگِ این قارچ که از روزنه‌های برگ وارد درخت شمشاد می‌شود می‌تواند بدون میزبان پنج تا هفت سال در خاک و لاشبرگ زنده بماند که در صورت غفلت، احتمال شیوع دوباره آن در سالهای آینده نیز وجود دارد.

...............................................

گزارش: علیرضا نوری کجوریان