به گزارش خبرنگار مهر، فصلنامه «تعلیم و تربیت» از معتبرترین نشریات حوزه تعلیم و تربیت در ایران است. سردبیر این نشریه علمی-پژوهشی که پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش آن را منتشر می‌نماید بر عهده دکتر محمود مهرمحمدی است و صاحب‌امتیازی آن را وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران بر عهده دارد.
در این شماره از فصلنامه که در زمستان ۱۳۹۳ منتشر شد، هفت مقاله به چاپ رسیده و در انتها نیز به معرفی کتاب «پرورش تفکر در موقعیت‌های یادگیری زبان» پرداخته شده است.
مقالات مندرج در این شماره به این شرح است:
بررسی و تبیین ماهیت و ویژگی‌های پژوهش تطبیقی در فلسفه تعلیم و تربیت: با تأکید بر روش‌شناسی فارابی
نویسنده مقاله دکتر محمدحسن میرزامحمدی، دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهداست. این مقاله دو هدف را دنبال می‌کند: ابتدا تبیین ماهیت پژوهش تطبیقی و در دومین هدف ویژگی‌های پژوهش تطبیقی در فلسفه تعلیم و تربیت با تأکید بر روش‌شناسی فارابی.
روش به کار گرفته شده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. میرزامحمدی در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که تطبیق از منظر فلسفه تعلیم و تربیت فراتر از مقایسه صرف دو اندیشه یا موضوع است و مستلزم رسیدن به مرحله قضاوت و نقد است. روش پژوهش تطبیقی فراتر از روش‌های کمی از شیوه کیفی نیز بهره گرفته است و موضوع تربیت را امری پیچیده دانسته است. از نظر نگارنده مقاله، فارابی به عنوان پیشرو فلسفه تطبیقی در تعلیم و تربیت، تمام اصول و شرایط پژوهشی را به شیوه‌ای ماهرانه و ظریف انجام داده است. پایبندی فارابی هم در مقایسه بین اندیشه‌های دو فیلسوف تربیتی و همچنین در مقایسه بین دو موضوع مستقل به‌طور کامل دیده می‌شود.
در این مقاله روش پژوهش تطبیقی در فلسفه تربیتی معلم ثانی مورد واکاوی قرارگرفته است. ابتدا ویژگی‌های روش‌شناسی در فلسفه تربیتی فارابی تبیین شده و سپس دو نمونه از برترین کارهای تطبیقی وی معرفی می‌شود. نمونه اول بررسی کتاب «الجمع بین الرأی الحکیمین» فارابی و نمونه دوم بررسی که به عقیده میرزامحمدی از کارهای بی‌نظیر فارابی در حوزه تطبیق است، جمع بین فلسفه و دین می‌باشد.
در پایان این مقاله دکتر میرزامحمدی بر اساس یافته‌های مقاله به طرح چند پیشنهاد پژوهشی پرداخته است:
الف) تلاش برای فهم اندیشه دو طرف تطبیق: مسئله‌ای که خود فارابی هم به آن تأکید می‌کند و در روش پژوهشی‌اش از آن بهره می‌جوید، فهم اندیشه‌های طرفین و تسلط بر اندیشه و زبان آن‌هاست.
ب) تلاش برای دست‌یابی به زبان مشترک در دو طرف تطبیق: بر اساس اندیشه و روش فارابی در یک مطالعه تطبیقی، مهم‌ترین دغدغه پژوهش‌گر دست‌یابی به زبان مشترکی است که بتوان با تکیه بر آن، زبان طرفین تطبیق را دور یک میز نشاند و به گفت‌وگو دعوت کرد.
ج) توجه دقیق به شرایط شکل‌گیری زبان دو طرفین تطبیق: توجه به شرایط زمانی و مکانی شکل‌گیری زبان طرفین تطبیق از دیگر ظرایف مطالعه تطبیقی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
د) اجتناب از تفسیر به رأی در زبان: آفتی که نویسنده مقاله آن را «انطباق افراطی» می‌نامد و عبارت است از برداشت اشتباه از مفاهیم و واژه‌های طرفین مقایسه است. این آفت دو مشکل جدی برای پژوهش تطبیقی به وجود می‌آورد؛ فیلسوف تعهدی در برابر معنای بی‌انتهایی که در آینده برای واژه‌های وی پیدا می‌شود نخواهد داشت و دوم این‌که معنای بی‌پایانی که در آینده برای زبان آن فیلسوف ایجاد می‌شود، ممکن است مخالف یا متضاد یکدیگر باشند.
پژوهش تطبیقی، فلسفه تعلیم و تربیت، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی و فارابی کلیدواژه‌های این مقاله هستند.
تجارب معلمان شرکت‌کننده در آزمون اعزام به مدارس خارج از کشور: پژوهش کیفی
این مقاله نوشتهٔ سیدمحمد طباطبایی دانشجوی رشته روان‌شناسی تربیتی دانشگاه تبریز با همراهی دکتر اسکندر فتحی آذر و دکتر یوسف ادیب است.
هر سال معلمان با انگیزه‌ها و اهداف مختلفی برای اعزام به سایر کشورها در آزمون اعزام به مدارس خارج از کشور شرکت می‌کنند. آگاهی از اهداف، انگیزه‌ها و نگرانی‌های آن‌ها می‌تواند در برنامه‌ریزی مسئولان مربوطه مؤثر واقع شود. این مقاله با هدف شناخت این مسئله به سراغ تجارب معلمان شرکت‌کننده در آزمون استخدامی رفته است.
شیوه نگارش این اثر کیفی از نوع مطالعات پدیدارشناسی است که با نمونه‌گیری هدفمند ۱۴ نفر از معلمانی که در مصاحبه پس از قبولی آزمون تحصیلی ۹۲-۹۱ شرکت کرده بودند، انجام گرفته است. تجزیه و تحلیل مصاحبه‌ها به روش هفت مرحله‌ای کلایزی انجام شده است. یافته‌های حاصل از تجارب معلمان در چهار مضمون اصلی دسته‌بندی شده که شامل عوامل انگیزه‌بخش برای شرکت در آزمون، فعالیت‌های قبل از شرکت در آزمون، نگرانی‌های قبل از قبولی و ویژگی‌های افراد اعزام شونده و ۲۳ مضمون فرعی می‌شود.
کلیدواژگان این مقاله تجارب معلمان، پدیدارشناسی، انگیزه و نگرانی است.
کاربرد طنز آموزشی در فرآیند یاددهی-یادگیری: تسهیلات ویژه برای یادگیرندگان زبان دوم
این مقاله توسط دکتر علی ضیائی مهر، مدیر پژوهش‌ها راهبردیرای عالی آموزش و پرورش نگاشته شده است. هدف از نگارش مقاله مذکور ارائه تلخیص و تحلیلی از تحقیقات انجام شده در زمینه طنز دو دهه اخیر است تا به این وسیله نقش و اثرات طنز آموزشی را در فرآیند یادگیری-یاددهی با تأکید بر مزایای به‌کارگیری طنز در آموزش زبان دوم تبیین کند.
نگارنده در این مقاله تعاریف، کارکردها و رایج‌ترین نظریه‌های طنز در سه حوزه اجتماعی-روانی، زبان‌شناختی و آموزشی را ارائه می‌دهد. سپس اشکال و انواع طنز مورد بهره‌گیری در فضاهای آموزشی و پیامدهای مثبت و منفی آن را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. این مقاله در نهایت به این نتیجه رسیده است که مهم‌ترین کارکرد طنز در حوزه‌های یادشده استفاده از طنز به‌مثابه استراتژی نفوذ در دیگران است. همچنین طنز باعث بهبود روابط، تقویت همبستگی با مخاطبان، افزایش انسجام گروهی و استفاده از طنز به‌مثابه ابزاری برای انتقال و تسهیل یادگیری دانش زبان‌شناختی و اجتماعی-فرهنگی زبان دوم می‌شود.
کلیدواژگان مقاله طنز آموزشی، کارکردهای طنز، زبان دوم/خارجی، نظریه‌های زبان‌شناختی طنز، انواع طنز و توانش ارتباطی است.
جایگاه مؤلفه‌های هویت ملی-مذهبی در محتوای کتاب‌های ادبیات فارسی دوره متوسطه
این مقاله توسط صادق پناهی‌توانا، کارشناس ارشد دانشگاه پیام‌نور همدان و دکتر یحیی معروفی دانشیار و عضو هیئت‌علمی این دانشکده نوشته شده است.
روش پژوهش در این مقاله، اسنادی و مبتنی بر تحلیل محتواست. هشت جلد کتاب درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه جامعه آماری این پژوهش است و برای گردآوری اطلاعات از فهرست وارسی سنجش مؤلفه‌های هویت ملی- مذهبی استفاده شده است. ارزیابی اطلاعات بر اساس روش کودر–ریچاردسون انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که میزان تأکید بر مؤلفه‌های هویت ملی-مذهی در ادبیات فارسی دوره متوسطه یکسان نیست. مؤلفه‌های جغرافیایی سرزمینی در جایگاه متوسط قرار گرفتند و بیش‌ترین میزان متعلق بود به مؤلفه‌های میراث فرهنگی و مؤلفه‌های مذهبی و کم‌ترین میزان تأکید بر مؤلفه‌های خرده‌فرهنگ‌ها و مؤلفه‌های ملی-سیاسی تعلق گرفته است.
کلید واژگان این مقاله هویت ملی-مذهبی، کتاب ادبیات فارسی و تحلیل محتوا هستند.
تأثیر ارزش‌یابی کمی و کیفی بر اضطراب دانش‌آموزان چهارم ابتدایی
این پژوهش را فاطمه قاسمی، کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی و دکتر احمد نویدی عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش به انجام رسانده‌اند.
یکی از کاستی‌های نظام ارزش‌یابی مدارس تحدید مفهوم ارزش‌یابی در آزمون‌های معلم‌ساخته است و در کلاس هر چه آموخته می‌شود برای شرکت در امتحان است. یکی از نتایج ملموس امتحانات، اضطراب است. امتحان به خلاف این ابهت و اقتدار، قادر نیست به ارزیابی سطوح شناختی بپردازد. ارزش‌یابی توصیفی پنج سال است که جایگزین ارزش‌یابی کمی شده است تا علاوه بر کاهش اضطراب به فرآیند آموزش را ارتقا ببخشد و به پرورش جنبه‌های گوناگون شخصیت دانش‌آموز کمک کند.
برای بررسی تأثیر ارزیابی کمی و کیفی بر اضطراب، ۲۶۶ دانش‌آموز چهارم ابتدایی که در سال تحصیلی ۹۱-۱۳۹۰ مشغول تحصیل بودند برای انجام این پژوهش به شیوه نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. یک مدرسه دخترانه و یک مدرسه پسرانه از مدارس مشمول طرح و یک مدرسه دخترانه و یک مدرسه پسرانه از مدارس غیرمشمول انتخاب شدند. برای پردازش و تحلیل داده‌ها از محاسبه شاخص مرکزی و پراکندی و برای مقایسه اضطراب دانش‌آموزان مشمول طرح با سطح اضطراب دانش‌آموزان غیرمشمول طرح از تحلیل واریانس دو راهه استفاده شد.
یافته‌های تحقیق نشان داد که ارزش‌یابی توصیفی اضطراب را در هر دو جنس کاهش داده است. اثر اصلی نوع ارزش‌یابی و جنسیت دانش‌آموزان بر اضطراب معنادار است ولی اثر تعاملی جنسیت و نوع ارزش‌یابی بر اضطراب معنادار نیست.
بررسی سهم متغیرهای سطح دانش‌آموز و مدرسه بر عمل‌کرد خواندن دانش‌آموزان بر اساس داده‌های پرلز
مهناز سادات رضایی، کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی، دکتر علی‌رضا کیامنش واحد علوم و تحقیقات و فن‌آوری دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر زهرا نقش استاد دانشگاه تهران این پژوهش را انجام داده‌اند.
در این پژوهش داده‌های پایه چهارم مطالعه بین‌المللی پرلز ۲۰۰۶ در ایران مورد بررسی قرارگرفته است. نمونه این تحقیق شامل ۳۹۷۸ دانش‌آموز پایه چهارم از ۲۰۸ مدرسه است. متغیرهای مورد پژوهش، سطح دانش‌آموز (خود پنداره، نگرش و میزان مطالعه) و سطح مدرسه (میزان مطالعه معلم) هستند. برای تحلیل داده‌های پرلز از نرم‌افزار HLM و به جهت ماهیت این داده‌ها از فن مدل‌یابی چندسطحی استفاده شده است.
نتایج نشان می‌دهد دو متغیر سطح دانش‌آموز یعنی خودپنداره و نگرش، رابطه معناداری با عمل‌کرد خواندن ندارد ولی میزان مطالعه، رابطه معناداری با عمل‌کرد خواندن دارد. همچنین رابطه متغیر سطح مدرسه(میزان مطالعه معلم) با عمل‌کرد خواندن مثبت و معنادار است.
خودپندارۀ خواندن، نگرش خواندن، میزان مطالعه دانش‌آموز، میزان مطالعه معلم، پرلز ۲۰۰۶ و روش‌های چند سطحی کلیدواژگان این اثر پژوهشی است.
نقش راهبردهای تنظیم هیجانی در طول امتحان در اضطراب امتحان
نویسندگان این مقاله المیرا آریاناکیا، کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی و دکتر جعفر حسنی دانشیار گروه روان‌شناسی بالینی دانشگاه خوارزمی هستند.
برای انجام این پژوهش در چارچوب یک طرح همبستگی از میان دانشگاه‌های علم و صنعت و خوارزمی ۳۵۰ نفر (۱۷۵ دختر و ۱۷۵ پسر) انتخاب شدند و با پرسش‌نامه تنظیم هیجانی در طی امتحان و پرسش‌نامه اضطراب امتحان مورد ارزیابی قرار گرفتند. این پژوهش به این نتیجه رسیده است که راهبردهای تنظیم هیجان طی برگزاری امتحان، نقش مهمی در اضطراب امتحان دارد. با آموزش راهبردها، دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند هیجان خود را در طول آزمون مهار کنند و احساسات ناخوشایند را در مورد آزمون کاهش دهند.
کلیدواژگان مقاله تنظیم هیجان، اضطراب امتحان و تنظیم هیجان در طی جلسه امتحان است.
معرفی کتاب «پرورش تفکر در موقعیت‌های یادگیری زبان»
پس از درج متن کامل مقالات، فصل «معرفی کتاب» قرار دارد که در این شماره به معرفی کتاب «پرورش تفکر در موقعیت‌های یادگیری زبان» اختصاص داده شده است. این کتاب تألیف دکتر نادر سلسبیلی است و موسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه) در ۲۰۸ صفحه آن را منتشر کرده است.
مطالب این کتاب در هفت فصل تنظیم شده و به مباحثی مانند توسعه زبانی، تحول زبان در کودکی، مراحل رشد زبانی، کودک و یادگیری توانایی‌های زبانی، بررسی انواع توانایی‌ها و مهارت‌های زبانی؛ تعریف توانایی‌های زبانی پرداخته شده است.
رابطه زبان و تفکر، ژرف‌اندیشی و تفکر حل مسئله، ریشه‌های ضعیف خواندن و درک مطلب، خلاقیت و تفکر خلاق در حوزه زبان، راه‌های گسترش تفکر خلاق، مفهوم تلفیق در برنامه درسی زبان‌آموزی از دیگر موضوعاتی است که در این کتاب مطرح شده‌اند. فصل آخر کتاب نیز اختصاص به تقویت کل‌نگری با استفاده از موقعیت‌های زبانی دارد.
نظر شما