تنوع زيبايي هاي معماري در جهان اسلام

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، معماري اسلامي بخشي از هنر معماري است كه به عنوان يك پديده اجتماعي، فرهنگي، سياسي و ديني از دين اسلام نشأت گرفته است . بنابراين اين واژه  دربرگيرنده ساختمانهاي ديني و غير ديني، تاريخي و مدرن و  تمام مكانهايي كه است در زير مجموعه سطوح متنوع تأثير اسلامي قرار مي گيرند.

معماري اسلامي براساس وقايع نگاري، جغرافيايي و سنخ شناسي ساختمان طبقه بندي مي شود.

گنبدها و مناره هاي بزرگ، محوطه هاي بيروني وسيع كه اغلب با سالن عبادت مركزي همراه است؛ استفاده از ايوان ميان بخشهاي گوناگون؛ استفاده از اشكال هندسي و نقش و نگارها به سبك آرابسك، استفاده شديد از خطاطي زينتي عربي، استفاده قرينه سازي، فواره، محراب داخل مساجد رو به سمت مكه، استفاده از رنگهاي روشن، تمركز بر نماي داخلي ساختمان تا نماي خارجي آن از عناصر شناسايي معماري اسلامي در ميان ديگر سبكهاي معماري محسوب مي شود.

معماري اسلامي داراي مفاهيم متعدد و گسترده اي است. مفهوم قدرت بيكران الله با تم هاي تكراي همراه است كه اشاره به عدم محدوديت قدرت پروردگار دارد. اشكال انسان و حيوان كمتر در معماري اسلامي ديده مي شود و شاخ و برگ  درختان از طرحهايي هستند كه بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند و نشانده مفاهيم خاصي هستند. در معماري اسلامي از خوشنويسي آيات قرآن در داخل ساختمان به منظور زيبايي و اعتبار مورد استفاده قرار مي گيرد. معماري اسلامي را معماري مستور نيز مي ناميد و اين امر به دليل زيبايي نهفته در فضاهاي باز و اتاقها است كه از نماي خارجي به چشم نمي خورد و سرانجام استفاده از مناره و گنبدهاي بزرگ نشانده قدرت است.

سبك معماري اسلامي مدت كوتاهي پس از رحلت رسول اكرم(ص) شكل گرفت. در دوران آغازين شكل گيري اين هنر از سبكهاي رومي، مصري، ايراني/ ساساني و بيزانسي تأثيرگرفت.

مسجد الاقصي

 نمونه اوليه آن در سال 691 ميلادي با تكميل قبة السخرة ( گنبد سنگي) يا همان مسجد الاقصي در بيت المقدس محسوب مي شود. اين بنا داراي ويژگي هايي چون فضاهاي طاقدار داخلي، گنبد مدور و استفده از الگوهاي تكراري تزئيني به سبك آرابسك است.

مسجد سامره

مسجد سامره عراق از ديگر نمونه هاي بارز معماري اسلامي است كه  در سال 847 ميلادي با تركيب معماري ستون دار كه رديفي از ستونها در زير يك سقف قرار گرفته اند و مناره اي مارپيچي ساخته شد.

چهار سبك از معماري اسلامي مشتق شده كه به صورت مختصر به آن مي پردازيم.

معماري مراكشي

به گزارش "مهر" ساخت مسجد جامع قرطبه در سال 785 ميلادي آغاز معماري اسلامي در اسپانيا و آفريقاي شماري را رقم زده است. اين مسجد به دليل طاقهاي داخلي چشمگير شهرت به سزايي دارد. مسجد جامع قرطبه مظهر سبك معمارى عربى (آرابسك) است . دور ماندگي مسلمانان اندلس موجب شد كه امويان آن مناطق از راه و رسم معمارى مسجد جامع دمشق پيروى كنند. فضاى درونى جامع قرطبه با ستونهاى شبيه به درخت ‏خرما و طاقهاي نعلي شكل با ملاكهاى زيبايى شناسى معمارى اروپايى سازگار نيست، زيرا در اين بنابه نحوى عدم تعادل در تناسب فضاى معمارى با حدود بيرونى آن وجود دارد.على غم ‏كثرت، طاقها چنان تركيبى يافته‏ اند كه با سنگهاى رنگارنگ و بادبزن گونه وجود سقف ‏سنگين را نفى مي ‏كنند.عمده جهت پيدايى اين خيال كه جلوه‏اى از ثبات و استحكام ‏است، نماى كلى يكسان طاقها است، اين نما فضايى بيكران را نمايش مى‏دهد.

معماري مراكشي با ساخت كاخ الحمراء به اوج خود مي رسد اين قصر يا دژ نظامي با شكوه كه در گرانادا قرار دارد داراي نماي داخلي  به زنگ قرمز، آبي و طلايي است كه ديوارهاي آن با نقش و نگارهايي از شاخ و برگ درختان سنگ نبشته هاي عربي و طرحهاي آرابسك با ديوارهايي كه سفالها و كاشيهاي براق پوشيده شده است.

معماري تيموري

معماري تيموري اوج هنر اسلامي در آسياي ميانه است.

مسجد گوهرشاد

عمارتهاي باشكوهي كه توسط تيمور و جانشينان وي در سمرقند، هرات بنا شده است به تأثير هنر ايلخاني در هندوستان كمك كرد و باعث فعاليت مكتب معماري مغول شد. معماري تيموري با آرامگاه احمد ياساوي در قزاقستان كنوني آغاز شد و در آرامگاه تيمور ( گورامير) در سمرقند به اوج خود رسيد. قرينه سازي محوي ويژگي تمام ساختارهاي معماري تيموري است كه در آن ميان مي توان به مجموعه شاه زند كه دربرگيرنده آرامگاهها و مساجد در سمرقند است و مسجد گوهرشاد در مشهد اشاره كرد. گنبدهايي دوتايي با اشكال مختلف كه با سفالها و كاشيهاي رنگين تزئين شده اند.

معماري عثماني

مسجد اياصوفيا

معماري امپراطوري عثماني به واسطه سبك سياق همانند مسجد سليمان نقطه تمايزي در ميان ديگر معماريها به شمار مي رود. مسجد سلطان احمد كه در قرن هفدهم ساخته شد نشان دهنده تطبيق و توسعه اشكال  كليساي جامع هيگا صوفيا (مسجد اياصوفيا) است كه هزار سال پيش از آن ساخته شده بود.

معماري مغول

گزارش گروه دين و انديشه "مهر" مي افزايد: معماري مغول از ديگر سبكهاي متمايز سبك امپراطوري مغول هندوستان در قرن شانزدهم است. امپراطور اكبر با تركيب عناصر اسلامي و هندو شهر سلطنتي فاتح پور سيكري را اواخر دهه 1500 ميلادي در 26 مايلي غرب اِگرا ساخت.

تاج محل

نامي ترين بناي معماري سبك مغول تاج محل، قطره اشكي بر چهر ابديت، است كه در سال 1648 توسط شاه جهان به ياد همسرمجبوبش ممتاز محل كه در زمان تولد چهاردهين فرزند آنها درگذشت ساخته شده است. استفاده فراوان از سنگ هاي قيمتي و كميت وسيع استفاده از مرمر سفيد تقريبا اين امپراطور را ورشكست كرد. 

معماري ايراني

يكي از اولين تمدنهايي كه اسلام پس از ظهور خود با آن تماس حاصل كرد ايران باستان بود.

پايتخت ايران در قرن هفتم در سواحل شرقي دجله و فرات قرار داشت كه به دليل مجاورت با معماران اسلامي سنتها و شيوه هاي تأثيرپذيري معماري ايراني از معماري اسلامي فراهم شد.

در حقيقت معماري اسلامي نيز وامدار معماري ايراني است. براي مثال بغداد بر اساس نمونه هاي فيروزآبان در ايران ساخته شده است. مسجد جامع سامره از ديگر نمونه هايي است كه عمارت مارپيچ آن براساس معماري ايراني ساخته شده است كه به برج شهر فيروزآباد شباهت دارد.