به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «تلویزیونهای ماهواره ای و ارزشهای اجتماعی بین نسلی»، یکشنبه ۲۹ شهریور با حضور دکتر هادی خانیکی، دکتر مهدی منتظر قائم و دکتر منصور ساعی مولف کتاب رونمایی و نقد شد.
دکتر منصور ساعی در این نشست درباره کتاب «تلویزیونهای ماهواره ای و ارزشهای اجتماعی بین نسلی» توضیح داد: این کتاب یکی از اولویتهای پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات بود که با حمایت مالی این پژوهشگاه بار روش کار پژوهشی پیمایشی در سال ۱۳۹۱ شروع و در سال ۱۳۹۲ تمام شد و این موضوع را مورد بررسی قرار می دهد که رسانه های ماهواره ای چه تاثیری روی ارزش های اجتماعی بین نسلی دارد.
ساعی گفت: سعی کردم در حد این کار پژوهشی چارچوب ها، نظم علمی و ... را رعایت کنم اما چون نتایج گسترده است وارد این حوزه نمی شوم. این پژوهش در سطح تهران انجام شده و می تواند به عنوان پروژه مبنا تکرار شود.
مراکز پژوهشی نباید از هزینه های نمونه گیری بکاهند
دکتر مهدی منتظر قائم، استادیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز در این نشست، ضمن اشاره به این موضوع که کتاب «تلویزیون های ماهواره ای و ارزشهای اجتماعی بین نسلی» هم کتاب است، هم پروژه و نه کتاب است، نه پروژه، گفت: تا ظهور عصر دیجیتال، پیامهای ارتباطی از طریق الکترومغناطیس منتقل می شد. بنابراین برد ارتباطی ما محدود بود. دیجیتال این امکان را فراهم کرده که داده ها در محدوده وسیع تری توزیع شود.
منتظر قائم ادامه داد: داشتن منظومه ماهواره ای باعث می شود کره زمین را در زمان صفر تحت پوشش قرار دهیم. اما چرا ماهواره بحران ایجاد می کند؟ همه می توانند ماهواره داشته باشند. محتوایی که در ماهواره عرضه می شود احتمالاً در محیط کشورهایی که محتوا را تولید کرده اند، اشکالی ندارد، اما این محتوا به اقوام دیگر منتقل می شود که فرهنگ های متفاوتی دارند.
وی افزود: مخاطب توسط دولتها تحت کنترل است، اما با ورود ماهواره این کنترل از بین می رود و مخاطب با میدان وسیعی از عرضه کننده محتوا روبرو می شود که می تواند هر محتوایی را عرضه کند. باید دید این محتوا چقدر قابل پذیرش است و چقدر تفاوت ایجاد می کند.
منتظر قائم ضمن اشاره به این که دغدغه اصلی مولف کتاب «تلویزیون های ماهواره ای و ارزش های اجتماعی بین نسلی» نگاه آسیب شناسانه ماهواره بوده، نه نگاه مثبت، گفت: تعریف دکتر ساعی از اختلاف نسلی از تضاد شروع می شود. او این موضوع را مفروض می گیرد که هر نوع تضاد نسلی می تواند آسیب تلقی شود، اما تضاد نسلی مطلقاً منفی نیست.
وی بیان کرد: کاش این پژوهش در حیطه ارتباطات انجام می شد و مولف وارد جامعه شناسی نمی شد. جامعه شناسی از سطح کلان و میانه به مسائل نگاه می کند و بسیاری از مسائل ریز را که نقطه آغاز اثرات تغییرات است، نمی تواند تئوریزه کند. در ارتباطات، مصرف، دریافت و بهره وری روزمره از محتوا معنا می یابد.
استادیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران افزود: چون جامعه شناسان نمی توانند روابط علی و معلولی متغیرات ریز را ببینند، در نتیجه مطالعات اثر پژوهی را به مطالعات همبستگی تبدیل می کنند. این کلی نگری ها ما را در جهان جدید به سمت ایدئولیزه شدن پیش می برد در نتیجه آنچه در کتاب مطرح شده، بازتولید گزاره هایی است که در فضای جامعه رسمی و نیمه رسمی درباره بد بودن ماهواره بیان شده است.
منتظر قائم همچنین عنوان کتاب «تلویزیون های ماهواره ای و ارزشهای اجتماعی بین نسلی» را مورد نقد قرار داد و گفت: در عنوان کتاب «تلویزیونهای ماهواره ای» وجود دارد، اما ما تلویزیون ماهواره ای نداریم، بلکه «کانالهای تلویزیونی ماهواره ای» داریم بنابراین مجاز نیستیم که تأثیر تلویزیون های ماهواره ای را بسنجیم. نکته دیگر این که: «ارزشهای اجتماعی بین نسلی» یعنی چه؟ یعنی ارزشهای اجتماعی که بین دو نسل است، مشترک است، یا متضاد؟
وی ضمن اشاره به این که در ارتباط با بحران ماهواره، مسأله ماهواره نیست، بلکه پخش مستقیم برنامه های ماهواره است، تأکید کرد: وقتی یک کار پژوهشی در سطح تهران انجام می شود، باید نمونه گیری آن مبتنی بر فایلهای احتمالاتی انجام شود. نمونه های غیراحتمالاتی نباید منشأ سیاستگذاری و ادعای کشف لایه های زیرین جامعه قرار گیرد. مراکز پژوهشی حق ندارند به خاطر صرفه جویی از هزینه های نمونه گیری بکاهند.
تحقیقی که پر هزینه باشد مورد استقبال قرار نمی گیرد
دکتر هادی خانیکی کارشناس رسانه و استاد رشته ارتباطات که در این نشست حضور داشت، به مرحله تحقیق و پس از تحقیق اشاره کرد و درباره مرحله قبل از تحقیق گفت: دکتر منتظر قائم به درستی بین جامعه شناسی و ارتباطات تفکیک و توصیه کردند که برای ورود به مباحث امروز باید از طریق ارتباطات وارد شد. اگر چه حرف ایشان درست است، اما به دلایلی باید به حوزه جامعه شناسی بازگردیم. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که به پدیده تلویزیون های ماهواره ای، نگاه تهدید آمیز وجود دارد بنابراین بپذیریم که باید فراتر از ارتباطات به این موضوع وارد شویم.
خانیکی درباره مرحله پس از تحقیق نیز توضیح داد: هنوز در مورد مواجهه با شبکه های ماهواره ای و رسانه های دیگر به صورت دقیق و محاسبه شده، وارد نشده ایم. شاید به این دلیل که تحقیقی که پر هزینه باشد و سختی ایجاد کند، مورد استقبال قرار نمی گیرد.
وی ادامه داد: بارها این مسأله مطرح می شود که گروه های مرجع عوض شده اند، اما این مسأله بر اساس کدام مرجع است؟ مرحله پس از تحقیق به این دلیل اهمیت دارد که هر تحقیقی که بتواند ذهنیتها را متوجه مسأله کند، ارزشمند است.
خانیکی افزود: در جامعه امروز، سخن علمی یا قابل اعتنایی وجود ندارد که استفاده از شبکه های خارجی و داخلی به چه شکل است. چه کسی می تواند بگوید که کدام یک از این آمارها قابل اعتماد است؟ نتایج تحقیق دکتر ساعی هم اگر چه قابل تعمیم نیست، اما به آمارهای رسمی مسئولان که ضریب نفوذ ماهواره را ۷۱ درصد می دانند، نزدیک است.
این استاد ارتباطات گفت: طبقه بندی مولف کتاب قابل توجه است و مصرف، هزینه، اعتماد، سرمایه فرهنگی و ... را مورد توجه قرار داده، اگر چه باید به گونه دیگری مورد تحلیل قرار بگیرد.
خانیکی ضمن ابراز تأسف از این که محققان به نهادهای سیاستگذار وابسته هستند، بیان کرد: اگر پژوهشگاه های وابسته به دستگاه های اجرایی وجود نداشته نباشد، چه کسی می تواند به مسأله پژوهش توجه کند؟ دانشگاه ها دچار ضعف منابع و اعتبارات هستند و دانشجو یا محققی را در دانشگاه ها نمی بینیم، در نتیجه باید از دستگاه های اجرایی تشکر کرد که به مساله تحقیق اهتمام می ورزند.
وی در پایان سخنانش گفت: «نگاهم به این پژوهش مثبت است. کتاب دکتر ساعی نشان داد که باید برای تکمیل این کار چه فعالیت هایی صورت بگیرد.»
نظر شما