این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
به گزارش خبرنگار مهر، مهاجرت ها و خالی شدن روستاها از سکنه به دلیل کمبود آب و به وجود آمدن روستاهای متروکی که نتیجه این مهاجرت است، بحث کمبود آب را بحرانی تر کرده به طوری که این مسئله یکی از بزرگترین مشکلات موجود در جنوب شرق کشورها محسوب می شود و برای مدیریت شرایط موجود باید یک برنامه ریزی دقیق و عزمی همگانی داشت.
پنج هزار و ۱۷۸ روستا در استان کرمان وجود دارد که از دو هزار و ۴۸۲ روستای بالای ۲۰ خانوار استان کرمان، ۷۳۷ روستا فاقد آب هستند که از طریق حلقه های چاه و تانکر تامین آب می شوند.
خشکیدگی منابع آبی و کمبود آب طی سال های اخیر در این روستاها بر اثر خشکسالی، کاهش بارندگی و استفاده برخی کشاورزان از آب شرب برای مصارف کشاورزی محسوس تر شده است.
روستاهایی که مهم ترین منبع تامین آب آن ها در کرمان قنات ها و چشمه ها بوده است امروز به مرور زمان بر اثر خشکسالی خشک و یا بسیار کم آب شده اند و این خود عاملی بوده که مهاجرت را به سمت شهرها افزایش داده و حتی بحث حاشیه نشینی را نیز به وجود آورده است. بنابراین دیگر نمی شود دست روی دست گذاشت زیرا امکان فرصت سوزی هم از دست رفته است.
مشکلات آب شرب روستایی ما را بر آن داشت تا با علی رشیدی مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان کرمان گفتگویی در رابطه با کاهش آب در روستاها و مدیریت مصرف آن انجام داده ایم که با هم می خوانیم:
لطفا بفرمایید در استان کرمان چه تعداد روستا وجود دارد؟ آیا اعتباری برای تامین آب روستاها اختصاص داده شده است؟
در استان کرمان بیش از پنج هزار و ۱۷۸ روستا وجود دارد که از این تعداد دو هزار و ۴۸۲ روستا بالای ۲۰ خانوار جمعیت دارند.
از این روستاها ۷۳۷ روستا فاقد آب هستند که با اعتبارات سال ۹۳ قرار به تامین آب بیش از ۱۳۰ روستا بود که متاسفانه تخصیص اعتبارات ما کمتر از ۵۰ درصد شد.
چه تعداد روستا فاقد آب بوده یا با کمبود آب مواجه هستند؟ وضعیت کیفیت آب در استان کرمان به چه صورت است؟
در حال حاضر بیش از ۹۰۶ روستای استان کرمان یا فاقد آب بوده یا با کمبود آب مواجه هستند و یا کیفیت منابع آب آن ها مناسب نیست و با تانکر آبرسانی می شوند.
اگر تخصیص اعتبارات مناسب باشد تعداد زیادی از روستاهای فاقد آب در برنامه آبرسانی سال ۹۴ قرار دارند.
پیش بینی ما این است حدود ۳۰۰ روستا در سال ۹۴ تامین آب شود که در این راستا مجتمع های آبرسانی که نیمه تمام بوده یا دارای پیشرفت فیزیکی بالاتری هستند در اولویت آبرسانی قرار گیرند.
کیفیت آب در استان کرمان به دلیل برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی رو به کاهش است و در حال حاضر ۶۲۸ روستای استان با کمبود آب مواجه است که این میزان کمبود آب در این شبکه ها حدود ۷۸۰ لیتر در ثانیه است.
مناطقی که با بیشترین کمبود آب در استان کرمان مواجه هستند را نام ببرید و چه میزان اعتبار برای رفع این مشکل نیاز است؟
کهنوج، نرماشیر، کرمان، سیرجان، زرند، راور و بم در کرمان با کمبود آب مواجه بوده و برای رفع نیاز میان مدت و بلندمدت مشکل آب این مناطق بیش از ۱۳۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است .
مناقصه های عمومی داده شده توسط شرکت آبفار چه تعداد بوده است و اجرای پروژه ها توسط پیمانکاران در چه وضعیتی قرار دارد؟
۵۴ مناقصه عمومی در سال ۹۳ توسط شرکت آبفار برگزار شده است که بیش از ۴۰ پیمانکار به صورت همزمان در حال اجرای پروژه ها هستند.
بسیاری از پروژه ها به مرحله نهایی و اتمام رسیده است و تعدادی نیز پیشرفت فیزیکی قابل قبولی دارند.
برای سال ۹۴ وضعیت اعتبارات به چه شکل پیش بینی شده است و این اعتبارات از کجا تامین شده است؟
با کاهش تخصیص اعتبارات مشکلاتی برای شرکت، فروشندگان، پیمانکاران و مشاورین به وجود آمده است؛ اما سهم قابل قبولی را از محل صندوق توسعه ملی از محل اعتبارات مجتمع های آبرسانی برای سال ۹۴ برای کرمان گرفته ایم که در این راستا فکر می کنیم دومین اعتبار کشور از اعتبارات ملی در بحث آب و فاضلاب روستایی به کرمان تخصیص یافته است.
چالش های اصلی شرکت آبفار در حال حاضر چیست؟
دو مشکل عمده ناپایداری سفره های آب زیرزمینی و کمبود منابع آب در مناطق روستایی و محدودیت های منابع مالی از چالش های اصلی شرکت آبفار محسوب می شوند.
چالش و مشکل دیگر شرکت آبفار؛ بحث نقدینگی در حوزه جاری شرکت است که در حال حاضر این شرکت بیش از ۹۰ میلیارد ریال تنها به شرکت های توزیع برق شمال و جنوب بدهکار است.
متاسفانه برای تولید یک مترمکعب آب حدود ۷۴ تومان هزینه برق مصرفی بوده و این در حالیست که متوسط قیمت فروش آب حدود ۱۲۰ تومان است.
لطفا در خصوص مدیریت مصرف شرکت آبفار توضیح داده و بگویید شرکت برای مدیریت مصرف چه طرح هایی را پیش بینی کرده یا در حال انجام آن است؟
کارکنان شرکت آبفار به صورت هفتگی و ماهیانه آمار تولید آب را در تمامی شهرهای استان گرفته و میزان فروش آب را در کنتورهای مشترکین محاسبه کرده و ما به تفاوت آن را به عنوان پرت آب در شهرها رصد می کنند و شهرهایی که دارای پرت زیادتری هستند جلسات مختلفی با آن ها گذاشته می شود.
چاه هایی که در شهرستان ها داریم ویدئومتری می شوند و سعی ما این است که به اندازه نیاز آبی هر منطقه آب را وارد شبکه کنیم تا مقداری در بحث مصرف جلوگیری شود.
میزان مصرف آب، پرت شبکه ها و برداشت های غیرمجاز در استان کرمان به خصوص در شهرهای جنوبی و شرقی زیاد است که در این راستا بحث پیمایش خانه به خانه توسط همکاران پرتلاش شرکت آبفار در اکثر روستاهای استان در حال انجام است.
چه تعداد انشعاب غیرمجاز در سال ۹۳ داشته اید و در این خصوص چه راهکارها و تمهیداتی را اندیشیده اید؟
بیش از سه هزار و ۸۰۰ انشعاب غیرمجاز را در سال ۹۳ قطع کرده ایم و تعدادی از انشعابات تبدیل به مجاز شده است.
در هر شهرستان برای تک تک مشترکین متخلف که انشعاب غیرمجاز دارند، پرونده ای ویژه تشکیل می شود. برای اینکه آمارها راست آزمایی و قابل بررسی و پیگیری باشد کمیته ای را با عنوان کمیته تخلف انشعابات غیرمجاز در استان تشکیل دادیم که این کمیته مرتب نظارت بر کار شهرستان ها دارد .
تعویضی های کنتور چه تعداد بوده است و چه سهمی در کاهش مصرف آب و پرت شبکه های روستایی داشته است؟
بیش از ۲۲ هزار کنتور در سال ۹۳ تعویض شده است که این امر کمک قابل توجهی به کاهش مصرف آب و پرت شبکه های روستایی داشته است که در همین راستا تعداد زیادی از شبکه های فرسوده، قدیمی و دارای نشتی در شهرستان ها شناسایی و تعویض شده اند .
تعامل و همکاری دستگاه های قضایی در امر شناسایی انشعابات غیرمجاز و پرمصرف تا چه حد بوده است؟
انشعابات غیرمجاز با هماهنگی خوبی که با دستگاه های قضایی هر شهرستان و مجموعه مدیریتی شهرستان انجام شده است در حال جمع آوری و قطع شدن هستند.
در اینجا به صورت ویژه از همکاری خوب و حضور شخصی دادستان کهنوج و فهرج در خصوص جمع آوری و قطع انشعابات غیرمجاز تشکر می کنیم و از سایر مسئولان قضایی هر شهرستان تقاضا داریم با توجه به محدودیت های منابع آبی و مشکلات این بخش نهایت همکاری را داشته باشند.
همچنین نیروی انتظامی که تا به الان همکاری خوبی داشته اند و از تمامی شوراهای اسلامی روستاها، دهداران و بخشداران نیز استدعا و تقاضای کمک و همکاری ویژه را داریم.
آیا خانه باغ های روستاییان را می توان باعث بالا رفتن مصرف آب دانست؟
متاسفانه بافت اجتماعی اکثر خانه ها در روستاها خانه باغ بوده و برخی از آب آشامیدنی برای درخت و فضای سبز روبروی منازل هم استفاده می کنند که باعث بالا رفتن مصرف در خیلی از مناطق می شود.
در خصوص وضعیت بهداشت آب آشامیدنی در روستاها بفرمایید؟
بیش از ۱۶ آزمایشگاه ثابت و فعال و یک آزمایشگاه سیار در سطح استان با ۲۳ کارشناس در بخش آزمایش های استان که عمدتا فوق لیسانس هستند فعال بوده و مرتب و به طور مستمر آزمایشات آب را در خصوص بهداشتی بودن آن انجام می دهند.
برای تابستان ۱۳۹۴ چه برنامه های کاری را در خصوص مصرف آب در روستاها دارید؟
تمام سعی ما در این است که تابستان ۱۳۹۴ کمترین بحران را در بخش آب داشته باشد و تعدادی پیمانکار برای اجرای شبکه های آبرسانی در جاهایی که مشکل شبکه های فرسوده را داریم در حال تعمیرات بوده و بیش از ۵۴ حلقه چاه جدید در حال حفر، تجهیز و بهره برداری است.
برای جلوگیری از بحران های خاص نزدیک به ۱۰۰ دستگاه پمپ و الکتروموتور به صورت قسطی و اضطراری خریداری شده است.
با توجه به اینکه هفته صرفه جویی نزدیک است چه پیامی را برای مصرف کنندگان دارید؟
متاسفانه در طول سال فقط یک هفته را به عنوان صرفه جویی نامگذاری کرده ایم در صورتی که ۳۶۵ روز سال باید روزهای صرفه جویی نامیده شود تا بتوان یک فرهنگ مناسب و مفید در ارتباط با صرفه جویی آب به وجود آورد.
از مردم خوب و فهیم استان کرمان درخواست می کنم که در ارتباط با آب که مشکل اصلی و عمده استان کرمان است همگی همصدا، همفکر و همزبان شویم و هر کجا قطره ای آب را می بینیم که هدر می رود به سادگی از آن نگذریم و بدانیم آب را به عنوان یک میراث و امانت پایدار برای آنان نگه داریم.
نظر شما