کمبودآب وافزایش مهاجرت از روستاهای همدان

این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها  با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.

به گزارش خبرنگار مهر، خشكسالی و بحران آب از تنش های مهم زيست محيطی سالهای اخير است كه مشكلات زيادی را به دنبال داشته و كمبود بارش، حفر چاه های عميق و افزايش دما هم مزيد علت شده و ايران را به ورطه كم آبی می كشاند و روز به روز از ذخاير آبی کشور می كاهد.

مقايسه منابع و ذخاير آبی طی سالهای گذشته با اين روزها به خوبی گويای اين واقعيت است كه در كنار كاهش ميزان بارندگی و البته مصرف بالای آب توسط شهروندان، خشکسالی هشدار جدی در مسير كم آبی كشور محسوب می شود.

ایران در منطقه خشک و نیمه خشک بیابانی واقع شده و به دلیل کاهش میزان نزولات جوی طی سال های گذشته، رشد جمعیت، سطح بهداشت و مصرف بیش از اندازه از منابع آب های زیر زمینی و سطحی با بحران آب مواجه شده است که در همین راستا استان همدان نیز با وجود اینکه در یک منطقه کوهستانی واقع شده اما چند سالی است که به دلیل کاهش میزان نزولات آسمانی با مشکل جدی کم آبی مواجه شده و در مرز هشدار قرار گرفته است.

در گذشته مشکلات آب در مقیاس محلی مطرح بود اما اکنون این مشکلات در مقیاس های کلی، منطقه ای و حتی جهانی مطرح شده است.

بر اساس بررسی های به عمل آمده الگوی مصرف آب آشاميدنی براي يک نفر در سال معادل يک مترمکعب (۱۰۰۰ ليتر) و برای بهداشت به ازای هر نفر ۱۰۰ مترمکعب برآورد شده است در حالی که در ايران اين رقم به دليل استفاده نادرست از آب آشاميدنی برای شست و شوی اتومبيل، استحمام، آبياری باغچه ها، لباس شويی و ظرف شويی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد بيشتر از الگوی جهانی آن است.

ميانگين آب مصرفی سرانه جهان در حدود ۵۸۰ مترمکعب برای هر نفر در سال است که اين رقم در ايران حدود ۱۳۰۰ مترمکعب و اين امر بيانگر اتلاف منابع آب و اسراف حياتی ترين عنصر حيات است.

سرانه مصرف آب در روستا ها در هر شبانه روز بیش از ۳۴۰ لیتر است

یکی از نکاتی است که می تواند از هدررفت آب جلوگیری کند نهادینه کردن رعایت الگوی مصرف در بین مردم به خصوص جامعه روستایی است و با توجه به اینکه سرانه مصرف آب در روستا ها در هر شبانه روز بیش از ۳۴۰ لیتر است برای کاهش آن باید چاره اندیشی کرد.

آب، حیات و ادامه زندگی روستایی را در اغلب شهرستان ها  به خطر انداخته و به بزرگترین چالش پیش رو تبدیل شده به طوری با آغاز نشدن فصل تابستان آبرسانی به ۴۰ روستا همدان به وسیله تانکر انجام می‌شود.

برای حل معضل آب در استان اقداماتی از جمله آبرسانی از طریق سد تالوار واقع دراستان زنجان انجام شده که متاسفانه هنوز به سرانجام نرسیده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان همدان در همین زمینه به خبرنگار مهر گفت: براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ جمعیت روستاهای استان همدان ۷۱۶ هزار نفر است که در ۱۰۷۲ روستای استان سکونت دارند و از این تعداد روستا ۹۳۲ روستا بالای ۲۰ خانوار هستند.

حبیب مومیوند با بیان اینکه از این تعداد روستا ۷۶۵ روستا تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب روستایی قرار دارند تعداد مشترکین را ۱۵۵ هزار مشترک عنوان کرد.

آب شرب روستاهای استان از طریق ۹۰۰ حلقه چاه عمیق و دستی و ۴۰۰ چشمه و قنات تامین می شود

وی شاخص بهره مندی استان را ۸۴ درصد اعلام کرد و اظهار داشت: آب شرب روستاهای استان از طریق ۹۰۰ حلقه چاه عمیق و دستی و ۴۰۰ چشمه و قنات تامین می شود که شرکت آب و فاضلاب تک تک نقاط استان را رصد می‌کند اما متاسفانه هر روز شاهد خشک شدن تعدادی از این چاه‌ها و چشمه‌های استان هستیم.

مومیوند به بروز خشكسالی در چند سال اخير اشاره کرد و افزود: کاهش بارندگی ها موجب كم آبی و خشك شدن تعدادی از منابع تامین آب شده و از آنجايی كه پروژه ها و وظايف شركت آب و فاضلاب روستايی تعطيل بردار نیست و بدون آب امكان سكونت و زندگی ميسر نيست، لذا وظايف و مسئوليت شركت دو چندان شده كه اين وضعيت ايجاب می كند مسئولان نگاه بلند تری به برنامه ريزی و در نهايت اعتبارات آب روستایی داشته باشند.

وی با تاکید براینکه هر گونه كم توجهی به مقوله آب روستايی زمينه ساز مهاجرت شده و همین امر پيامدهای ناگواری را ایجاد می کند، گفت: آب زير ساخت توسعه و پايه زندگی در هر کشوری است و مسئولان باید تامين آب روستاها را در اولويت اول کارهای مدیریتی خود قراردهند.

وی با بیان اینکه وضعیت آب در استان همدان بحرانی است و بارندگی‌ها نسبت به سال گذشته ۴۵ درصد کاهش داشته است، عنوان کرد: با توجه به کاهش بارندگی‌ها به ویژه در شهرهای شمالی استان مشکل کمبود آب جدی‌تر است که در این زمینه قصد داریم با تكميل مجتمع های آبرسانی، حفر چاه های جديد، تداوم مديريت مصرف و فرهنگ سازی برای مصرف آب تنش آبی در مناطق روستايی را به حداقل ممكن برسانيم.

مومیوند ايجاد مجتمع های آبرسانی را از اقدامات راهبردی برای تامين و توزيع آب روستايی دانست و گفت: هم اكنون ۵۸ مجتمع آبرسانی برای روستاهای استان تعريف شده كه هریک اين مجتمع ها سه تا ۳۰ روستا را تحت پوشش می دهد.

وی با بیان اينكه مجتمع ها به ۴۴۰ هزار نفر از جمعيت روستايی استان آبرسانی مي كنند، افزود : در حال حاضرايجاد ۱۹ مجتمع در اولويت برنامه كاری اين شركت قرار دارد كه اين تعداد مجتمع تامين كننده آب ۱۹۶ روستای استان است كه امیدواریم با تخصیص اعتبار برای اين پروژه ها درآینده نزدیک شاهد بهره برداری از اين مجتمع ها باشيم.

مدير عامل شركت آب و فاضلاب روستايی استان همدان به اجرای پروژه های زير ساختی آبرسانی به منظور رفع بلند مدت مشكل آب روستايی اشاره کرد و اظهارداشت: در اين زمينه پارسال علاوه بر حفر ۳۳ حلقه چاه جديد، نسبت به كف كنی و تعميق ۴۵ حلقه چاه موجود و لايروبی و مرمت شمار قابل توجهی از چشمه ها و قنوات اقدام شد و در سالجاری نیز اقداماتی همچون حفر۶۱ حلقه چاه، اجرای ۶۰ کیلومتر خط انتقال آب، ۳۵ کیلومتر اصلاح، تعریض و ایجاد شبکه، لایروبی ۱۴ رشته چشمه و قنات و ساخت دو هزار متر مکعب مخزن انجام شده است.

پارسال ميزان آبرسانی سيار از ۲۰۰ روستا درسال ۹۲ به ۶۰ روستا در سال ۹۳ كاهش يافت

مومیوند با اشاره به اینکه پارسال ميزان آبرسانی سيار از ۲۰۰ روستا درسال ۹۲ به ۶۰ روستا در سال ۹۳ كاهش يافت، اظهارداشت : ترميم خطوط انتقال آب، شناسايي سه هزار و ۵۰۰ انشعاب غير مجاز و مديريت مصرف آب از جمله كارهای انجام شده برای تامين آب شرب روستاهای استان بوده است.

وی یادآورشد: درخردادماه سالجاری به حدود ۴۰ روستا که حدود شش درصد جمعیت روستایی استان را شامل می شود با تانکر آبرسانی شده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان همدان با اظهار تاسف از اينكه برخلاف اقدامات انجام شده در جهت مصرف بهينه شاهد مصرف آب شرب روستايی در باغچه ها، باغ، شستشوی اماكن و ساير امور روستايی هستيم، گفت: تعرفه های موجود آب بهاء روستايی هيچ نقشی در بازدارندگی مصرف نداشته و برگشت سرمايه چندانی براي بازسازی تاسيسات آب روستايی ندارد.

مومیوند با بيان اينكه نزديك شدن فرهنگ بهداشت عمومی در شهر و روستا، بالا رفتن سرانه در آمد روستائيان و همچنين نبود توجه به رعايت الگوی مصرف و غیره مصرف آب شرب در روستاها را بالا برده است، افزود: رفع اين مشكلات به شدت نيازمند سياست گذاری جديد در بحث تامين و استفاده آب روستايی است.

وي یادآورشد: روستائيان استان بیش از سه ميليارد تومان به اين شركت بدهكارند در حالی که كه آب بها مصرفی ماهيانه يك خانوار روستايی مبلغ زیادی از سبد خانوار را تشکیل نمی دهد.

تكميل پروژه های آبرسانی به روستاهای استان نيازمند ۱۶۰ ميليارد تومان اعتبار است

این مسئول در ادامه با اشاره به اینکه تكميل پروژه های آبرسانی به روستاهای استان نيازمند ۱۶۰ ميليارد تومان اعتبار به قيمت سال ۹۳ است، اظهارداشت :در اين راستا علاوه بر اينكه نيازمند كمك جدی دولت و همكاری مشتركان هستيم بلکه نيازمند همراهی خيران نیز هستیم که مارا در اين مسيركمك كنند.

مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان همدان با اشاره به اینکه مشکلات جدی که این شرکت با آن درگیر است در سه بخش خلاصه می شود، گفت: وضعیت بحرانی آبهای زیر زمینی و روان آبهای استان، کمبود شدید اعتبارات در دو سال گذشته و همچنین مصرف بی رویه آب در سطح روستاها و عدم رعایت الگوی مصرف گاهی تا دو برابر الگوی مصرف از جمله مشکلات است.

مومیوند در ادامه با بیان اینکه برغم مشكلات موجود در سال های ۹۱ و ۹۲ شركت آب و فاضلاب روستايی استان همدان با كمبود شديد اعتبار مواجه بود، افزود: در اين سالها ۱۰ درصد از اعتبارات مورد نياز ما تخصيص يافت كه كمتر از ۱۰ ميليارد تومان بود كه این میزان اعتبار فقط صرف كلر زني و اصلاح شبكه های موجود شد.

وی اظهارداشت: خوشبختانه درسال ۹۳ با اهتمام و نگاه ویژه دولت و مجلس به جامعه روستايی رديف اعتباری ويژه ای برای مجتمع های آب رسانی تصويب شد به طوری كه اعتبارات سال ۹۳ درمقایسه با سال ۹۲ رشد ۳۵۰ درصدی داشت.

این مسئول ميزان اعتبارات مصوب سال۹۳ شركت آب و فاضلاب روستايی استان را ۳۸ ميليارد تومان اعلام كرد و ابرازداشت: حدود ۱۸ میلیارد تومان از این مبلغ تخصیص یافت.

۲۰ هزار انشعاب غیرمجاز در روستاهای استان وجود دارد که از این تعداد پنج هزار انشعاب در سال ۹۳ شناسایی شد

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان همدان با اشاره به اینکه سال گذشته ۹۳ حلقه چاه جدید در استان همدان حفر شد یکی از مشکلات اساسی آب روستایی را انشعابات غیرمجاز دانست و گفت: طبق برآورد صورت گرفته ۲۰ هزار انشعاب غیرمجاز در روستاهای استان وجود دارد که از این تعداد پنج هزار انشعاب در سال ۹۳ شناسایی شد که نقش مهمی در مدیریت مصرف آب خواهد داشت.

مومیوند با بیان اینکه شرکت آب و فاضلاب روستایی در زمینه مدیریت مصرف آب و برخورد با انشعابات غیرمجاز اقدامات خوبی انجام داده است، یادآورشد: انشعابات غیرمجاز پس از شناسایی قطع خواهند شد و متخلفان به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.

مومیوند با اشاره به اینکه ساماندهی وضعیت نابسامان آبهای زیر زمینی همکاری همه دستگاه های مرتبط را می طلبد، عنوان کرد: تعدادی از چشمه‌ها و قنوات در حال بازسازی و لایروبی هستند و اگر مردم همراهی داشته باشند امیدواریم بتوانیم تابستان امسال را به خوبی پشت سر بگذاریم.

مومیوند با تاکید براینکه آب شرب روستاها از لحاظ بهداشت مطمئن هستند، گفت: کلر زنی آب روستاها توسط دستگاه های کلرزن گازی و مایعی انجام می شود و از مطلوبیت میکروبی مناسبی برخوردار است.

مومیوند در پایان با تاکید بر اینکه تامین آب شرب بهداشتی خط قرمز شرکت آب و فاضلاب روستایی است و تحت هیچ شرایطی آب ناسالم در اختیار مردم قرار نمی گیرد، گفت: علاوه بر نظارت مراكز بهداشتی و درمانی، آب شرب روستايی همواره در هشت آزمايشگاه موجود شرکت آبفار در پارامترهایی همچون فیزیک وشیمیایی هر ۶ ماه مورد سنجش قرار می گیرد.

اما هم اکنون یکی از مهمترین مشکلات پیش روی استان که به مسائل و مشکلات روستاها بازمی‌گردد مشکلاتی است که در نهایت به کاهش تولید محصولات کشاورزی و درنهایت مهاجرت روستاییان به شهر‌ها می انجامد.

مدیرکل آمار و اطلاعات استانداری همدان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعيت استان یک میلیون و ۷۵۸هزارو ۲۶۸ نفر بوده است، گفت: از اين تعداد ۸۸۳ هزار و ۴۳۶ نفر مرد و ۸۷۴هزار و ۸۳۲ نفر زن‌ها هستند.

محمدرضا ساغرچیان با بیان اینکه یک میلیون و ۴۰هزار و ۶۰۵ نفر در نقاط شهری و ۷۱۶ هزار و ۶۶۹ نفر در نقاط روستایی ساکن هستند، اظهارداشت: ۹۹۴ نفر ازجمعیت استان نیز غیرساکن هستند.

براساس آخرین سرشماری ۱۰۹ هزار و ۲۰۲ نفر دراستان جابجا شده اند

وی در ادامه یادآورشد: براساس آخرین سرشماری که در سال ۱۳۹۰ انجام شده ۱۰۹ هزار و ۲۰۲ نفر در استان جابجا شده اند که از این میزان ۵۰ هزار و ۷۸۱ مورد مربوط به شهرستان همدان است.

مدیرکل آمار و اطلاعات استانداری همدان با بیان اینکه جمعیت شهرستان اسدآباد ١٠٧هزار و شش نفراست، اظهارداشت: براساس آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۰ شش هزار و ۱۷ نفر در این شهرستان جابجا شده اند.

ساغرچیان میزان جابجایی های صورت گرفته درشهرستان بهار را سه هزار و ۷۵۵ مورد عنوان کرد و ابراز داشت: درمجموع ١٢٣هزار و ۸۶۹ نفردر این شهرستان ساکن هستند.

وی در ادامه به جابجایی های صورت گرفته در دو شهرستان تویسرکان و رزن هم اشاره کرد و گفت: در این دو شهرستان به ترتیب پنج هزار و ۲۳۶ و چهار هزار و ۵۲۷ مرود جابجایی صورت گرفته است.

ساغرچیان به جمعیت شهرستان های فامنین و کبودرآهنگ نیز اشاره کرد و افزود: در این دو شهرستان به ترتیب ۴۲ هزار و ۴۸۵ نفر و ١۴٣ هزار و ۱۷۱ نفر ساکن هستند.

وی اظهارداشت: براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جابجایی های صورت گرفته در شهرستان فامنین هزار و ۳۶۶ مورد و درشهرستان کبودرآهنگ نیز ۱۱ هزار و ۵۷۷ مورد بوده است.

مدیرکل آمار و اطلاعات استانداری همدان جمعیت ساکن در شهرستان ملایر را ٢٨٧ هزار و ۹۸۲ نفرو آمار جابجایی های این شهرستان را ۱۷ هزار و ۸۷۶ مورداعلام کرد.

ساغرچیان در پایان جابه جایی های صورت گرفته در شهرستان نهاوند را هشت هزار و ۶۷ مورد عنوان کرد و گفت: ١٨١ هزارو ۷۱۱ نفر دراین شهرستان ساکن هستند.

أمین آب درحوزه شرب و کشاورزی به دغدغه بزرگ روستاییان و البته مسئولان تبدیل شده است

آنچه مسلم است اینکه در حال حاضر تأمین آب درحوزه شرب و کشاورزی به دغدغه بزرگ روستاییان و البته مسئولان تبدیل شده و این مشکلات علاوه براینکه دامن کشاورزی را به شدت گرفته وعملاً یک تهدید بزرگ در این راه به حساب می‌آید، به حوزه شرب مردم نیز وارد و عملاً به یک مشکل جدی تبدیل شده است.

با این تفاسیر و با توجه به اینکه کشور ما در یک منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و در چند سال اخیر شاهد کاهش نزولات آسمانی در کشور هستیم، رسالت و وظیفه مردم، مسئولین، اصحاب مطبوعات و رسانه ها برای صرفه جویی و مصرف اصولی آب دو چندان شده است.

همچنین نکته قابل توجه این است که عمده مصرف آب در روستاها صرف مصارف دیگری از جمله آبیاری باغ، دام و... می شود که با توجه به محدودیت منابع آب، روستاییان باید قدر این مایه حیاتی را بدانند و به منظور ترویج فرهنگ کاهش مصرف آب و نهادینه کردن مدیریت مصرف، آموزش های لازم در این زمینه به مشترکین داده شود