به گزارش گروه دين و انديشه "مهر"، كتاب "روابط تركيه - ايران از 2004- 1979؛ انقلاب، ايدئولوژي، جنگ، كودتاها و ژئوپليتيك" در سال 2004 از سوي انتشارات مزدا كاليفرنيا منتشر شد.
كتاب از يك مقدمه، هشت فصل و يك نتيجه تشكيل يافته است. مؤلف در مقدمه كتاب مي نويسد: در جريان سالهاي 65-1963 به عنوان داوطلب نيروي صلح در استانبول بوده و از عظمت و روحانيت اين شهر بشدت تاثير پذيرفته است. اين تأثير او را به سوي تاريخ، هنر، فرهنگ و سياست امپراتوري عثماني مي كشاند و به ادامه تحصيل در مباحث مربوط به خاورميانه و خاور نزديك سوق مي دهد. او به تدريج زبانهاي تركي و عثماني را فرامي گيرد و درمي يابد كه استادان ترك توجهي چندان به روابط عثماني - ايران معطوف نكرده اند. ايران نيز كه رقيب امپراتوري عثماني بوده، توجه نويسنده را به خود جلب ميكند. او هرچند قبلاً فرصت سفر به ايران را به دست نياورده بود، بالاخره اين فرصت در سال 2001 فراهم ميگردد و درمييابد كه هنوز هم اين دو كشور رقيب همديگر هستند، و هرچند مذاهب مختلفي دارند، شباهتهاي عظيمي ميان فرهنگ اين دو ملت وجود دارند.
پروفسور اولسن در ادامه مي افزايد: اثر حاضر صرفاً به بررسي روابط تركيه - ايران يا روابط هركدام از اين دو كشور با كشورهاي ديگر نمي پردازد، بلكه از موضوعات منطقه اي كه براي امنيت ملي و حاكميت هر كشور اهميت دارند، از ابعاد ملي و بينالمللي مليت گرايي كرد، از حركتهاي ملي كه به تدريج در كردستان عراق و آذربايجان ايران نضج مي گيرد و بالاخره از مساله اسلام در كشورهاي ساحل درياچه خزر و خاورميانه سخن به ميان مي آورد.
فصل اول كتاب با عنوان "از انقلاب اسلامي تا جنگ خليج (1997-1979)" است. در اين فصل آمده است كه تركيه در مورد انقلاب اسلامي ايران دو گونه نگراني داشت: 1) نفوذ حركتهاي اسلامي در تركيه و 2) عدم توفيق انقلاب كه محتملاً به تجزيه ايران و مآلاً به تشكيل دولت كرد منجر مي شد. آنكارا بيش از همه ازمليت گرايي كرد و حركت اسلامي مي ترسيد و در مقابل ايران سياستي را پيش ميگرفت كه هيچكدام از اين دو مقوله بر ساختار سياسي تركيه تأثير نكند.
از ديگر مواردي كه در اين فصل مورد اشاره قرار گرفته، نضج حركتهاي اسلامي در تركيه است. نگراني نيروهاي مسلح تركيه از همكاري محتمل اسلام گرايان و پ.ك.ك. سبب شد كه دوره جديد تنش ميان ايران و تركيه آغاز شود. اين نگراني به تصفيه حزب رفاه انجاميد كه در تحقق آن مسئله اكراد و روابط ايران - تركيه نقش اساسي داشت.
فصل دوم با عنوان «روابط تركيه - ايران از سال 1997 تا سال 2000» به مسأله كرد و اسلام مي پردازد و در آن به شش مورد اصلي كه پارامترهاي ژئوپليتيك و ژئواستراتژيك روابط فيمابين را معين مي سازند.
فصل سوم «آنكارا و تهران روابط ديپلماتيكي خود را مجدداً برقرار مي كنند» از شروع مجدد روابط ديپلماتيك ميان دو كشور كه پس از حادثه سينجان قطع شده بود، صحبت به ميان آمده است.
فصل چهارم، به سال 2001 اختصاص داده شده و طي آن از مسائل مربوط به درياچه خزر، آذربايجان و اكراد سخن به ميان آمده است كه هر سه در جريان سالهاي 2001-2000 نقش اساسي در روند روابط ايران - تركيه داشتند. در بخشي از اين فصل به روابط تركيه - اسرائيل نيز اشاره شده است.
فصل پنجم، به حوادث سال 2002 اختصاص يافته و در آن از مسائل مربوط به آذربايجان، شمال عراق و اكراد سخن رفته است.
فصل هفتم، به حوادث سال 2004 اختصاص يافته و طي آن از روابط آمريكا - تركيه در اين دوره صحبت به ميان آمده است. در اين فصل اشاره شده است كه تركيه و ايران هر دو در خاورميانه موقعيتها و فرصتهايي را از دست دادند؛ معالوصف «تركيه توانست موقعيت و اهميت ژئواستراتژيك از دست رفته خود را با عدم موفقيت آمريكا در عراق و ورود نيروهاي مسلح تركيه به عراق به دست بياورد... و تهران تأثيرش را در ميان شيعيان عراق افزايش داد».
فصل هشتم، به تشريح حمله آمريكا به عراق و تأثيراتي كه در ايران بر جاي گذاشت، اختصاص دارد. حمله آمريكا به عراق بر موقعيت ژئوپليتيك ايران در خاورميانه، خليج فارس، آسياي ميانه و حوضه خزر افزود و در روابط ايران و تركيه و به ويژه در رقابت ژئوپليتيكي ميان اين دو كشور در عراق مؤثر واقع شد.
بر اساس گزارش رايزني فرهنگي ايران در آنكارا، رابرت اولسن، استاد رشته تاريخ و سياست خاورميانه در دانشگاه كنتاكي آمريكا است. وي در سال تحصيلي 2000 جايزه استاد ممتاز "Kirwan Memorial" و يك سال بعد جايزه استاد ممتاز دانشكده علم و هنر را دريافت كرد. از او آثار زيادي در دست است كه بعضي از آنها مستقيماً با ايران ارتباط دارند. مانند "موصل در روابط عثماني - ايران، 1743-1718"، "ايران: انقلابي در دست احداث"، مسأله كرد و روابط تركيه - ايران: از جنگ جهاني تا سال 1998"، "روابط تركيه با ايران، سوريه، اسرائيل و روسيه در 2000-1991".
از ميان آثار پروفسور اولسن، سه اثر به زبانهاي عربي، فارسي و تركي ترجمه شده است. وي هفتاد مقاله علمي هم نگاشته است.
نظر شما