«یک صبح ناگهان» نقد شد/ نگاه دنباله‌دار به تاریخ معاصر ایران

به گزارش خبرگزاری مهر، در سیزدهمین نشست فصل نوین برنامه ­های «دوشنبه ­های نقد تئاتر» کانون ملی منتقدان تئاتر ایران که از مهر ۱۳۹۳ آغاز شده است، نشست نقد و بررسی نمایش «یک صبح ناگهان» به نویسندگی و کارگردانی حسین پاکدل دوشنبه ۴ اسفند ۱۳۹۳ پس از اجرای این نمایش در تماشاخانه­ استاد حمید سمندریان ایرانشهر برگزار شد.

در این نشست رضا آشفته، مصطفی محمودی و عرفان پهلوانی از منتقدان کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، نمایش «یک صبح ناگهان» را نقد و بررسی کردند. این نشست با حضور علاقمندان به فرهنگ و هنر همراه بود و در آن اعضای گروه نمایش «یک صبح ناگهان» مانند مهدی سلطانی، محسن حسینی، مهدی پاکدل، رحیم نوروزی، نسیم ادبی و ... نیز حضور داشتند.

رضا آشفته در این نشست گفت: امیدواریم بتوانیم در این نشست به یک فهم جمعی از یک نمایش برسیم. من فکر می­ کنم اگر حوصله بکنیم و وارد دیالوگ بشویم، آن موقع این فهم جمعی هم اتفاق می­ افتد و چه بسا نبودن چنین جلسه هایی هست که تئاتر ما را در بخش­ هایی به سوی سوتفاهم ­ها ببرد، در بخش ­هایی به سوی بیراهه ببرد و چه بسا با بودن چنین جلسه ­هایی دقیقا بفهمیم که تئاتر چگونه اتفاق می ­افتد، چه کسانی دارند تئاتر را به معنای درست و حقیقی­ اش کار می­ کنند و چه کسانی این بیراهه و انحراف را دارند در تئاتر ایجاد می ­کنند.

وی افزود: در این ۷ - ۸ سال اخیر طوری تئاتر سمت و سو پیدا کرده است که احساس می­ شود ما به نوعی داریم از تئاتر دور می ­شویم یا شبه­ تئاترهایی به جای آن تئاتر اصیل متاسفانه در تالارهای نمایشی ما دارد اتفاق می ­افتد. برای همین ما با چنین رویکردی، یعنی با یک چنین حساسیتی ضمنی داریم سراغ کارها می­ رویم. چه بسا بتوانیم با این فهم جمعی، با این مشارکت جمعی و با این حضور پررنگ تماشاچیانی که دوست دارند واقعا تئاتر را در صحنه ببینند، سره را از ناسره تمیز دهیم.

رضا آشفته، نایب رییس کانون ملی منتقدان تئاتر ایران در ادامه افزود: نمایش آقای پاکدل در این چند موردی که کار کرده، کارهایش چند مشخصه و چند ویژگی دارد که اگر کسی  آن مختصات و ویژگی­ ها را بشناسد، درنگ و تحمل بهتری نسبت به کار خواهد داشت. آثار پاکدل از نوعی است که بیشتر در آن تفکر وجود دارد اما این تفکر نه از نوع ارسطویی که از نوع ضدارسطویی ­اش محسوب می­ شود. به واسطه ­ این که پیرنگ، ابتدا و میانه و پایان در آثارش وجود ندارد و در عین حال که این خصلت ارسطویی از آن گرفته شده است، آن شکل واقعی ماجرا یا آن شکل واقعی شخصیت­ ها هم در کارها دگرگون می­ شود و ما بیشتر از آن که بخواهیم با یک واقعیت پیرامونی مواجه بشویم، با انتزاعی از واقعیت یا انتزاعی از این شخصیت­ ها مواجه هستیم.

مصطفی محمودی، دیگر منتقد حاضر در این نشست صحبت­ های خود را با سپاسگزاری از حسین پاکدل و گروه نمایش «یک صبح ناگهان» آغاز کرد و با اشاره به رویدادهای مهم رخ داده در تاریخ چهارم اسفند در تاریخ معاصر ایران گفت: نگاه حسین پاکدل به تاریخ معاصر ایران نگاهی دنباله ­دار است. ما بخشی را در نمایش «عشق و عالیجناب» و «حضرت والا» دیدیم و امتداد آن را داریم در این نمایش می ­بینیم. آقای پاکدل روی بخش­ های مهمی از تحولات اجتماعی ایران معاصر چه در نمایش «حضرت والا» و چه در «عشق و عالیجناب» و چه در این کار انگشت می ­گذارد.

وی ادامه داد: همان طور که در اعلان­ ها هم دیدیم این نمایش به هر حال برداشتی از «تشت خون» اسماعیل فصیح است. از این جهت هم خوب است که بالاخره یکی هست که یک روش جدیدی را در نمایشنامه­ نویسی باب می­ کندو پیرنگ اصلی، سوژه ای را می­ گیرد و یک داستان جدید درست می ­کند. این اثر یک درام تاریخی - روایی است که از سه منظر مختلف روایت می ­شود. و یکی از حساس­ترین برهه­ های تاریخی، بعد از ترور ناصرالدین شاه و اتفاق­ هایی که دارد در مملکت می ­افتد را به تصویر می کشد.

عرفان پهلوانی، مدیر نشست­ های دوشنبه ­های نقد تئاتر گفت: من اجرای دوم این نمایش را در جشنواره­ تئاتر فجر سال جاری دیدم، آن اجرا با اجرای امشب تفاوت ­هایی داشت. روشن است که گروه اجرایی این نمایش روندی پویا را می­ پیماید. کاراکتری را که هومن خدادوست امشب بازی می­ کرد، در اجرای جشنواره نبود. یک سری میزانسن ­ها نیز تغییر کرده بود. برای نمونه مهدی پاکدل در اجرای جشنواره میزانسنی در پایین صحنه نداشت و همه­ میزانسن هایش در بالای پله­ ها طراحی شده در دکور بود. کاراکتری که مهدی سلطانی بازی می­ کنند، امشب برای من خیلی جذاب ­تر و دیدنی ­تر شده بود.

حسین پاکدل، نویسنده و کارگردان نمایش «یک صبح ناگهان» در این نشست گفت: اگر نقد هنر نباشد، ما درجا می ­زنیم. یکی از ستون­ های اصلی حرکت هنری ما، نقد هنر  در همه­ زمینه ها، چه سینما، چه نقاشی، چه تئاتر، چه ... است. ما در پاره­ ای از زمینه­ ها اصلا این بخش را فراموش­ کرده ­ایم و داریم به بیراهه می رویم. اما این نقد و این جلسه­ ها باعث می­ شود که منِ خلق کننده­ اثر حواسم باشد که چشم­ هایی دارند مراقبت می­ کنند، به من مسیر را نشان می­ دهند، نور روی من می­ اندازند، نور روی اثر می ­اندازند و ... که این اتفاق قابل ستایش است.

وی در ادامه گفت: در این نمایش ساختار به شکلی ضدارسطویی است. در واقع شکلی است که دقیقا از همان قرن نوزدهم در اروپا شکل گرفت. تئاتر یک هنر زنده است و قرار است که پویا باشد و به جلو حرکت بکند. ما هر شب اشکال­ های خودمان را متوجه می­ شویم و اصلاح می ­کنیم چون طبیعی است که ممکن است در میزانسن یا بعضی از کلمه­ ها نیاز به اصلاح داشته باشیم.

در ادامه­ این نشست عرفان پهلوانی، بازرس کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، پرسشی پیرامون دراماتورژی این اثر که توسط محسن حسینی انجام شده است، مطرح ساخت و رضا آشفته، مصطفی محمودی و عرفان پهلوانی، نمایشنامه، کارگردانی، بازیگری، موسیقی و طراحی صحنه و لباس نمایش «یک صبح ناگهان» را مورد نقد و بررسی قرار دادند. نشست نقد و بررسی این نمایش با گپ و گفتی چالشی میان منتقدان و عوامل اجرایی این نمایش به ویژه محسن حسینی و مهدی سلطانی بیش از 75 دقیقه به طول انجامید.