خانه تاریخی "سیدی" قربانی اختلاف شهرداری گرگان و میراث فرهنگی شد

به گزارش خبرنگار مهر، حامیان بافت تاریخی گرگان در سه سال گذشته علی رغم تلاش برای حفظ بناهای تاریخی، هر از گاهی در سوگ یکی از بناهای قدیمی ارزشمند می نشینند و تنها از بین رفتن این آثار ارزشمند را نظاره می کند.

در هفته گذشته بخش عمده خانه تاریخی سیدی که قسمتی از آن متعلق به دوره قاجار و بخشی در زمان پهلوی اول ساخته شده بود، تخریب شد؛ هنوز مدت زیادی از تخریب خانه تاریخی امیر امجد نگذشته که خانه سیدی به دلیل عدم ثبت در فهرست آثار ملی به دست مالک و با هدف ساخت بنای جدید مورد تخریب قرار گرفت. اقدامی که سایر بناهای تاریخی ثبت نشده را تهدید می کند.

ضلع قاجاری بنای تاریخی سیدی را هفته گذشته تخریب کردند

یک پژوھشگر برجسته تاریخ و فرھنگ گرگان، خانه سیدی را یکی از بناهای مسکونی ارزشمند محله دربنو شهر گرگان دانست و به خبرنگار مهر گفت: ضلع جنوبی این بنا در زمان خیابان کشی دوره پهلوی اول تخریب شد که دوباره آن را ساختند، اما ضلع قاجاری این بنا همچنان باقی مانده بود، اما متاسفانه هفته گذشته ضلع قاجاری این خانه را تخریب کردند.

محمود اخوان مهدوی ضمن یادآوری این نکته که این بنا در فهرست آثار ملی ثبت نشده بود، افزود: خانه سیدی در لیست بناهای حفاظتی قرار داشته و در طرح تفصیلی شهر و فهرست بناهای حفاظت شده میراث فرهنگی ثبت شده بود.

خانه سیدی در اوایل دوره قاجار متعلق به سادات هاشمی بوده و آخرین مالک آن میر مهدی سیدی بود. اخوان در این باره افزود: بخش پهلوی این بنا را چند سال قبل به دلیل رفع خطر تخریب کردند اما بخش قاجار این بنا هیچ مشکل یا خطر ریزش بر رهگذران نداشت که از بین رفت.

وی در توضیح معماری این اثر تاریخی، گفت: در زیر "شیرسر" یا نمای پیش آمدگی بام این بنا اشعاری به خط نستعلیق و همچنین آیاتی به خط ثلث نوشته شده که با این تخریب، برای همیشه از بین رفت.

وی با بیان این مطلب که ظاهرا شهرداری پروانه ساخت به مالک داده است، اظهار کرد: این اتفاق در حالی رخ داده که چندی پیش در طرح پیشنهادی انجمن حامیان بافت شهرداری قرار بوده از خانه سیدی تا مسجد ملا اسماعیل در محله دربنو طرح ساماندهی بافت اجرا شود.

اخوان با اعلام این مطلب که صدور پروانه شهرداری برای ساخت بنای جدید، با این طرح هماهنگی ندارد، افزود: ظاهرا آنچه در کلام این افراد آمده با عمل آنها هم خوانی ندارد.

بناهای تاریخی شناسنامه هویتی شهر گرگان هستند

این پژوھشگر برجسته تاریخ و فرھنگ گرگان با اعلام این نکته که بناهای تاریخی شناسنامه هویتی شهر گرگان هستند، افزود: وقتی این بناها یکی پس از دیگری از بین می رود چیزی که ما به آن می بالیدیم یعنی بافت تاریخی گرگان به عنوان اولین بافت ثبت شده در ایران از هم می پاشد.

وی اضافه کرد: تخریب مستمر بناهای قدیمی از اهمیت تاریخی این بافت می کاهد، با این روند، سرمایه ملی ما به علت ناآگاهی مالکان بنای تاریخی، و به دلیل اینکه به دنبال بازدهی کوتاه مدت هستند، با سرعت بسیار بالایی از بین خواهد رفت.

وی ادامه داد: بنایی که جایگزین این اثر تاریخی می شود هیچ تناسبی با بافت تاریخی شهر و ساختار آن ندارد؛ در واقع هیچ نظارتی نیست و هیچ الگو و طرحی در این سال ها برای موارد اینچنینی طراحی نشده تا به مالک ارائه دهند و بنای متناسب با آن ساخته شود.

صاحب غنی ‌ترین آرشیو اسناد تاریخی شهر گرگان تصریح کرد: اگر این روند ساخت و ساز در بافت ادامه یابد بافت تاریخی گرگان چیزی شبیه با بافت جدید کاشان خواهد شد.

خانه سیدی در لیست بناهای حفاظتی بود

یک کارشناس ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی درباره تخریب خانه سیدی به خبرنگار مهر، گفت: شهرداری دستور رفع خطر برای این بنا را داده و پس از آن مالک اقدام به تخریب این بنای تاریخی کرده است.

جاوید ایمانیان با بیان این مطلب که برای اطلاع از تخریب این بنا به شهرداری نامه ارسال کرده ایم، افزود: خانه تاریخی با آنکه در فهرست آثار ملی ثبت نشده اما در لیست بناهای حفاظتی است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: در گذشته میراث فرهنگی برای آن بخش از بنا که تخریب شده بود مجوز برای ساخت یک طبقه تجاری داده بود درحالی که مالک اکنون بنای متعلق به دوره قاجار را تخریب می کند.

وی با بیان این نکته که از طریق نیروهای حفاظت میراث فرهنگی جلوی تخریب این بنا گرفته شده است، افزود: علی رغم تاکید میراث به عدم تخریب این بنا، شنیده ام که مالک باز به کار خود ادامه می دهد.

ایمانیان با اعلام این مطلب که مالک هرازگاهی بخشی از این بنا را تخریب می کند، گفت: در سال 92 بخشی از بنا را مالک تخریب کرد و مدعی شد که باد و باران باعث این اتفاق بوده اکنون هم بخش های داخلی بنای قاجاری را ریخته است.

وی با تاکید بر این نکته که در گذشته نامه زده بودم که به دلیل تخریب بخشی از بنای داخلی این اثر تاریخی نیاز به ثبت ملی دارد، افزود: چون در لیست فهرست آثار تاریخی ثبت ملی نشده تخریب بنا را برای مالک راحت تر کرده است.

این بنا نیاز به مساعدت شهرداری برای جلوگیری از تخریب بیشتر دارد

به گفته این کارشناس ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی، اگر این بنا ثبت ملی بود میراث فرهنگی قادر بود به راحتی برای جلوگیری از تخریب اقدام کند اما اکنون نیاز به مساعدت شهرداری برای جلوگیری از تخریب بیشتر این بناست.

این مدرس دانشگاه خاطر نشان کرد: شهرداری برای بناهایی که در معرض خطر قرار دارد، نامه ای به مالک برای رفع خطر بنا ارسال می کند و فرصت برای رفع خطر می دهد؛ بارها به شهرداری نامه زدیم که رفع خطر اینگونه بناها می تواند با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی انجام شود اما تخریب کامل بنا دیگر معنی رفع خطر ندارد بلکه باعث از بین رفتن این اثر تاریخی می شود.

وی با اشاره به اینکه نگاه شهرداری برای رفع خطر با نگاه میراث فرهنگی بسیار متفاوت است، افزود: از نظر میراث فرهنگی رفع خطر، تخریب آن بخش از بناست که امکان ایجاد حادثه ای را برای رهگذاران داشته باشد اما شهرداری یک بخش و یا کل خانه را با عنوان رفع خطر تخریب می کند که این اصلا درست نیست.

این کارشناس ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی تصریح کرد: طبق نامه میراث فرهنگی در سال 90، تنها برای آن بخش از سازه که سال های قبل تخریب شده، مالک اجازه ساخت بنا آن هم یک طبقه تجاری را دارد، نه بخش قاجاری ساختمان.

ایمانیان بیان کرد: شهرداری در صورت صدور مجوز ساخت، تنها برای آن بخش از بنا که در گذشته تخریب شده، مجوز دهد و بخش قاجاری بنا به هیچ عنوان مد نظر میراث فرهنگی برای تخریب نیست.

تخریب بنا توسط مالک نشان دهنده بی توجهی میراث فرهنگی است

رئیس کمیسیون توسعه، عمران، حمل و نقل شهری، معماری، شهرسازی و خدمات شهری از تخریب خانه تاریخی سیدی اظهار نارضایتی کرد و گفت: متولی بافت تاریخی معاونت حفاظت و احیای میراث فرهنگی است؛ عدم ثبت این بنا و تخریب آن توسط مالک نشاندهنده بی توجهی میراث فرهنگی است.

سیدمحمد قدس مفیدی به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر ابنیه زیادی در بافت تاریخی گرگان وجود دارد که مالک آن میراث فرهنگی نیست اما در فهرست آثار تاریخی ملی شده ثبت است، اگر خانه سیدی با این ارزش تاریخی تاکنون ثبت نشده نشان دهنده کوتاهی میراث فرهنگی گلستان است.

به گفته وی، عدم پیگیری برای ثبت اثر تاریخی به این با ارزشی از سوی میراث فرهنگی گلستان خبر از بی اهمیتی این دستگاه نسبت به بناهای تاریخی می دهد.

میراث فرهنگی برای جلوگیری از تخریب درخواست ثبت در فهرست ملی دهد

عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر گرگان با اشاره به این نکته که بافت تاریخی گرگان به مرور با تخریب بناهای قدیمی در حال از بین رفتن است، افزود: اولین کاری که اکنون میراث فرهنگی می تواند انجام دهد درخواست ثبت خانه سیدی است تا از تخریب بیشتر این بنا جلوگیری شود.

وی با اعلام این مطلب که شهرداری اگر کاری برای عدم تخریب این بنا بتواند انجام دهد حتما آن را پیگیری خواهم کرد، افزود: اگر مالک برای ساخت این بنا پروانه از شهرداری دریافت کرده باشد حقوق مکتسبه به شمار می رود که به راحتی عدم اجرای آن قابل بازگشت نیست.

این عضو شورا با بیان این نکته که میراث فرهنگی نباید اجازه می داد که این اثر از نگاه کارشناسانش بیرون رود تا به این سرنوشت مبتلا شود، اضافه کرد: با صدور پروانه برای مالک، شهرداری حقوقی برای مالک قائل شده که به راحتی نمی تواند از عدم اجرای ساخت و ساز بنا جلوگیری کند.

به گزارش خبرنگار مهر، در حوزه معماری تاریخی بارزترین سند، بناهای قدیمی هر منطقه به شمار می رود، شهر گرگان یکی از مناطقی است که از نعمت گستردگی بافت تاریخی با معماری های مختلف و ارزشمند برخوردار است امری که متاسفانه از سوی دستگاههای اجرایی استانی و شهرستانی خیلی مورد توجه نیست.

...........................................

گزارش از الهام رئوفی فر