به گزارش خبرنگار كتاب مهر ، در اين مراسم كه عصر ديروز برگزار شد ، جمعي از دوستان علاقه مندان به رشته تاريخ علم و برخي از شاگردان " پروفسور فؤاد سزگين " حضور داشتند .
در ابتداي اين مراسم اكبر ايراني ، مدير عامل مركز پژوهشي ميراث مكتوب " پروفسور فؤاد سزگين " را اينگونه معرفي كرد : استاد " فؤاد سزگين " كه نزديك به نيم قرن است در آلمان زندگي مي كند در سال 1924 ميلادي در تركيه و در شهر استانبول به دنيا آمد . عربي را نزد پدر آموخت و براي تحصيلات دانشگاهي نخست در دانشكده مهندسي ثبت نام كرد ولي سپس به راهنمايي و زير نظر " هلموت ريتر " ( شرق شناس آلماني ) به مطالعات شرقي در دانشكده هنرهاي دانشگاه استانبول پرداخت .
وي در همانجا ليسانس ، فوق ليسانس ( 1949 ) و دكتري ( 1954 ) خود را در رشته علوم اسلامي و مطالعات ايراني گرفت و در همان جا مشغول تدريس شد .
دكتر ايراني در ادامه درباره " پروفسور سزگين " افزود : " پروفسور فؤاد سزگين " در سال 1960 به آلمان نقل مكان كرد و به مدت دوسال در شهر ماربورگ به تحصيل مشغول شد و پس از آن به فرانكفورت رفت و در آن جا در رشته تاريخ علوم عربي - اسلامي تا به امروز به تدريس ادامه مي دهد .
مدير عامل مركز پژوهشي ميراث مكتوب در ادامه سخنراني خود به نقل بخشي از كتاب خاطرات و يادداشت هاي دكتر قاسم غني پرداخت و گفت : دكتر قاسم غني در جلد سوم از خاطرات خود كه به حدود 56 سال قبل مربوط مي شود نوشته است " در كتابخانه مركزي شهر استانبول بازديدي داشتم و در آنجا با جواني با نام " فؤاد سزگين " آشنا شدم كه بسيار در كار نسخه شناسي خبره بود و مشغول بررسي روي كتاب « مجاز القرآن » ابو عبيده بود وي شاگرد ريتر آلماني است و ... . "
اكبر ايراني در ادامه با اشاره به فعاليت هاي علمي و پژوهشي پروفسور سزگين گفت : " فؤاد سزگين " در طول حيات علمي خود سه جنبش علمي را پشت سر گذاشت نخست بررسي نسخه هاي خطي عربي و اسلامي در طول مدت بيش از 50 سال است كه در طول اين مدت بسياري از نسخه هاي خطي نادر و كمياب را به دانشمندان ، محققان و جهان اسلامي معرفي كرد و شمار زيادي از اين كتابها را تصحيح ، كرد و بسياري از آنها را نيز براي نخستين بار به صرت چاپي و يا به صورت " فاكسيميله " ( چاپ عكسي - نسخه برگردان ) منتشر كرد .
به گزارش مهر ، وي درباره سومين جنبش علمي پروفسور سزگين افزود : آموزش و معرفي نسخ خطي و ميراث گذشتگان به نسل آينده از ديگر تلاش هاي ارزنده اين دانشمند برجسته است وي اعتقاد دارد كه نسخه خطي هويت نامه مسلمانان است و عظمت تمدن اسلامي را از طريق اين آثار به نسل هاي بعد نشان مي دهد .
پس از سخنان دكتر ايراني دكتر محمد حسين ساكت مجري جلسه به ذكر مختصري از فعاليت هاي علمي پروفسور فؤاد سزگين پرداخت و گفت : از مهمم ترين فعاليت هاي پروفسور سزگين بنياد گذاري و سرپرستي " موسسه تاريخ علوم عربي - اسلامي " وابسته به دانشگاه فرانكفورت است كه تاكنون منشاء خدمات فراواني بوده است . دراين موسسه تاكنون نزديك به 750 جلد كتاب به چاپ رسيده و همچنين در اين موسسه موزه اي را دبنياد نهاده اند كه براي ان توصيف بيش از 800 ابزار مربوط به حوزه تاريخ علوم از نسخه هاي خطي استخراج شده .و سپس وسيله مورد نظر بازسازي شده است .
وي سپس به معرفي تاليفات فؤاد سزگين پرداخت :
1 - تاريخ نگارش هاي عربي ؛ اين كتاب شرح احوال همه دانشمندان مسلمان ازصدر اسلام تا سال 430 هجري قمري به همراه فهرست كامل آثار آنان ( شامل كتابشناسي و نسخه شناسي ) است .
2 - تاريخ علوم بلاغي عربي ؛ اين كتاب به زبان تركي استانبولي در سال 1949 ميلادي در شهر استانبول تركيه به چاپ رسيده است .
3 - تصحيح مجاز القرآن نوشته ابو عبيده معمربن مثني در دو مجلد ؛ اين كتاب يكبار در سال 1954 در شهر قاهره مصر و يكبار در سال 1962 در همين جا براي دومين بار به چاپ رسيده است .
4 - پژوهش هايي درباره منابع الجامع الصحيح بخاري ؛ اين كتاب به زبان تركي استانبولي در سال 1956 در شهر استانبول تركيه به چاپ رسيد .
وي در بخش ديگري از سخنان خو افزو : از ديگر كارهاي ارزشمند اين دانشمند تجديد چاپ مجموعه اي از مهم ترين تحقيقات ، تصحيحات ، و ترجمه هاي خاورشناسان از متون گوناگون در حوزه هاي مختلف علوم اسلامي ، و همچنين چاپ فاكسيميله ( نسخه برگردان ) متون كهن اسلامي است .
از اين ميان تاكنون اين مجموعه ها منتشر شده است : 1 - مجموعه جغرافياي اسلامي ( تاكنون 300 جلد از اين مجموعه منتشر شده ) ، 2 - مجموعه رياضيات و نجوم اسلامي ( 120 جلد از اين مجموعه به چاپ رسيده ) ، 3 - مجموعه پزشكي اسلامي ( 100 جلد از اين مجموعه به چاپ رسيده ) ، 4 - مجموعه فلسفه اسلامي ( 50 جلد از اين مجموعه منتشر شده ) ، 5- مجموعه علم موسيقي در اسلام ( 5 جلد از اين مجموعه به چاپ رسيده ) ، 6 - مجموعه جهان اسلامي در سفرنامه هاي خارجيان ( 80 جلد از اين مجموعه به چاپ رسيده ) و 7 - مجموعه فاكسيميله ( نسخه برگردان ) متون كهن ( 80 جلد از اين مجموعه تاكنون منتشر شده )
دكتر محمد حسين ساكت در پايان سخنان خود در مورد تجديد چاپ مجموعه تصحيحات و ترجمه هاي دكتر سزگين افزود : اين مجموعه از سال 1992 ميلادي شروع شده و تاكنون انتشار آنها ادامه داشته است .
در ادامه اين مراسم مهندس محمد باقري طي سخناني درباره كتاب « تاريخ نگارش ها( نگاشته ها )ي عربي » از تاليفات " فؤاد سزگين " ، گفت : مهمترين اثر علمي پروفسور " سزگين " همين كتاب « تاريخ نگارش هاي عربي » است كه بر اساس كتاب بروگلمان آلماني تاليف شده است .
پروفسور سزگين قصد داشت بر اساس تجربيات خود با نوشتن تحشيه اي بر اين كتاب بنويسد ولي پس از آغاز كار مشخص شد كه اين اثر نمي تواند به اين صورت ادامه يابد و از آن پس دست به كار تدوين كتاب مستقلي شد كه تاكنون 12 جلد از آن به زبان آلماني به چاپ رسيده و هم اكنون جلد سيزدهم آن زيرچاپ است .
به گزارش مهر ، مهندس باقري در ادامه افزود : تاكنون 4 جلد از اين كتاب به زبان فارسي ، چاپ شده و مجلدات پنجم و ششم هم آماده چاپ است و پنج جلد از اين كتاب هم به زبان عربي ترجمه و دو جلد از اين كتاب هم بر اساس ترجمه عربي به زبان اردو ترجمه شده - كه پروفسور سزگين اعتقاد دارد ترجمه از زبان عربي چندان دقيق نيست و يكبار ديگر اين كتاب بايد از زبان آلماني ترجمه شود - به جز اين جلد دهم از تاريخ نگارش هاي عربي با موضوع علم جغرافيا از زبان آلماني به انگليسي ترجمه شده و مجلدات بعدي نيز در حال ترجمه به اين زبان است .
وي در ادامه درباره اهميت اين كتاب گفت : درباره اهيمت اين كتاب بايد گفت كه هيچ تاريخ علم نگاري نيست كه براي نگارش مقاله دائره المعارفي و يا انجام تحقيقي علمي بي نياز از رجوع به اين كتاب نيست و اي كاش در زبان فارسي هم چنين كتابي مي داشتيم و " تاريخ نگارش ها( نگاشته ها )ي فارسي " هم تاليف مي شد ( در اين زمينه استاد احمد منزوي تلاش هاي زيادي انجام داده و فهرست نسخ خطي فارسي را منتشر كرده است ) .
در ادامه اين مراسم مهندس " محمد رضا سحاب " ، در سخنراني خود درباره فعاليت هاي " پروفسور سزگين " در رشته نقشه شناسي و نقشه نگاري اسلامي گفت : از مهمترين كارهاي پروفسور سزگين براي شناسايي تاريخ نقشه نگاري و پيشرفت هاي مسليمن در علم جغرافيا تهيه نقشه هاي قديمي و تبديل و پياده كردن اين نقشه هاي بر روي كره جغرافيا است .
وي با اشاره به اهميت تلاش هاي سزگين براي شناسايي نقش مسليمن در كشف قاره آمريكا گفت : ايشان نقشه هايي در دست دارند كه ثابت مي كند مسلمانان سالها پيش از اين كه اروپايي ها وارد آمريكا شوند و آن را كشف كنند اين منطقه از جهان را مي شناختند و در نقشه هايي كه ترسيم كرده اند حدود آنرا مشخص كرده بودند .
فريد قاسملو ديگر سخنران اين مراسم درباره اهميت و جايگاه فعاليت هاي " پروفسور سزگين " در رشته تاريخ علم گفت : مهمترين منبعي كه براي بررسي تطور و سير تاريخي علم در ايران و عالم اسلامي در پيش روي ما است فعاليت هاي " پروفسور سزگين " است .
اگر چه آثار استاد سزگين دامنه وسيعي را از تاريخ ، فلسفه ، ادبيات ، و مانند اين را شامل مي شود اما درنگ استاد برروي موضوع تاريخ علوم در مجموعه گرانسنگ « تاريخ نگارش هاي عربي » و كوشش هاي علمي ايشان در تهيه مجموعه " فاكسيميله " ( چاپ عكسي - نسخه برگردان ) متون عربي و نيز ديگر آثار استاد نشان از علاقه و تامل ايشان در موضوع تاريخ علم دارد .
وي تصريح كرد : كتاب « تاريخ نگارش هاي عربي » ، امروزه به عنوان ميزان و معيار ما در گروه تاريخ علم « بنياد دائره المعارف اسلامي » در بررسي مقالات مربوط به تاريخ علم در آمده است . به طوري كه به راحتي و با اطمينان كامل مقالات تهيه شده در اين زمينه را كه به رجوعي به « تاريخ نگارش هاي عربي » نداشته باشند ، فاقد ارزش تلقي نموده و در مردود نمودن انها براي چاپ در « دانشنامه جهان اسلام » درنگ نمي كند .
به گزارش مهر ، قاسملو در بخش ديگري از سخنان خود گفت : كتاب « تاريخ نگارش هاي عربي » بنا به مقتضيات حركت تكاملي تاريخ و نيز دقت نظر و درياي معلومات استاد سزگين اثري متفات با ديگر آثار تاليف شده در اين حوزه محسوب مي شود . « تاريخ نگارش هاي عربي » واجد تئوري هاي مختلف علمي نيز هست ؛ تئوري استاد سزگين در مورد زمان آغازين ترجمه آثار مختلف علمي از زبان هاي مختلف به عربي در اواسط قرن نخست هجري - و نه آنگونه كه بسياري مي پندارند از قرن دوم هجري - و تئوري او در مورد انتقال بسياري از آثار مربوط به علوم در سرزمين هاي مفتوحه ( فتح شده بوسيله مسلمين) بوسيله دانشمندان مختلف از جمله اين تئوري ها است .
پس از سخنان فريد قاسملو در بخش دوم از اين مراسم " پروفسور فؤاد سزگين " سخنراني با عنوان « مسلمانان فاتحان اوليه آمريكا بودند» ايراد كرد .
وي در بخشي از سخنان خود گفت : مسلمانان جغرافيا و رياضي را پايه گذاري كردند و رشته اي مستقل از علوم و جغرافيا را در قرن چهارم هجري به سطحي رساندند كه اروپا تا قرن 19 ميلادي از آن هيچ اطلاعي نداشت و نقشه اي را كه اروپائيان كشيدند جز تقليد چيزي نبوده است. مهمترين دليلي كه سبب انتساب نقشه به جهان اسلام مي شود اهتمام آنها به درجات، طول، عرض و ايجاد راه هاي جديد براي خروج از قاره ها و درياها است كه مي توانستند درجات طول و عرض را به درستي قياس كنند.
به گزارش مهر ، فؤاد سزگين در ادامه خاطر نشان كرد : در قرن اول هجري در شهر " كانتون " چين بود كه عده اي بسيار زياد اسلام آورده و مسلمان شدند؛ در اواخر قرن سوم هجري كشتيهايي در نزديكي بصره ساخته شد تا كالاهاي تجاري را از شهر ماسه در مغرب به چين ببرند. آنها در راه درجات عرضي را با چوبهاي اسطرلاب كه آن زمان معيار قياس عرض بود، اندازه گيري مي كردند. " فرا ماورو" نقشه كش ماهر ايتاليايي به دستور پادشاه پرتغال در قرن 15 ميلادي نقشه جهان را كشيد كه در ترسيم نقشه خود از عناصر عربي استفاده كرده بود.
وي افزود: از مهمترين نقشه هايي كه از دريانوردان عثماني باقي مانده متعلق به " بيري رئيس " دريانورد ماهر است كه در قرن 20 در استانبول كشف شد و فكر كردند كه اين نقشه از آن كولمبوس است كه به دست عثمانيها رسيده، در حاليكه اين نقشه بسيار دقيق بوده و طول و عرضها را با دقتي شگفت آور بر اساس رياضيات دقيق نشان داده بود اما در بيانات و نقشه هاي كولمبوس بسيار اشكال و اشتباه وجود داشت.
وي با اشاره به اينكه برخي از شرق شناسان در تحقيقات خود به اين نتيجه رسيدند كه كولمبوس با در دست داشتن نقشه قديمي به اقيانوس آرام رسيد و مي خواست با اين نقشه به جزاير ديگري كه در نقشه بود از جمله جزاير كوبا، آنتيلا و هاييتي دست يابد، گفت: نقشه اصلي كه كولمبوس از آن استفاده مي كرد توسط عالمي ايتاليايي به نام " پاول توسكانلي" به دست وي رسيد . مورخ پرتغالي " جالو ائو" در تاريح اكتشافات ذكر مي كند كه پادشاه پرتغال " امير دوم بيدرو" با نقشه ترسيم شده در قرن 15 به جنوب آمريكا كه بعدها " ماژلان " ناميده مي شود سفر مي كند و همچنين مورخ ديگر به نام " آنتونيو بيجافيتا" ياد آور مي شود كه در قرن 16 با همين نقشه بر اساس ترسيمات نقشه به ماژلان در جنوب آمريكا سفر مي كنند.
به گزارش مهر ، در پايان اين مراسم از سوي مراكز علمي و فرهنگي كشور لوح تقدي و هداياي يادبودي بهمنظور تجليل و نكوداشت مقام علمي و فرهنگي پروفسور سزگين اهداء شد .
در حاشيه :
- كنفرانس پروفسور سزگين با وجود دشواري تكلم به زبان فارسي براي وي به اين زبان ارائه شد ، وي گفت : من بيش از چهل سال قبل فارسي را آموختم به حدي كه مي توانستم از حافظ تقليد كنم اما بعد از چهل سال زندگي در آلمان و تكلم به اين زبان تسلطم به اين زبان را از دست داده ام .
- پروفسور سزگين به زبان عربي تسلط دارد ولي در جواب اصرار برخي از اساتيد كه از وي مي خواستند سخنراني خود را به زبان عربي ايران كند گفت : فارسي من شكسته است اما ترجيح مي دهم در جمع ايراني ها به زبان شيرين فارسي سخنراني كنم
- از ويژگي هاي اين مراسم حضور كم نظيراساتيد و چهره هاي سرشناس و پژوهشگران برجسته تاريخ علم و نسخه شناسي كشور در نكوداشت فراد سزگين بود.
- حجت اسلام ابهري ، رئيس كتابخانه ، موزه ، مركز اسناد و كتابخانه مجلس شوراس اسلامي در بخشي از اين برنامه در سالن مراسم حاضر شد .
- استاد احمد و علينقي منزوي از ديگر حاضران دراين برنامه بودند .
- عليرضا مختار پور - معاون مطبوعاتي وزارت ارشاد ودكتر وصفي مديركل مجامع بين المللي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز از ديگر حاضران در اين مراسم بودند .
- از سوي كتابخانه ملي ، وزارت امور خارجه ، مركز نشر ميراث مكتوب ، موزه تاريخ علم و موزه تاريخ علوم پزشكي هداياي نفيسي به پروفسور سزگين اهدائ شد .
- مراسم نكوداشت با ضيافت شام و با حضور پروفسور فؤاد سزگين در " انجمن آثار و مفاخر فرهنگي " به پايان رسيد . ويدر اين ضيافت شام از زحمات اساتيد و نسخه شناسان ايراني در راه حفظ ميراث گذشته تشكر كرد .
- پروفسور " فؤاد سزگين " براي سيزدهمين دوره جايزه جهاني كتاب سال جمهوري اسلامي به ايران آمده و اثر تاليفي او با عنوان « علم و فناوري در اسلام » برگزيده ويژه اين جايزه شناخته شده است
نظر شما