تقويت ارتباط دو سويه بين كتابخانه ها و كتابخوانها كاري نتيجه بخش است

علي رستمي پور كه به زودي " طرح جامع گسترش فرهنگ كتابخواني " را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ارائه مي كند ، در گفت و گو با خبرنگار فرهنگ و ادب مهر ، به بيان جزئياتي از طرح فرهنگي خود پرداخت .

مدير پژوهشي شوراي عالي آموزش و پرورش كه مديريت موسسه انتشاراتي " نورالثقلين " را نيز بر عهده دارد ، تصريح كرد : سابقه موضوع گسترش كتابخواني به سالها قبل برمي گردد كه درامور تربيتي و سپس معاونت پرورشي طرح هاي كتابخواني اجرا مي شد ، اما طرح مسابقات كتابخواني ايرادهايي داشت كه سال 72 با تغيير روش برگزاري مسابقات كتابخواني به مطالعه و تحقيق ، باب تازه اي به روي دانش آموزان گشوده شد .

وي افزود : مباني طرح مطالعه و تحقيق اين بود كه نبايد با معرفي يك كتاب مسابقاتي برگزار كنيم كه چه بسا تيراژ كتاب به تعداد شركت كنندگان موجود نباشد  و ديگر اينكه با معرفي كتاب ممكن است يك سير مطالعاتي ارايه شود اما به هيچ وجه روش مطمئني  براي عادت به مطالعه كتاب نيست . اما اگر با ايجاد سوال و با احياء روحيه جستجوگري و كنجكاوي دانش آموزان، تشنگي در آنان ايجاد شود خودشان به دنبال آب خواهند رفت و اين مصداق آب كم جو تشنگي آور به دست است.

وي در ادامه خاطرنشان كرد : اثرچند گروه كه درطول سال تلاش زيادي كرده بودند بسيار شاخص بود ، چون تاكيد طرح مطالعه و تحقيق بر كارهاي گروهي بود و زمينه را فراهم كرده بوديم تا دانش آموزان اجراي پژوهش را به صورت گروهي تمرين كرده و فرا بگيرند ، از جمله اين طرح هاي شاخص كه سال 74 توجه مرا به خود جلب كرد يك گروه ازآذربايجان شرقي بود كه درخصوص" پلاسما حالت چهارم ماده " تحقيق كرده بودند ، اين گروه سال 73 هم در خصوص ليزر كاري ارايه كرده بودند كه در مرحله كشوري مورد تشويق قرار گرفتند و سال 74 علاوه بر اينكه هر يك از اعضاي گروه قبلي خودشان يك گروه جديد تحقيق تشكيل داده بودند و راهنماي گروه جديد خود بودند ، دو نفر از آنها با 3 نفر از دانش آموزان جديد اين پژوهش را طي يك سال مطالعه اجرا كرده بودند كه بعدها با بهره گيري از راهنماي استادان دانشگاه تبريز و استفاده از فضاي آزمايشگاه آنجا لامپ نئون را مي سازند البته بعد از دو بار انفجار، در نهايت موفق به ساخت مي شوند .

رستمي پور اظهار داشت : اين تلاش وصف ناشدني دانش آموزان در سال 75-74 احساس مسووليت بيشتري را برمي انگيخت ، بنابراين مطالعات خود را براي تدوين متدلوژي تحقيق و ارايه راههايي براي رشد تفكر و پرورش خلاقيت و نوآوري دانش آموزان ادامه دادم و مطالعات به صورت جدي تر دنبال شد كه درنهايت طرحي براي دوره متوسطه ارايه كردم كه يادگيري روشهاي مطالعه و پژوهش به صورتي نظام مند در برنامه مدارس گنجانده شود .

به گفته مدير پژوهشي شوراي عالي آموزش و پرورش ، اين طرح در نهايت به عنوان يك درس ارايه شد و با عنوان " آيين مطالعه و پژوهش " جزو دروس عمومي سال اول و دوم متوسطه قرار گرفت و به صورت يك  كتاب رهنماي معلم و يك كتاب كار دانش آموز ارايه شد . اين درس در هر كجا اجرا شده است نتايج مطلوبي داشته ، البته سال 76 با تغييراتي كه در طرح مطالعه و تحقيق دانش آموزان ايجاد شد، آن خلاقيت  و ابتكار و نوآوري كه دانش آموزان كه ناشي از انتخاب آزادانه موضوع تحقيق خود بود به سردي گراييد و به اعتقاد من ، تنها علت آن ارايه چند موضوع به دانش آموزان بود ، چرا كه درطرح مطالعه و تحقيق ما دانش آموزان را محدود نمي كرديم و دانش آموزان - چه در شهر و چه در روستا - حتي اگر كتابخانه هم نداشته باشند درطرح لحاظ شده بود كه چگونه مساله يابي نمايند و آنچه برايشان سوال است ، با مصاحبه ، مشاهده و ... اطلاعات لازم را از محيط پيراموني خود جمع آوري نمايند و موردتحليل  و بررسي قرار بدهند .

مدير موسسه فرهنگي - انتشاراتي نورالثقلين گفت : ما شاهد بوديم كه دانش آموزان محقق كه آزادانه موضوعي را انتخاب كرده بودند براي يافتن كتابهاي مورد نياز ، بارها به شهرهاي مختلف مسافرت كرده بودند زيرا در روستاي خودشان هيچ كتابخانه اي وجود نداشت . اين شور و شوق ايجاد شده بود اما نياز بود كه كتابخانه هاي مدارس از كتابهاي مورد نياز دانش آموزان غني باشد و اين يكي ازمشكلات عمده اي بود كه سالها كارشناسان در اين موضوع و محروميت ها سخن مي گفتند ، هر چند كه واحد كارشناسي كتاب آموزش و پرورش تلاشهاي زيادي كرد تا به مناسبت هفته كتاب ، امور تربيتي به انحاء مختلف كتاب براي مدارس ارسال كند ، اما تعداد زياد مدارس تكافوي اين تعداد اندك كتاب را نداشت  .

رستمي پور در ادامه گفت و گو با مهر ، با سالهاي جديدترو اقدامات آموزش و پرورش در راستاي توسعه كتابخواني در بين دانش آموزان اشاره كرد و گفت : طرح 1000 نمايشگاه در هزار مدرسه با هماهنگي چندين دستگاه و نهاد فرهنگي با آموزش و پرورش - از جمله معاونت فرهنگي وزارت ارشاد - به مورد اجرا گذاشته شد و سال به سال مراحل رو به رشد خود را طي كرد تا اينكه سال 82 ، 26 هزار نمايشگاه در26 هزارمدرسه اجرا شد و شايد بتوان گفت تنها طرحي بود كه براي تجهيز كتابخانه هاي مدارس اجرا شد ، البته طرحهاي كوچك تر دراستانها و گوشه و كنار كشوربه اجرا در مي آمد . با بررسي ها و مطالعاتي كه اينجانب طي يكي دو سال گذشته داشته ام ، هر چند اين طرح ها خوب بوده اما نه طرح هاي تجهيز و تقويت كتابخانه و نه طرح هاي كتابخواني هنوز به حد مطلوب نرسيده و نياز است طرح هاي جديدي ارايه كنيم .

رستمي پور با بيان اين كه دستگاه مجري طرحهاي فرهنگي بايد خود صاحب دغدغه فرهنگي باشد ، گفت : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي سال 77 -76 مسابقاتي براي گسترش فرهنگ كتابخواني اجرا مي كرد. در پي آن سميناري نيز در اين خصوص برگزارشد و فراخوان دادند كه محققان مطالعات خود را ارايه نمايند كه مقاله من هم با عنوان " راه هاي گسترش فرهنگ مطالعه و كتابخواني بين دانش آموزان ، دانشجويان و قشرهاي مختلف مردم " به آن سمينار ارايه شد و دربين مقالات حائز رتبه برتر شد .

وي افزود : ازهمان زمان تاكنون ، تلاش درمطالعه بيشتري در اين خصوص داشتم و چون درحوزه نشر كشورهم سهيم شده بودم معضل عدم توجه به كتاب و سرانه مطالعه در كشور را از مهمترين معضلات فرهنگي كشورديدم .  برهمين اساس ،عوامل جذب و تشويق به مطالعه وعوامل بازدارنده و مانع مطالعه را در كشور شناسايي كردم  كه شبكه اي نسبتا پيچيده حاصل اين مطالعه شده است .  

وي در توضيح بيشتر طرح خود يادآور شد : براي كتابخانه هاي عمومي دركشور، كه محدود هستند هيات امناء كتابخانه هاي عمومي و دبيرخانه و سازمان مستقل با اختيارات و امكانات ويژه لحاظ كرده ايم ، اما 38 هزار كتابخانه مستقل در مدارس داريم كه هيچگاه اقدامات سازمان يافته اي براي آنها نداشته ايم . اگر معتقد هستيم كه عادت به مطالعه ضروري است و اين عادت بايد ازسنين كودكي و نوجواني شكل بگيرد، پس براي كودكان و نوجواناني كه مفيدترين ساعات عمر خود را در مدرسه به سر مي برند چه فكري كرده ايم ؟ آيا به اندازه يك هزارم هزينه اي كه براي كتابخانه هاي عمومي كرده ايم به كتابخانه هاي آموزشگاهي توجه داشته ايم ؟ 

به گفته طراح ، در اين طرح طبقه بندي خاصي براي كتابخانه هاي آموزشگاهي شده تا اگر دانش آموزان كتابي در كتابخانه مدرسه نيافتند چگونه به كتابخانه هاي عمومي معرفي شوند و اين ارتباط دو سويه بين كتابخانه ها ايجاد شود هم كتابخانه ها فعال شوند هم كتابخوان ها زياد شوند هم كتاب ها در گستره وسيع تري توزيع شود و هم فرهنگ به رشد و بالندگي مطلوب برسد.

وي در پاسخ به اين كه آيا دراين طرح ، به بخش خصوصي هم توجه شده است يا فقط بخش دولتي سهيم شده ، گفت : به بخش خصوصي هم توجه ويژه شده است ، به خصوص به انجمنها وتعاونيهاي نشروناشران وفروشگاه ها ، همچنين نقش آنها درمشاركت با بخش دولتي برجسته شده ، البته تا حدي كه اخلال در اجراي وظايف بخش دولتي ايجاد نشود . 

رستمي پوردرپاسخ به پرسش ديگرمهر، مبني براينكه آيا اجراي اين طرح ، به افزايش شمارگان كتاب در ايران منجرمي شود يا خير ، گفت : مسلما رشد قابل توجهي خواهد داشت، فعلا بخش عمده اي از كتابهاي ناشران را وزارت ارشاد براي كتابخانه هاي عمومي ( حدود هزاركتابخانه) خريداري مي كند ، اگربخش كودك و نوجوان را بر آن بيافزائيم ، كتابخانه هاي مدارس راهنمايي و ابتدايي  به قريب به چهل هزاركتابخانه  آموزشگاهي خواهد رسيد ، به بيان ديگر خريد فعلي در آن صورت چهل برابر بنابراين همه به همين تناسب رشد خواهد كرد.

وي در پايان ، تغيير عنوان يك اداره كل در وزارت ارشاد ( اداره كل كتاب و كتابخواني ) را مثبت ارزيابي كرده و گفت : هماهنگي هاي دو وزارتخانه ارشاد اسلامي و آموزش و پرورش دربررسي و اجراي اين طرح ، مي تواند ما را به نتيجه نهايي نزديك تر كند .