" با گارد باز " و هياهوي زندگي شهري

به گزارش مهر ،  تاريخ نگارش آثار ، متعلق به اواخر دهه شصت و سالهاي مياني دهه هفتاد است و درون مايه داستانها را نيز مضاميني حول محور اجتماع و زندگي شهري امروزي تشكيل مي دهد.

ماجراهاي " صف " ، " تاريكي " ، " ديگر باور نمي كنم " ، " ميان خرده ريزه هاي جهان " و " آب دهان "  داستانهايي صريح اللهجه و واقع گرا از اتفاق هاي پيرامون انسان جامعه ي شهري است .

در اين آثار ، نويسنده آدم هايي مفلوك ، سرخورده و در حال فرو ريختن را به تصوير مي كشد كه در زندگي پرتلاطم و پرهياهوي زندگي شهري ، ازنارسايي هاي اداري، اقتصادي ، فرهنگي و ... به ستوه آمده و آسيب  پذير و زخم خورده نشان مي دهند.

اين به ستوه آمدگي ، در اولين ماجراي كتاب ( صف ) ، وجهي " آنارشيك" ( هرج و مرج طلبانه ) به خود مي گيرد . داستان ، روايت گر جماعتي است كه بر سر متصدي صندوق يكي از فروشگاههاي زنجيره اي مي ريزند و او را كه ، مردم را - به عمد - معطل و سرپا نگاه مي داشته ، به باد كتك مي گيرند . عدم قانون محوري ، بروز بي عدالتي و احساس حقارت مردم درمانده و خشمگين ، نمونه اي از يك داستان رئاليستي تلخ را به نمايش مي گذارد.

در قصه ( تاريكي ) مردي گرفتارو دستخوش عصبيت هاي روزمره ، در راه بازگشت به خانه و جستجوي آرامش به يك فرد جاهل مسلك هرزه برخورد مي كند و بعد از بگو مگو با او ، وارد نزاع مي شود. او طي اين درگيري ، زخمي و ناتوان به خانه باز مي گردد . " تاريكي " نمايان گر تنهايي و ناجاري مردي در اجتماع كثيف و سرشار از نا بساماني و امراض فرهنگي و اجتماعي است كه گويا هر روز و هر شب قربانيان خود را از ميان طبقات پايين جامعه برمي گزيند.

در داستان " ميان خرده ريزه هاي جهان " تنش هاي دروني فرزندان و والدين ، سرانجام به بيرون تراوش مي كند و همه چيز را به عرصه ي بحران و تشويش سوق مي دهد . در اين ماجرا در هم ريخته گي اعصاب و روان راوي داستان و توهم ها و سفرهاي ذهني او ، پاياني ندارد؛ ضمن اين كه فقدان و دوري بچه ها، نبود شادابي و سرزندگي در خانه و ساير مشكلات موجود ، ره آورد نگاهي تلخ از منظر نويسنده نسبت به سرنوشت تلخ آدم هاي حاضر در زندگي شهري امروز است.

سياه نمايي و تلخ انديشي اين آثار در " آب دهان" جنبه اي سياسي و وجهي عميق تر به خود مي گيرد. " آب دهان " ، ماجراي زني را باز گو مي كند كه بعد از مدت ها شكنجه شدن و تحمل شرايط فلاكت بار دوران زندان ، بايد اعدام شود.

در هيچ يك از متن هاي بر شمرده ، نويسنده اقدام به قضاوت و پيش داوري نمي كند و مي كوشد با ارائه ي تصويري تلخ و شماتت بار از شرايط اجتماعي كلان شهري چون تهران و مصاديق مسلط و پيرامون آن ( اقتصاد ، سياست ، شرارت ، لمپنيسم شهري و ... ) ، شمه اي از سبك قصه هاي موسوم به " رئاليسم كثيف يا عريان " را باز بنماياند.

در داستان " ماه و پروين " يك زنداني سياسي ، بعد از مدت ها از زندان آزاد شده و با خانواده بار ديگر دور هم گرد آمده اند. آنها تنها دور هم نشسته اند - ضمن اين كه خيلي ها هم نيامده اند- و گويي شيرازه  خانواده كاملا از هم گسسته است . قهرها، دوري ها، انديشه هاي خمود، آرزوهاي وامانده ، ميل به مهاجرت و لبخندهايي سرد كه نشات گرفته از خاطره ها و يادهاي گذشته و از دست رفته است. محيطي خاموش ، پرسكوت و سرشاراز كسالت را به تصوير در آورده است.

اين داستان به وضوح ، به زندگي آدم هايي مي پردازد كه بعد از زنداني شدن " مسعود " روز به روز به ورطه  رخوت و ياس و روزمرگي افتاده اند. معشوقه  " مسعود " ، امروز نامزدي ديگر اختيار كرده است و ياد آوري دوره  زندان و اعدام هم قطارانش نيز هم چنان حال و روز او را به هم مي ريزد. اگر چه داستان فاقد نشانه ها و ارجاعات زماني و تاريخي ( قبل يا بعد از انقلاب ) بوده و دليل زنداني شدن " مسعود " را نيز افشا نمي كند، اما نقد سياست ورزي و تحليل روان شناسانه  شرايط سياسي حاكم بر جامعه ، انتقادي تلخ و تكان دهنده از عاقبت و فرجام تراژيك آرمان گرايان سياسي است.

دو داستان " دشمن " و " فرمان" از اين مجموعه ، روايت هايي متفاوت و شالوده شكن با محوريت موضوع جنگ به شمار مي روند . درداستان  " دشمن " ، لو رفتن اسناد محرمانه  اطلاعاتي راجع به موقعيت ، زمان حمله و  تعداد نفرات  يك تيپ نظامي ، باعث تشويش و در هم ريختن اوضاع مي شود .


در قصه  " فرمان " ، راوي ، از آتش بس جنگ سخن مي گويد. او روايتگر دوره اي است كه - به زعم نويسنده - ، جوانان ، يكي پس از ديگري با همه  آرزوهاي خود ، به اجبار رهسپار جنگ مي شدند، زير سلطه و تحكم امر فرماندهان در مي آمدند و خيلي سهل و سريع با ناكامي كشته مي شدند و جان از كف مي دادند . انزجار از جنگ ، نفرت از جبر حاكم بر قواي نظامي و ترسيم سيمايي تلخ و اندوه زا از كشتار هاي ناشي از جنگ ، موجب مي شود كه اين دو داستان نيز ، در مسير انتقادي حركت كنند. با اين شيوه ، نويسنده ، نوع ديگري از " رئاليسم عريان" - اين بار با موضوع جنگ - را مورد توجه قرار مي دهد.

بخشي از تجربه  ادبي نويسنده نيز در اين كتاب ، متكي بر حكايت ها و رخدادهايي است كه بيش از آن كه حامل درونمايه و مضموني صريح باشد، تجربه اي ادبي در دست يابي به زبان و فضاهايي تجربي متكي بر الگوهاي كهن و  تاريخ نويسي ايراني به شمار مي رود . سبك روايي قديمي و توصيف روابط و بهره گيري از باورها و نمادهاي گذشته گرا، داستان هايي چون : " صخره نشين " ، " تيرو كمان و نشانه " و " طريق " را شامل مي شود.

" بارگارد باز" نوشته حسين سناپور توسط نشر چشمه در شمارگان 2500 نسخه  و با بهاي پشت جلد 1300 تومان روانه پيشخوان شده است.