کارکرد مهم پیاده‌روی اربعین شکل‌گیری اندیشه‌های تمدنی است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست بررسی ابعاد فرهنگی ـ اجتماعی راهپیمایی اربعین پیش از ظهر امروز چهارشنبه ۱۵بهمن ماه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

در این نشست دکتر مسعود معینی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و رئیس مرکز رصد و تعاملات راهبردی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم درباره «ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی راه‌پیمایی اربعین» به ارائه سخن پرداخت.

وی در ابتدای سخنانش گفت: آرنولد توین بی، تاریخ نگار معروف انگلیسی در کتاب تمدن در بوته آزمایش، در بررسی تمدنها جمله مهمی را بیان داشته است: «پان اسلامیزم خوابیده است، اما اگر مستضعفین جهان بر ضد سلطه غرب شورش کنند و تحت یک رهبری قرار گیرند، این خفته بیدار خواهد شد و بانگ این شورش ممکن است در برانگیختن روح اسلامی موثر افتد و اسلام بار دیگر برای ایفای نقش تاریخی خود قیام کند.»

وی افزود: راهپیمایی ایام اربعین در عراق، در حال تبدیل شدن به یک پدیده کلان فرهنگی و تمدنی در مقیاس جهان اسلام و بلکه دنیای امروز است. این راهپیمایی، نه یک راهپیمایی به سمت کربلا، بلکه یک همایش بزرگ انسانی اخلاقی و فرهنگی است که حقایق بکر و پنهان آن بسیار فراتر از جلوه‌های ظاهری آن است. صحنه‌های ویژه اخلاقی و انسانی در دهه اربعین، در راه‌های منتهی به کربلا در عراق، بسیار شگفتی‌آور است.ولذا نباید از تفسیر این پدیده کلان فرهنگی و تمدنی غفلت کرد.

معینی پور اظهارداشت: روابط انسانی در ایام اربعین، بر اساس ملاکات دنیوی، و سنجه‌های ملیتی، سیاسی، طبقاتی و یا قبیله‌ای شکل نمی‌گیرد، بلکه بر محور یک امر متعالی، معنوی، و محبوب، به صورت نظام خادم زائر انجام می‌یابد. دراین نظام ارتباطی، هر کسی یا زائرالحسین است و یا خادم‌الحسین و خادم زائرالحسین. غیر از این دو، هویت و شناسنامه دیگری در این همایش بزرگ شناخته نمی‌شود.

وی با اشاره به اینکه همه امت اسلامی و بلکه امت انسانی ایمانی، نظام ارتباطی خود را بر محور حسین‌ بن‌ علی(ع) بازتعریف می‌کنند، گفت: صورت‌بندی چنین امتی بر پایه معشوق و محبوب واحدی انجام می‌یابد که در آن معرفت، مصیبت، و حماسه امام حسین(ع) بر همه من‌ها و منیت‌ها غالب گشته و همه را به یک ما تبدیل می‌کند (وحدت اجتماعی بر پایه معشوق مشترک). علاوه بر معشوق مشترک، عشق مشترک انسانی، موجب رقت و لطافت نفسانی و روحی افراد شده و آنها را نسبت به هم مهربان‌تر و بلکه عاشق‌تر می‌کند (وحدت اجتماعی بر اساس عشق مشترک).

وی تصریح کرد: به بیان دیگر، آنچه جوهر و هسته مرکزی اربعین را شکل داده و آن را به یک جامعه بهشتی در زمانه سکولار امروز تبدیل می‌کند، همین وجود یک ما از من‌های مختلف مذهبی، فرهنگی، و دینی بر محور یک هدف متعالی و محبوب است. همه من‌ها و منیت‌های سِفلی در پرتو نور حسینی به یک ما و بلکه به یک منِ کُلّی و عِلوی تبدیل می‌شوند که در آن به‌رغم وجود کثرات و تعدد و تنوع، تنازعی در کار نیست، و بلکه هر مقدار بر این تعدد و تنوع افزوده می‌شود، همزیستی و همکاری و همدلی در آن نیز بیشتر می‌شود.

این محقق و استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: مناسک دینی مانند حج و اربعین گنجینه ای عظیم هستند که هرچند به ابعاد عبادی و معرفتی آن کمابیش توجه شده است اما به لبعاد اجتماعی و سیاسی و اقتصادی آن و جایگاه و ظرفیتهای آن در مسیر تحقق تمدن اسلامی و تعمیق معارف دینی در جان مسلمانان توجه زیادی نشده است.

وی افزود: از یک سو تمدن لیبرال دمکراسی با داعیه تمدن پایان تاریخ به دنبال جهانی سازی خود می باشد و در مسیر جهانی سازی  مهمترین چالش خود را اسلام تمدنی می داند و از طرف دیگر با بیداری اسلامی بار دیگر زمینه تحقق امت اسلامی پدید آمده است و پر واضح است در عصر حاضر برای پویایی و بالندگی این امت و مقابله تام و تمام با جهان کفر و الحاد راهی جز پیمودن مسیر تحقق تمدن اسلامی با تمام لوازم تمدنی آن پیش روی امت اسلامی نمی باشد، لذا لازم است با رویکردی تمدنی تمامی آموزه­ها و ظرفیت های جهان اسلام باز خوانی گردد و نقشه ای جامع جهت تحقق تمدن اسلامی طراحی گردد تا حرکت و پتانسل جهان اسلام در مسیر واقعی خود واقع گردد.   

رئیس مرکز رصد و تعاملات راهبردی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم  در ادامه سخنانش اظهارداشت: «تمدن»، مفهومی بدیع و نسبتاً جدید است و در طول سده های اخیر، دچار تحوّل مفهومی نیز شده است. اصولاً اين اصطلاح از قرن 18 و در عصر روشنگري پديد آمد، هر چند واقعيت آن از گذشته موجود بوده است. حال با در نظر داشتن نکته مزبور، این واژه از منظر بعضی از اندیشمندان مغرب زمین و گروهی از متفکران مسلمان اینگونه تعریف گردیده است.

وی افزود: از نظر ویل دورانت «تمدن نظامی است اجتماعی که موجب تسریع دستاوردهای فرهنگی شده و به منظور بهره گیری از اندیشه ها، آداب و رسوم و هنر، دست به ابداع و خلاقیت می زند؛ نظامی است سیاسی که اخلاق و قانون، نگه دارنده آن می باشد و نظامی است اقتصادی که با تداوم تولید، پایدار خواهد ماند. ساموئل هانتینگتون، «تمدن» را بالاترین گروه بندی فرهنگ و گسترده ترین سطح هویت فرهنگی به شمار می آورد. هنری لوکاس «تمدن» را پدیده ای به هم تنیده می داند که همه رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی هنر و ادبیات را دربر می گیرد.

معینی پور در ادامه سخنانش گفت: از نظر آرنولد توین بی، «تمدن» حاصل نبوغ اقلیت مبتکر و نوآور است. علامه  جعفری، «تمدن» را این گونه تعریف می کند: «تمدن تشکل هماهنگ انسانها در حیات معقول با روابط عادلانه و اشتراک همه افراد و گروه های جامعه در پیشبرد اهداف مادی و معنوی انسان ها در همه ابعاد مثبت است.» با بررسی تعاریف یاد شده به خوبی مشخص می گردد که در باب تعریف تمدن تنها نباید به بخش نرم افزاری تمدن توجه داشت و حتی تمدن را به مفهوم فرهنگ فروکاست.

وی در مورد نقش اربعین در شکل گیری اندیشه های تمدنی اظهارداشت: دومین کارکرد مهم اربعین شکل گیری اندیشه های تمدنی در دو لایه عمومی و تخصصی می باشد. خاستگاه اهل بيت پيامبر اكرم(ص) و مهد نشو و نماي آنان بيايند و اسلام ناب و فقه خالص و بي آلايش اسلام و قرآن را از زبان حاملان آن بشنوند.

وی تصریح کرد: اربعین این ظرفیت را داراست که در برشوراندن تفکر در مسیر پیاده روی و عقلانیت معرفتی و اخلاقی و اجتماعی در تعاملات را تقویت و محلی برای بارورسازی آن باشد و تحقق این مهم به سیاستگزاری و برنامه ریزی در نهادهای متولی احتیاج دارد.

این محقق و نویسنده کشورمان اظهارداشت: هرگز عشق شورانگیز در این جامعه بزرگ انسانی، موجب غفلت از عقلانیت و خودآگاهی در این حرکت نمی‌شود. عشاق‌الحسین در اوج عشق و احساس‌شان، به آنچه می‌کنند آگاهی دارند و کاملا فلسفه «حب‌الحسین» و کارکرد اجتماع حسینی را می‌فهمند و آنرا در قالب شعارهای مختلف و متنوع مانند «حب الحسین یجمعنا»، «یوحدنا حب الحسین» و یا «عشیره الحسین فوق العشیره» برجسته کرده و آنرا نصب‌العین خود می‌سازند.