به گزارش خبرنگار تلويزيوني " مهر"، چند سالي است كه ساخت برنامه براي مناسبت‌هاي مختلف در تلويزيون رواج يافته است. البته اين روند از ابتداي پيدايش تلويزيون در ايران وجود داشته، اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي اين روند به خصوص توجه به مناسبت‌هاي مذهبي گسترش قابل توجهي يافته است. هر چند طي اين سالها بارها و بارها صحبت از كيفيت و كميت برنامه‌هاي مناسبتي صحبت به ميان آمده و همچنان روال هميشگي خود را پيگيري كرده است. بدون اينكه كمترين توجهي به اين مشكلات آثار مناسبتي خود داشته باشد.
حضور عزت‌الله ضرغامي به عنوان رييس جديد سازمان صدا و سيما از خرداد ماه سال گذشته در سياست‌هاي مختلف تلويزيون تغيير مشهودي به وجود آورده است و اين تغيير را در بيشتر بخش‌هاي سازمان صدا و سيما مي توان به طور مشخص شاهد بود. اما به نظر مي‌رسد در زمينه توليد و پخش مجموعه برنامه‌هاي مناسبتي هنوز برنامه‌ريزي دقيقي به وجود نيامده است. نمونه بسيار نزديك اين موضوع را در مورد تولد امام رضا (ع) مي‌توان مشاهده كرد كه جشن ميلاد آن بزرگوار از شب سه‌شنبه آغاز شده است.
جواد شمقدري، مشاور هنري رئيس جمهور و تهيه‌كننده و كارگردان سينما و تلويزيون درباره كيفيت برنامه‌هاي مناسبتي در تلويزيون گفته است: "تلويزيون شبكه‌ها و برنامه‌هاي مختلفي دارد و بايد به توليد برنامه‌هايي دست بزند كه مخاطبين مختلفي را به خود جلب كند. اما اين روزها اگر تعدادي برنامه‌هاي معدود را در نظر نگيريم، تمامي آثاري كه از تلويزيون پخش مي‌شوند يك جنس و شكل دارند. در حالي كه براي مناسبت‌هاي مذهبي بايد از يك سال قبل با برنامه‌ريزي در بخش‌هاي مختلف و مخاطب‌شناسي به توليد و ارايه برنامه اقدام شود. ولي در عمل چنين اتفاقي نمي‌افتد و بيشتر برنامه‌هاي تلويزيوني حدود يك هفته يا 10 روز پيش از فرارسيدن روزهاي ويژه مذهبي سال توليد مي‌شوند. سالهاست كه اين اتفاق مي‌افتد!"
وي تاكيد كرده است: "وظيفه اصلي مديران تلويزيون برنامه‌ريزي است. بنابراين بايد اين وظيفه را به خوبي انجام دهند تا شرايط توليد ارتقا پيدا كند. ما براي ارايه مفاهيم مربوط به مناسبت‌هاي مذهبي سال مي‌توانيم از توليد برنامه‌هاي مستند، تركيبي، فيلم‌هاي تلويزيوني و سينمايي و ديگر گونه‌هاي برنامه‌سازي استفاده كنيم. متاسفانه شرايط نامناسب توليد و شتابزدگي در ساخت برنامه باعث شده است تا اين مساله براي عده‌اي از تهيه‌كنندگان و كارگردان‌ها تبديل به كسب درآمد شود. ولي مديران تلويزيون اين گروه از برنامه‌سازان را مورد تشويق هم قرار مي‌دهند. هر برنامه‌سازي كه دست به توليد برنامه در اين مدت كم بزند، اثري بي‌كيفيت و نازل توليد خواهد كرد و اين مي‌تواند نشان‌دهنده اين مساله باشد كه توليدكننده برنامه نيز به آثار سطحي و بي‌محتوا توجه دارد. در نهايت هم امكان دارد برنامه مورد توجه تعدادي از مخاطبان ساده‌پسند هم قرار بگيرد، ولي دليلي بر موفقيت يا كيفيت اين آثار به شمار نمي‌رود."
به گزارش "مهر" يكي از مشكلاتي كه تلويزيون در زمينه ساخت برنامه‌هاي مناسبتي با آن مواجه است، تخصصي نشدن توليدكنندگان برنامه است. به اين معني كه بسياري از تهيه‌كنندگان و كارگردان‌هاي تلويزيوني پيشنهاد ساخت هر نوع برنامه‌اي را قبول مي‌كنند و مديران تلويزيون بدون در نظر گرفتن سابقه فعاليت برنامه‌سازان به آنها ساخت برنامه‌هاي مختلف را پيشنهاد مي‌دهند. در حال حاضر، مهمترين عنصري كه مديران شبكه‌ها در نظر مي‌گيرند، ميزان استقبال مخاطبان از ساخته‌هاي قبلي برنامه‌سازان است. در اين ميان تخصص و تجربه لازم در مورد توليد يك برنامه به فراموشي سپرده مي‌شود. در حالي كه اصولاً جنس يك مجموعه برنامه ورزشي با يك اثر تلويزيوني اجتماعي يا سياسي بسيار متفاوت است. اما بارها ديده شده است كه تهيه‌كننده يا كارگرداني كه ساخت يك سريال پرمخاطب را در كارنامه فعاليت‌هاي هنري خود داشته است، براي توليد يك برنامه مناسبتي دعوت مي‌شود. در حالي كه اصل و اساس در اين انتخاب بايد تخصص فرد باشد. اين مشكل را به خوبي در ساخت پروژه جديد ساخت فيلم‌هاي سينمايي - تلويزيوني خدمات و كارآمدي نظام نيز مي‌توان مشاهده كرد كه كار به دست تهيه‌كنندگان و كارگردان‌هايي سپرده شده كه پيش از اين كمترين تجربه‌اي در زمينه ساخت آثار تبليغي - داستاني نداشته‌اند!
ابوالفضل آقابابا، استاد دانشگاه و كارشناس رسانه در اين زمينه معتقد است: "در تلويزيون ما متأسفانه يك سري عواطف را به بيننده تحميل مي‌كنند كه خارج از تحمل انسان است و همين مساله باعث ايجاد دافعه در مخاطب مي‌شود. در مورد شادي هم همين اتفاق مي‌افتد. تلويزيون در رابطه با مسايل مذهبي بيش از هر چيز بايد انعكاس‌دهنده خوبي‌ها باشد. متاسفانه ما بيش از آنكه دنبال اسلام باشيم، در پي مسلماني خودمان هستيم. ما ائمه را در زمان‌هاي بسيار قديم و دور نگه مي‌داريم و آنها را به همان شكل دست‌نيافتني در برنامه‌هاي تلويزيوني انعكاس مي‌دهيم و انتظار توجه جامعه را هم داريم. در حالي كه ما بايد معصومين خود را به امروز و در موقعيت‌هاي كنوني بياوريم تا ارتباط خود را با جامعه و جوانان بيش از گذشته برقرار كنند. متاسفانه مداحان ما هم ندانسته به تحريف آيين‌ها دست مي‌زنند. سفارش دهندگان برنامه‌هاي تلويزيوني بايد به رسانه و شرايط آن اشراف كافي داشته باشند تا بتوانند عملكرد كامل و دقيقي ارايه كنند."
تلويزيون در دوره اي كوتاه سياست ساخت مجموعه هاي بلند تلويزيوني در مورد ائمه معصومين را پيش گرفت. هر چند اين امر در ابتدا با آزمون و خطا مواجه بود و كيفيت اين نوع مجموعه ها تفاوت هاي قابل توجهي داشتند، اما در مجموع گام بسيار مثبتي بود كه با خود رهاوردهاي خوبي در پي داشت. بيان داستان زندگي امامان در قالب داستان و به تصوير كشيدن برخي از كرامات و صفات بلند انساني اين بزرگواران در قالبي جذاب، نتيجه بسيار مثبت اين رويكرد بود. اما اين مساله فقط در مورد مجموعه هاي تلويزيوني بسيار سنگين تلويزيون تعريف شد و به ديگر آثار تلويزيوني سرايت نكرد. يعني براي نمونه ما تقريبا هيچ كليپ، تئاتر تلويزيوني، مسابقه، فيلم كوتاه يا جنگ تلويزيوني قابل توجهي در شبكه هاي مختلف نمي توانيم پيدا كنيم كه در زمينه يك مناسبت مذهبي مشخص و خاص ساخته شده باشد و از جذابيت كلي مجموعه هاي تلويزيوني سنگين تلويزيون برخوردار باشد. البته طي اين سالها در زمينه ساخت فيلم هاي تلويزيوني فعاليت هايي صورت گرفته است و برخي از آثار هم قابل تامل بوده اند. اما فعاليت در اين زمينه به اندازه اي اندك بوده است كه به عنوان يك روند مستمر و قابل توجه نمي توان از آن ياد كرد. البته شركت صبا در زمينه ساخت مجموعه انيميشن هايي كه با مضمون يك مناسبت مذهبي يا ائمه معصومين فعاليت هايي داشته است. اما به نظر مي رسد هنوز اين نوع آثار از نظر كميت و كيفيت به جايگاه مناسبي دست نيافته اند كه بتواند بخشي از برنامه هاي تلويزيوني را به خود اختصاص بدهد.
به گزارش "مهر" دكترعماد افروغ، رييس كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي در اين خصوص مي گويد: "به عقيده من برنامه هاي تلويزيوني از پشتوانه مطالعاتي و تحقيقاتي كافي براي توليد برخوردار نيستند و همين مساله روي برنامه هاي مناسبتي مربوط به روزهاي عزاداري و شادي تاثير منفي مي گذارد. انگار تنها هنر تلويزيون اين است كه در هنگام برگزاري مراسم اعياد مذهبي يا ايام عزاداري دوربين خود را در يك يا چند محل انجام اين نوع مراسم قرار دهد و به انعكاس صرف يك رويداد مذهبي بپردازد. تلويزيون بايد در اين روزها طوري عمل كند كه به جلب و جذب مخاطب منجر شود و آنهايي كه به هر دليل در اين مراسم شركت نمي كنند را نسبت به شركت و استفاده از آن علاقمند كند و مطالبي را به آنها انتقال دهد."
وي خاطرنشان كرد: "برنامه هاي تلويزيوني كه اكنون در روزهايي از سال به يك مناسبت مذهبي مي پردازند، به ندرت ابعاد معرفتي و انديشه اي يك واقعه بزرگ را مورد توجه قرار مي دهند. مساله اينجاست كه به نظر مي رسد مديران و سفارش دهندگان توليد برنامه در صدا و سيما خودشان را آماده چنين مناسبت هايي نمي كنند. ساخت برنامه خوب مناسبتي نيازمند برنامه ريزي دقيق و بلند مدت است. امروز اصل و اساس ساخت برنامه هاي مناسب براي مخاطب، فهميدن نياز اقشار مختلف مردم و اطلاع يافتن از فهم و درك مخاطب است. با اين فهم تازه، توليد هم شكل جديد و قابل قبولي به خود مي گيرد. برنامه هاي تلويزيوني مناسبتي شكلي كليشه اي، تكراري و مبتني بر عواطف و احساسات به خود گرفته اند و از شناخت معرفتي نسبت به مذهب و جهان امروز بي بهره اند. رسانه بايد متناسب با تكنيك هاي هنري روز پيش برود و شيوه هاي موثر بياني را به كار گيرد."
در يك برنامه تلويزيوني بيش از هر چيز جذابيت اهميت قابل توجهي مي يابد. جذابيت در يك اثر تصويري به وسيله تصوير و مضمون انتقال پيدا مي كند. مضمون آثار مناسبتي ثابت است، اما به نظر مي رسد برنامه سازان تحقيق و جستجوي لازم را در ساخت برنامه هاي مناسبتي صورت نمي دهند. يعني، امامان معصوم هر چند كه با مسايل و فشارهاي زيادي از سوي حاكمان ستمگر زمان خود مواجه بودند، اما لحظاتي شيرين و پند آموز نيز در زندگي خود داشته اند. اما اين لحظات كمتر در آثار تصويري استفاده شده است. بيشتر آثار مناسبتي مذهبي به اتفاقات برجسته تر زندگي اين بزرگواران مي پردازد و كمتر مسايل جزيي اما سراسر درس و آموزش معصومين توجه نشان مي دهند كه اين مساله از فقر تحقيقاتي برنامه هاي تلويزيوني خبر مي دهد. به خصوص اينكه بيشتر اوقات مسايل مختلف زندگي امامان معصوم (س) از زبان يك كارشناس مذهبي بيان مي شود كه اين شيوه در طول زمان تاثير و جذابيت خود را از دست داده است و مخاطبان جوان تر به تصوير و تجسم يك واقعه توجه و رغبت بسيار بيشتري نشان مي دهند.
عليرضا سربخش، مسوول امور سينمايي بنياد مستضعفان و جانبازان هم در زمينه ساخت برنامه‌هاي مناسبتي تلويزيون معتقد است: "يكي از مشكلاتي كه در زمينه توليد برنامه هاي مناسبتي در تلويزيون وجود دارد به تعيين ميزان بودجه اين برنامه ها بر مي گردد. اكنون برنامه هاي اين گروه در رده " ج " و " ب " ديده مي شوند كه از لحاظ رتبه بندي رده سه و چهار به حساب مي آيد. از طرف ديگر، برنامه ريزي در مورد تصويب طرح، تامين بودجه و ساخت به قدري كُند است كه در عمل اين برنامه ها در مدت زمان لازم تامين اعتبار نمي شوند. به تازگي هم شنيده ام برنامه هاي مناسبتي را به سمت پخش زنده مي برند تا به اين وسيله هزينه هاي توليد آن پايين بيايد كه در عمل روي كيفيت برنامه هم تاثير منفي مي گذارد."
اين كارشناس رسانه در ادامه تاكيد كرد: "براي اينكه كيفيت لازم در اين برنامه ها به دست بيايد، بايد از قبل درباره آن برنامه ريزي شود و بودجه مناسب با محتواي بهتري در نظر گرفته شود تا برنامه تكراري و كليشه اي به اجرا در نيايد. طي چند سال اخير آمار و ارقام نشان داده است كه فيلم و سريال نظر بيشتر مخاطبين تلويزيوني را به خود جلب مي كند. اگر برنامه هاي مناسبتي و مذهبي در قالب چنين آثاري ارايه شود از شرايط بهتري براي پخش و ارتباط با مخاطب برخوردار مي گردد. اين قالب شيوه مناسب تري براي ارايه چنين مضاميني به حساب مي آيد. تا كي ما مي خواهيم در قالب يك ميزگرد با مخاطب ارتباط برقرار كنيم. برنامه سازان تلويزيون بايد با استفاده از انواع شيوه هاي توليد اقدام به ارايه اثر كنند. تئاترهاي تلويزيوني و راديويي، برگزاري مسابقات و به طور كلي تمامي گونه هاي توليد بايد در خدمت ارايه اين مضامين به كار گرفته شود. در واقع اين احساس نياز وجود دارد كه مركز ثابتي در صدا و سيما وجود داشته باشد تا توليد برنامه هاي مناسبتي مذهبي جايگاه خود را بيابد."
در مجموع بايد گفت برنامه ريزي دقيق و از پيش تعيين شده، توجه به گونه هاي مختلف برنامه سازي براي ساخت آثار مناسبتي، اهتمام بيشتر در زمينه تامين بودجه برنامه مناسبتي تلويزيون، تربيت و استفاده از برنامه سازاني كه به صورت تخصصي آثار مناسبتي و مذهبي توليد مي كنند، از جمله مسايلي است كه بايد در زمينه ساخت مجموعه برنامه هاي مناسبتي به آن توجه بيشتري شود.
نظر شما