به گزارش خبرگزاری مهر، «ما عقیده داریم که اگر چنان چه کسانی بخواهند برای انقلاب کار کنند و اینها متشکّل نباشند، متجمع نباشند، نخواهند توانست از لحاظ کیفیت و از لحاظ کمیت آن کاری را بکنند که یک گروه متشکّل انجام خواهد داد»[۱] عرصه جهاد فرهنگی همچون جهاد نظامی نیاز به صف آرایی و تشکیلات منسجم دارد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و خصوصا در چند سال اخیر به لطف پیگیری های مقام معظم رهبری ، فعالیت فرهنگی در قالب تشکیلات روز به روز پیشرفت محسوس تری پیدا می کند. تشکیلاتهایی که به رغم کمبود نفرات و امکانات، برنامه ها و اهدافی فراتر از مسجد، هیئت و تشکلِ خود دارند. این تشکیلاتها گاهی عملیاتهایی فراگیر انجام می دهند که هیچ نهاد دولتی قادر به مدیریت آن نبوده است. اما همین تشکیلاتی که به فرموده شهید بهشتی می بایست «معبد» باشد با بروز آفاتی گاهاً تبدیل به «معبود» می شوند. آفاتی که در بیان بزرگ مردانِ کار تشکیلاتی به دیگران گوشزد شده است اما کثرت فعالیتها مانع از مرور این آسیب ها در طول فعالیت تشکیلاتی می شود.
در ادامه به برخی از این آفات که گریبان گیر تشکیلات های نوپا و بعضا با تجربه می شود اشاره می کنیم.
شما چرا جهاد فرهنگی می کنید؟
خداوند متعال در قرآن کریم دو شرط برای هدایت مومنان را ضروری می داند: «فعالیت جهادی و اخلاص در عمل» و می فرماید:« وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحسِنينَ»[۲] اگر این وعده الهی را در فعالیتهای تشکیلاتی فراموش کنیم، هیچ گاه این فعالیت تشکیلاتی به نتیجه نمی رسد و از مهمترین ثمره آن که «خودسازی» است نیز محروم می شویم. چرا که شهید بهشتی می فرمایند: «تشکل باید سازنده ما، آسان کننده خودسازی ما و کمکی برای سیر الی الله برای شرکت کنندگان در این تشکل باشد»[۳] گاهی آغاز یک فعالیت فرهنگی برای خدا و با انگیزه های الهی است اما در ادامه مسیر به دلائل متعدد انگیزه ها متحول و قلب ها غافل می شوند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در این رابطه می فرمایند: «شما حرکت را علی باب الله و متوکلا علی الله و قاصد لوجه الکریم ادامه دهید؛ تا ان شاء الله خدای متعال از شما قبول کند؛ که اگر قبول کرد، از همه ی این ها عظمتش بیشتر است؛ غصه و درد آنجاست که تلاشی بکنی، امّا خدا آن را قبول نکند؛ به خاطر اینکه اخلاص ما در آن کم است. مخلصاً، موقناً و متوکلاً علی الله راه بیافتید، خدای متعال ان شاء الله کمک خواهد کرد. هم کمک مادی و هم کمک غیر مادی.»[۴]
یکی از نویسندگان عرب[۵] می نویسد: نباید نام سازمانها، گروه ها و جمعیتها بین ما و وفاداری خدا حائل شوند. هرگاه شیفتگی و علاقه بسیار، مارا به دفاع از نامها و عناوین و ساختارها کشاند؛ به یاد بیاوریم که اینها تنها وسیله اند و هدف، دستیابی به رضایت و خشنودی خداوند یکتاست. اگر هاله ای از قداست به گرد سازمانهای خویش بکشیم، بیش از وظیغه و هدف از سازمانها را برای آنها تحمیل کرده ایم. قرآن کریم نیز می خوانیم: «مَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآَبَاؤُكُمْ »[۶] و نتیجه پایبندی به وسیله و غفلت از هدف چیزی جز گمراهی نیست.
چرا برخی تشکلها دچار روزمرگی می شوند؟
یکی از مهمترین عوامل روزمرگی در فعالیتهای فرهنگی گم بودن هدف است. تشکلهایی که از اهداف خود غافل شده و صرفاً به اتفاقات و جریانات روزمره مبتلا می شوند. چه بسیارند تشکلهایی که قرار بود در کار تربیتی دانش آموزی حرکت کنند اما اکنون اگر فعالیتهای خود را ارزیابی کنند هشتاد درصد فعالیتشان تولید کتابچه و نشریات مناسبتی است. گاهی لازم است جلسات سالیانه تشکیل داد و نمودار پیشرفت در جهت رسیدن به اهدافی که برای آنها دور هم جمع شدیم را بررسی کنیم.- البته تغییر اهداف و سیاست در صورتی مذموم است که ناخودآگاه باشد و اگر این تغییر بنا بر مصلحت یا ضرورت باشد ؛ تغییر تاکتیکی و در صورت صحیح بودن قطعا ممدوح است.- امام خامنه ای در این زمینه می فرمایند: «باید روشن باشد که اصلا کار فرهنگی را برای چه هدفی انجام می دهیم ، بعد هم توجه کنیم که کار واقعا ناظر به آن هدف و متجّه به آن جهت باشد این نشانه کار فرهنگی درست است»[۷]
چقدر امکانات مهم است؟
در نظام های تشکیلاتی متداول جهان، انجام هر ماموریتی متوقف بر تامین امکانات توسط مافوق است و تا امکانات تامین نشود، انتظاری از افراد جهت فعالیت در آن حوزه نمی رود و طبیعتا هیچ وقت مورد باز خواست واقع نمی شود. این در حالیست که تشکیلات مترقی اسلام،فرد فرد مسلمانان را متولّی حفظ و گسترش دین می داند. حتی امام مفترض الطاعه نیز از این اصل مستثنی نیست و تمام افراد جامعه اسلامی برای حفظ حیثیت اسلام در صورت نیاز می بایست جان را فدای دین کنند.
پس فریضه جهاد فرهنگی مختص مجموعه هایی نیست که در آنها وفور امکانات و تجهیزات دیده می شود بلکه مجموعه های به ظاهر کوچکی که از این تجهیزات محروم هستند نیز نقش بسزایی در پیشبرد اهداف نظام اسلامی دارند. رهبر حکیم انقلاب می فرمایند:«هر مسئولیتی در دست تک تک شما عزیزان تنگه ی احدی است که می بایست از آن پاسداری کنید ، از کمبود ها ناله نکنید ، سرخورده نشوید ، اول ماموریت آخر هم ماموریت ، نه اول امکانات بعد ماموریت!» ایشان تاکید می کنند: «من هم به وجود تنگناها واقفم و نمی گویم نیست؛ وقتی که انسان میبیند که مشکل زیاد است، باید تلاشش را زیاد کند. وقتی میرسیم به جایی که سخت است و نمیشود آنجا را کَند، باید ضربه را قویتر وارد کنیم و قوت را بیشتر کنیم تا خداوند هم کمک کند. باید طلبگی کار کنیم؛ باید فقیرانه کار کنیم. نه این که پول نخواهید، نه اینکه امکانات نخواهید، نه اینکه دنبالش نروید، چرا ،بروید، امّا اگر نشد؛ ره چنان رو که رهروان رفتند. یعنی با همان کمبود و فقر.»[۸]
جزیره هایی که به هم متصل نیستند!
شاید شما هم با کمی پرس و جو در شهر خود هیات، مسجد یا تشکلی فرهنگی را خواهید یافت که در عین ارتباط با مخاطبین خود - که گاهی رقم آنها از صد و هزار و چند ده هزار هم می گذرد - از ارتباط گیری با مجموعه های همسو خودداری می کند، چه رسد که بخواهند زیر بیرق مجموعه منسجم تری فعالیت کنند . عدم انسجام ریز تشکل ها در کنار هم جهت تعالی تشکیلات اسلامی از دیگر موانعی است که با آن دست و پنجه نرم می کنیم. پس صرف راه اندازی یک تشکل بزرگ و پر طمطراق قابل افتخار نیست بلکه تشکل خود را در مقیاسی وسیع تر و در گستره تشکیلات جبهه حق دیدن و هم افزایی با دیگر تشکلها امری قابل تقدیر و ستایش است.
قرآن کریم در این رابطه مفاهیم جالبی دارد که شهید مطهری در کتاب مساله انفاق[۹] به آن اشاره می کند و از تعبیر قرآنی«المُومِنون و المُومِنات بَعضُهُم اولیاءُ بعض»[۱۰]نتیجه می گیرد که مردان و زنان مومن، حامیان یکدیگر هستند؛ وابسته و پیوند خورده به یکدیگر هستند و از تعبیر «بَعضُهُم مِن بَعض»[۱۱]درباره زنان و مردان منافق؛ چنین استفاده می کند که منافقان هم دارای چنین همبستگی می باشند.[۱۲]
یادمان باشد فعالان فرهنگی در کشورهای عراق، سوریه، بحرین، یمن، افغانستان و پاکستان و دیگر کشورهای حوزه بیداری اسلامی چشم انتظار انسجام تشکیلاتی و ارائه نمونه و الگویی موفق در سطح بین الملل هستند. ولی امر مسلمین نیز تاکید می کنند که «در جمهوری اسلامی هر کجا قرار گرفته اید ، همان جا را مرکز دنیا بدانید و آگاه باشید که همه کارها به شما متوجه است.»[۱۳]
تجارت در خدمت فرهنگ یا فرهنگ در خدمت تجارت!
تعامل با دستگاه های دولتی برای پیش برد اهداف فرهنگی موسسات و فعالیتهای فرهنگی تا جایی مطلوب است که تشکل را اسیر بایسته های آن دستگاه یا اداره نکند. حالا که مجموعه های فرهنگیِ موثر عموما مردم نهاد اند لازم است در تعامل با دستگاه های دولتی احتیاط لازم را لحاظ کنند. سفارشی شدن فعالیت های فرهنگی، رشد کاریکاتوری معارف دینی و البته عدم توجه اولویتها را هم به دنبال خواهد داشت. به امید روزی که بتوانیم با بهره گیری از معارف اسلام بتوانیم پایه گذار تشکیل امت واحده اسلامی در مقابل استکبار جهانی باشیم که این امر مقدمه ظهور حضرت حجت خواهد شد.
پی نوشتها:
[۱] چکیده کتاب دغدغه های فرهنگی مقام معظم رهبری/ مرکز عصر ظهور/چاپ اول/ص43| 18/9/61
[۲] قرآن کریم/سوره عنکبوت آیه۶۹
[۳] شهید بهشتی/مجله عروةالوثقی/حزب جمهوری اسلامی/ش ۶۷/ص۷
[۴] چکیده کتاب دغدغه های فرهنگی مقام معظم رهبری / مرکز عصر ظهور/چاپ اول/ص49| 5/12/70
[۵] ر.ک:کتاب رهبری و مدیریت تشکل های اسلامی/طالب هاشم/ترجمهسیدعلی محمد رفیعی ص ۵۵
[۶] قرآن کریم/سوره یوسف آیه۴۱۰
[۷] چکیده کتاب دغدغه های فرهنگی مقام معظم رهبری / مرکز عصر ظهور/چاپ اول/ص۴۲
[۸] چکیده کتاب دغدغه های فرهنگی مقام معظم رهبری / مرکز عصر ظهور/چاپ اول/ص48| 5/5/71
[۹] ر.ک:مساله انفاق استاد مرتضی مطهری و مجموعه آثار/ج۲۵/ص۲۰۲
[۱۰] قرآن کریم/سوره توبه آیه۷۱
[۱۱] قرآن کریم/سوره توبه آیه۶۷
[۱۲] قالب تشکل، تشکل غالب/مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان/چاپ دوم/ص۱۵۶
[۱۳] کتاب دغدغه های فرهنگی/مرکز صهبا/چاپ اول/ص159| 5/12/70
نویسنده: حجت الاسلام والمسلمین میلاد عچرش
نظر شما