/بررسي فيلم اين هفته " سينما يك "/ " من سام هستم " ؛ ملودرامي تاثيرگذار از سينماي تجاري آمريكا

به گزارش خبرنگار تلويزيوني " مهر "، جسي نلسون يكي از دست اندركاران فعال سينما و تلويزيون در آمريكا به شمار مي رود كه در طول فعاليت هنري خود از سال 1987 به طور حرفه اي و جدي آغاز شده، در بخش هاي مختلف اين عرصه فعاليت كرده است. نلسون كار خود را از تلويزيون به عنوان بازيگر آغاز كرد و در همان زمان به سمت توليد و تهيه فيلم كشيده شد. او پس از حضور در چندين اثر تلويزيوني به عنوان بازيگر، تهيه كننده و نويسنده، نخستين فيلم بلند تلويزيوني خود با عنوان " آليس در ماه  " را به سال 1990 كارگرداني كرد.

نمايي از "من سام هستم" جسي نلسون

پس از اين فيلم، جسي نلسون به عنوان تهيه كننده، نويسنده و كارگردان نخستين فيلم بلند سينمايي خود با عنوان " كورينا كورينا "  ( Corrina, Corrina ) را در سال 1994 جلوي دوربين برد. اين فيلم داستان مردي بود كه مرتب ميان خانه و محل كارش در رفت و آمد بود. وي موفق شده بود پرستار سياه پوستي را استخدام كند كه به دنبال بي روح دختر معلولش راه پيدا كند. در اين فيلم كه موفقيت چشمگيري به دست نياورد و در زمان خود نزديك به 21 ميليون دلار فروخت، توجه خود به افراد ضعيف و معلول جامعه را تجربه كرد. او در اين اثر كه در ژانر كمدي - عاشقانه ساخته شده است، نگاهي مهربان و دلسوزانه نسبت به افراد معلول در جامعه دارد.

دومين فيلم بلند نلسون " من سام هستم " ( I am Sam )  نام دارد كه در سال 2001 ساخته شد. كارگردان در اين فيلم كه نگارش متن و تهيه كنندگي آن را بر عهده داشت، از تمام تجربه چند ساله خود استفاده كرد و با استفاده از متني محكم و منطقي و بازيگرداني هوشمندانه بهترين اثر دوران فعاليت هنري خود در سينما و تلويزيون را خلق كرد. در اين فيلم كارگردان باز هم به سراغ افراد معلول با بهره كم هوشي رفت. اما اين بار برخلاف اثر نخست خود مسايل مختلف اطراف معلولين را از منظر خودشان به تصوير كشيد و به جاي ارايه نگاهي دلسوزانه، نگاهي سازنده و پويا از اين نوع افراد ارايه كرد.

" من سام هستم " به اندازه اي در جلب نظر مخاطبان عام و خاص موفق بود كه جايزه اسكار بهترين بازيگر مرد در سال 2001 به شون پن بازيگر نقش سام تعلق گرفت و انجمن منتقدان فيلم امريكا در همان سال شون پن را به عنوان نامزد دريافت بهترين بازيگر معرفي كرد و جايزه بهترين بازيگر خردسال و نقش پرداز به طور مطلق را به داكوتا فانينگ در نقش لوسي اعطا نمود. همچنين در همين سال انجمن بازيگران سينما شون پن را به عنوان نامزد دريافت بهترين بازيگر مرد و داكوتا فانينگ را به عنوان نامزد بهترين بازيگر مكمل معرفي كرد. اين فيلم در اكران عمومي هم بسيار موفق بود چنان كه فقط در امريكا بيش از 40 ميليون و 270 هزار دلار فروخت و در سال 2001 يكي از پرفروش ترين فيلم هاي سال شناخته شد.

شان پن در نمايي از "من سام هستم"

" من  سام هستم " داستان زندگي مردي به نام سام است كه يك شب زني بي خانمان  به خانه او پناه مي آورد. پس از مدتي اين زن و مرد صاحب فرزندي مي شود. اما زن پس از زايمان دختر بچه را كه لوسي نامگذاري شده بود را به پدرش مي دهد و به خيال اينكه بچه همانند پدرش فردي كم هوش و معلول خواهد بود آنها را براي هميشه ترك مي كند. سام سالها از لوسي نگهداري مي كند تا اينكه او به سن مدرسه مي رسد. از اين زمان با مشخص شدن وضعيت هوشي و معيشتي سام دولت از ادامه حضانت سام نسبت به دخترش ابراز ترديد مي كند و با فشار قانون و پليس مي كوشد تا حضانت سام را سلب كند. اين مرد كم هوش براي اينكه بتواند كودكش را پس بگيرد به دفتر يك وكيل توانا به نام ريتا هريسون مي رود و از او مي خواهد تا وكلاتش را بر عهده بگيرد. ريتا در شرايطي خاص اين وكالت را مي پذيرد و پس از كش و قوس هاي فراوان دادگاه حضانت لوسي را با قبول نظارت و سركشي مستمر دولت مي پذيرد. در اين بين ريتا هم متحول مي شود و توجه بيشتري به فرزند خود مي كند.

شون پن كه در اين فيلم  نقش سام را بر عهده گرفته بود، بهترين بازي دوران فعاليت هنري خود را انجام داد و جايزه اسكار را برايش به ارمغان آورد. اما اين اعتبار و جايزه هرگز نتوانست شرايطي را برايش فراهم كند كه او نقشي شبيه به سام را ايفا كند. او براي ايفاي اين نقش مدتها روي رفتار افراد كم هوش و معلول مطالعه كرده بود و با استفاده از نظر و مشاوره كارشناسان روانشناسي  و مشاهده دقيق رفتار اين نوع افراد در جامعه موفق شد، به نقش جامه عمل بپوشاند. حركات دقيق، دست و انگشتان، صورت، نوع راه رفتن، تيك هاي صورت و البته چهره پردازي ماهرانه فيلم باعث شد تا اين نقش به خوبي بر شون پن قرار بگيرد و با رعايت جزييات كامل رفتاري به عنوان نقشي ماندگار در سينماي امريكا معرفي شود.

داكوتا فانينگ نيز كه در اين فيلم نقش " لوسي " را ايفا كرد، چنان رابطه عميق و عاطفي با نقش مقابل " سم  " برقرار كرده بود كه لحظات شديد احساسي فيلم كاملا" بر صحنه هاي خنده آور و حتي هيجان انگيز فيلم غلبه پيدا كرد و بيشتر منتقدان فيلم در امريكا با آنكه از تحريك بيش از اندازه احساسات توسط كارگردان فيلم انتقاد كردند، اما وجود لحظات ناب و تاثير گذار فيلم و كمك به تغيير افكار عمومي جامعه نسبت به افراد معلول اين فيلم را اثري شاخص دانسته اند كه در ايجاد لحظات عميق و احساسي شخصيت لوسي تاثير قابل توجهي داشته است. در اين بين هر چند كه ميشل فايفر هم به خوبي نقش ريتا هريسون را به عنوان يك وكيل پر حرف، حرفه اي  و تا حدودي خل وضع را بازي كرد اما به دليل اغراق بيش از اندازه و نوسان چشمگيري كه در لحظات مختلف فيلم در زمينه ايفاي نقش ريتا اعمال كرده بود، چندان به مذاق داوران اسكار، انجمن هاي منتقدان و بازيگران و نقد نويسان سينمايي امريكا خوش نيامد.

" من سام هستم " با اينكه اصولا" به سينماي تجاري آمريكا تعلق دارد، چنان كه برنامه سينما يك از زمان حدود دو ساعت و ربع فيلم، تنها موفق به نمايش حدود 100 دقيقه از اين فيلم شده است و تاكيد بر مسايلي كه بتواند به جذب مخاطب منجر شود، اما نگاه انساني و اجتماعي كه كارگردان در داستان گنجانده است و ملموس بودن اين نقطه نظر باعث شد تا فيلم به خوبي موفق به كالبد شكافي يك مساله مهم و مشكل جدي در جامعه، يعني نوع برخورد و رفتار با معلولان شود. البته اين فيلم در لايه هاي زيرين خود به وجود مشكلات جدي در شيوه قانونگذاري، نظام حقوقي و اعمال قوانين در امريكا نيز اشاره دارد. نماينده دادستان در دادگاه سام كه با خشونت، بي رحمي، تندخويي و نوع غرض ورزي سعي در منكوب كردن سام دارد و بدون در نظر گرفتن توانايي هاي اين مرد - با وجود اطلاع از آن - تنها به موفقيت شغلي خود مي انديشد و قوانين مربوط به حمايت از كودكان را بدون توجه به رابطه ميان سام و لوسي و درخواست دختر بچه از ماندن نزد پدرش ناديده مي گيرد، جلوه مستقيم و مناسبي از مشكلات جدي نظام قضايي امريكا است. در صحنه اي كه سام به دادگاه فراخوانده مي شود اما هيچ وكيلي در كنار او نيست، او با جمله ساده " الان بايد كسي كنار من مي نشست " يا در رستوران با اعتراض به گارسون  و بيان اينكه " حق هميشه با مشتري است " تاكيدي بر مساله عدم رعايت كامل حقوق در جامعه مدني امريكا در كنار اطلاع آنها از حقوق شهرونديشان دارد.
 
فيلم سينمايي " من سام هستم " هر چند در لحظاتي به ورطه يك ملودرام احساسي مي افتد و فيلم به جاي گسترش طرح داستاني در پي خلق لحظاتي اشك آلود و غمگين است و به همين خاطر هدف اصلي خود يعني توجه به معلولين را فراموش مي كند يا در دقايقي اسير عشقي ناگهاني و عجيب ميان سام و ريتا مي شود. در حالي كه ريتا شوهر دارد و از نظر ضريب هوش و قدرت مالي در شرايط بسيار بالاتري از سام قرار دارد، اما در مجموع اثري قابل تامل خلق كرده است كه هر بيننده اي را متاثر مي كند و براي دقايقي به تفكر وا مي دارد تا نسبت به افراد كم توان و معلول جامعه نگاهي انساني تر، مهربان و واقعي داشته باشند.

متن فيلم سينمايي " من سام هستم " به صورت مشترك توسط  جسي نلسون و كريستين جانسون به نگارش درآمده است و تهيه كنندگي اين فيلم بر عهده ديويد اسكات روبين، مايكل دي لوكا و كلايار وودنيك سيتن است. اين فيلم  ديروز ( پنجشنبه ) از برنامه " سينما يك " پخش شد.