ناگفته هایی از فاجعه منا/ ممانعت از امداد باعث فوت خیل حجاج شد

به گزارش خبرگزاری مهر، سید علی مرعشی رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال احمر در گفت وگو با برنامه "من طهران" شبکه خبری العالم درپاسخ به این سوال که این اولین بار است که سعودی ها حجاج ایرانی را وارد خیابان 204 کردند و به آنها اجازه ورود به دیگر خیابان ها را ندادند، آیا این رفتار سعودی ها نشان نمی دهد که آنها از قبل نقشه ای را برای کشتار حجاج ایرانی طراحی کرده بودند، یادآور شد: ما اگر نخواهیم بگوئیم که نقشه ای در کار بوده است ، حداقل می توانیم بگوئیم که سوء مدیریت سعودی ها فاجعه منا را آفرید.

وی افزود:اولین روز رمی جمرات شلوغ ترین روز این مراسم عبادی است و سعودی ها در همان روز به حجاج ایرانی اجازه فقط ورود به خیابان 204 را دادند و مساله دیگر اینکه در انتهای خیابان 204 خیابان 233 وجود دارد که حجاج آفریقائی از خیابان 233 تردد می کردند و جمعیتی که در خیابان های 204 و 233 تردد می کردند، بسیار زیاد بود و  خیابانِ کم عرض 233 کشش تردد آن همه تراکم جمعیتی را نداشت. مساله دیگر اینکه متوسط عمر اکثر حجاج ایرانی بالا بود و گرما نیز طاقت فرسا بود و توانائی جسمی آنها کاهش یافته بود.

خیلی از حجاج ایرانی، به علت جلوگیری سعودی ها از دخالت درمانی امدادگران ایرانی جان باختند، این حجاج به صورت بالقوه می توانستند نجات پیدا کنند

وی درباره لحظات و ساعات اولیه فاجعه منا بیان کرد: ساعت 45 : 08 صبح روز 10 ذی الحجه در مرکز پزشکی منا بودیم و همکاران ما از داخل خیابان 204 اطلاع دادند که حادثه اتفاق افتاده است.هر ساله تیم پزشکی ما متشکل از تعدادی افراد باسابقه است و امسال 25 یا 26 نفر از این افراد به همراه روحانی مرکز پزشکی حج در همان خیابان 204 بودند که از همان محل بلافاصله با تماس گرفتند و وقوع حادثه را گزارش دادند و اعلام کردند که تعدادی از زائران جانشان را از دست دادند.

وی افزود: ابتدا فکر نمی کردیم که عمق حادثه اینقدرباشد . آمار اولیه ای که به ما دادند ، حاکی از جان باختن و آسیب دیدن 100 نفر بود ولی با گذشت زمان دیدیم که مسائل پیچیده تر و سنگین تر از این است. بلافاصله در بیمارستان مان در منا و مکه آماده باش دادیم و گروهی امدادگر را به محل حادثه فرستادیم و آماری که به تدریج به دست آوردیم ، نشان می داد که تعداد قربانیان بیشتر از رقم قبلی است و تقریباً اکثر نیروی پزشکی و امدادی خود در بیمارستان منا را به همراه آمبولانس به محل حادثه فرستادیم.

مرعشی گفت: ابتدا از ورود آمبولانس به محل حادثه جلوگیری می شد و حتی به نیروهای ما که کاورهلال احمر داشتند، اجازه ورود به محل داده نشد. امدادگران ما در ساعات اولیه اجساد را با پلاکارد شناسائی و اسامی آنها را تلفنی به ما اعلام می کردند و در همان ساعات اولیه مشخص شد که 70 نفر از حجاج ایرانی جان خود را از دست داده اند. امدادگران در گزارش های خود اعلام می کردند که اجساد روی هم افتاده است و تعدادی از حجاج در میان اجساد گیر کرده اند که برخی از آنها به علت گرمای بسیار زیاد بیهوش شده اند و متأسفانه نیروهای سعودی اجازه مداخله لازم را به امدادگران ما نمی دادند.

درشرایطی که فاصله ما به صحنه حادثه بیشتر از بیمارستان های منا بود، نیروهای ما در یک زمان چهار پنج دقیقه ای در صحنه حاضر شدند؛ طبیعتا برای سعودی ها حضور در صحنه خیلی راحت تر بود ولی زمانی بیش از یک ساعت طول کشید تا آمبولانس های شان وارد معرکه شدند

رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال احمر ایران درباره اینکه آیا عربستان می توانست از وقوع فاجعه منا جلوگیری کند، بیان کرد: بله، به نظر می رسید که مدیریت صحیح جمعیت انبوه حجاج در نیروهای سعودی وجود ندارد. همه 5 یا 6 مسیر منتهی به محل رمی جمرات آن روز باز بود ولی نیروهای سعودی از ورود حجاج به راه های دیگرجلوگیری می کردند و تمام جمعیت حجاج ایرانی را به سوی خیابان 204 سوق می دادند در حالیکه جمعیت بسیار اندکی در  خیابانی دیگر به نام سوق العرب تردد می کرد و این امکان وجود داشت که حجاج را به این خیابان هدایت کرد و اتاق فرماندهی با کنترل دوربین ها می توانست فشار جمعیت را کاهش دهد  و سعودی ها به جای اینکه انتهای خیابان 204 را مسدود کنند ، می توانستند ابتدای این خیابان را مسدود و از ورود جمعیت به این خیابان جلوگیری کنند.

وی درباره سهل انگاریهای سعودی ها درفاجعه منا گفت: به نظر من اولین مورد کوتاهی سعودی ها در تأمین امنیت حجاج کوتاهی مسئولان اتاق فرماندهی در ابلاغ مساله افزایش بسیار زیاد تراکم جمعیتی در خیابان های 204 و 233 است و اجازه نمی دادند جمعیت حجاج بیش از حد افزایش یابد و حجاج را به خیابان های مجاور هدایت می کردند. بالگردهائی هم که پیوسته پرواز می کردند، می توانستند قوع فاجعه را ابلاغ کنند.

به امدادگران ایرانی اجازه دخالت نمی دادند و نیروهای امدادی را بازداشت نیز کردند و مسئولان سازمان حج و زیارت ایران نیز در محل فاجعه حضور داشتند که نیروهای سعودی آن عزیزان را هم بازداشت کردند

وی با بیان اینکه نیروهای سعودی حاضر در محل فاجعه بودند، امدادگر نبودند بلکه سربازهای جوان بی تجربه و فاقد تجربه در مدیریت بحران بودند، خاطرنشان کرد: آنها در ساعات اولیه هیچ عکس العملی نداشتند، حتی به امدادگران ایرانی اجازه دخالت نمی دادند و نیروهای امدادی را بازداشت نیز کردند و مسئولان سازمان حج و زیارت ایران نیز در محل فاجعه حضور داشتند که نیروهای سعودی آن عزیزان را هم بازداشت کردند.

مرعشی افزود: نیروهای سعودی اجازه مداخله درمانی نمی دادند. خیلی از حجاج ایرانی، به علت جلوگیری سعودی ها از دخالت درمانی امدادگران ایرانی جان باختند، این حجاج به صورت بالقوه می توانستند نجات پیدا کنند. درصد بالای جان باختگان در مقایسه با درصد اندک مصدومان فاجعه منا نشان می دهد که نیروهای سعودی اقدام لازم برای نجات مصدومین انجام نداده اند و مصدومین جان خود را از دست داده اند.

وی تاکید کرد: متأسفانه منا 4 یا 5 بیمارستان با هر کدام 95 یا 96 تخت دارد که مجموعاً و درحالت عادی فقط 400 تخت در منا برای بستری کردن بیماران و مصدومین وجود دارد. مساله دیگر اینکه کادر مجرب درمان و مقابله با بحران در بیمارستان های منا وجود نداشت و این بیمارستان ها فاقد امکان درمانی مناسب بود.

رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال احمرجمهوری اسلامی درباره سرعت رسیدن امدادگران سعودی به محل از زمان آغاز فاجعه منا، گفت: تیم پزشکی ایران اولین تیم پزشکی بود که خود را به محل فاجعه رساند و ما با آمبولانس های خودمان 500 تا 600 مصدوم را به بیمارستان های منا منتقل کردیم و امدادگران سعودی یکی دو ساعت بعد فعالیت خود را در محل فاجعه آغاز کرد.

وی تاکید کرد: درشرایطی که فاصله ما به صحنه حادثه بیشتر از بیمارستان های منا بود، نیروهای ما در یک زمان چهار پنج دقیقه ای در صحنه حاضر شدند؛ طبیعتا برای سعودی ها حضور در صحنه خیلی راحت تر بود ولی زمانی بیش از یک ساعت طول کشید تا آمبولانس های شان وارد معرکه شدند. ضمن این گنجایش بیمارستان های آن ها کم بود و مدیریت صحیحی برای تخلیه مصدومین از بیمارستان های منا به مکه وجود نداشت و بیمارستان ها با کمبود امکانات اولیه روبرو شدند و کاملا واضح بود.

وی افزود: این در حالی است که توجه به این که دیدیم امکانات وجود ندارد و حجم مصدومین بیش از توان بیمارستان های آنهاست و از طرفی کادر درمان شان هم کادر مجرب مبارزه با این بحران نبود بلافاصله مجروحان خودمان را به بیمارستان خودمان در منا و از آنجا به بیمارستان مان درمکه تخلیه کردیم. ما 110 مجروح خودمان را بلافاصله در بیمارستان های مکه – هم بیمارستان جمعیت هلال احمر در مکه و هم بیمارستان های ملک عبد الله و ملک فیصل و نور-  بستری کردیم  و از خدمات آن بیمارستان ها استفاده کردیم.

 بعد از فوت حجاج هم متاسفانه عربستان سعودی مدیریت صحیحی در مورد اجساد نداشت

مرعشی درباره علت بالا بدون تلفات حجاج ایرانی بیان کرد: تعداد کاروان های ما در زمان حادثه در کانون این حادثه بیشتر از سایرین بوده؛ ضمن این که از کشورهای افریقایی هم در خیابان محل حادثه حضور داشتند و تعداد کشته شدگان آن ها هم کم نیست.

رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال احمر ایران درباره علت قابل شناسایی نبود برخی اجساد کشته شدگان گفت: بعد از فوت حجاج هم متاسفانه عربستان سعودی مدیریت صحیحی در مورد اجساد نداشت؛ تقریبا آخرین اجسادی که ازصحنه حادثه تخلیه شدند ساعت یک بامداد جمعه بود و اجساد ساعت ها در آن خیابان در آن هوای گرم روی هم انباشته شده بود. خود این زمان زیاد باعث شد که فساد این اجساد سریع تر صورت پذیرد؛ ضمن این که تعداد کشته شدگان  حادثه بیش از گنجایش سردخانه های استاندارد مکه، جده و طائف بود. به همین دلیل قسمتی از اجساد در کانتینرهای یخچال داری نگهداری می شد که متاسفانه شرایط مناسبی را برای نگهداری اجساد نداشت.

وی افزود: در این فاصله ای که حادثه رخ داد، اگر عربستان همکاری لازم را با کشورها برای شناسایی اجسادشان می کرد - قبل از این که زمان زیادی بگذرد و به فساد اجساد نزدیک شویم - خیلی راحت تر کشورهای مختلف می توانستند اجساد شان را بشناسند و هر کدام که تمایل به دفن اجساد در مکه داشتند [این کار صورت می گرفت] و کشوری مثل ما هم که خانواده ها بیشتر تمایل دارند اجساد عزیزان شان به کشور برگردد خیلی راحت در زمان کوتاه تری می توانستیم اجساد را منتقل کنیم.

بسیاری از اجساد در کانتینرهایی نگهداری شد که شرایط استاندارد برای نگهداری جسد نداشتند

وی درباره محل نگهداری اجساد گفت: مکه مکرمه سردخانه ای به نام معیصم با 920 کشوی سردخانه ای استاندارد برای نگهداری اجساد دارد. اما آن ها برای نگهداری اجساد از سالن های تشریح این سردخانه هم استفاده می کردند. درجه حرارت این سالن ها زیر صفر نبود. جنازه ها را به سردخانه طائف و جده هم منتقل کرده بود.گنجایش سردخانه جده هم 300 جسد بود که آنجا هم پر شده بود و به ناچار از کانتینرها استفاده کرده بودند و لذا زمان شناسایی طول کشید.

مرعشی افزود: درجه خود این کانتینرها زیر صفر نبود و حجم زیادی از اجساد هم داخل این کانتینرها بود. تخمین این که چه تعداد از اجساد داخل این کانتینرها هست مشکل بود، چون اجازه شناسایی اجساد داخل کانتینر داده نمی شد و به همین دلیل رقم درستی نمی شد مطرح کرد؛ اما در این که این کانتینرها مخصوص نگهداری جسد و  مطابق شرایط استاندارد نبود، شکی نیست.

رئیس تیم پزشکی ایران در حج امسال، با اشاره به اینکه کانتینرها را از نزدیک مشاهده کرده است، تاکید کرد: هر وقت که شرایط نگهداری جسد ایده آل نباشد این اتفاق می افتد و این کانتینرها هم شرایط استاندارد نگهداری اجساد را نداشت.

وی درباره علت به خاک سپرده شدن تعدادی از اجساد در عربستان علی رغم مخالفت ایران، بیان کرد: در مذاکراتی که آقای دکترهاشمی وزیر بهداشت به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی در آن حضورداشتند طرف سعودی اعلام کرد که اجساد شناخته شده ایرانی دفن نشده اند و از طرف دیگر گفتند که تمام اجسادی که دفن شده اند دی.ان.ای آن ها برداشته شده و امکان شناسایی برای سال های بعد هم وجود دارد و چنانچه به صورت سهوی و اشتباهی اجساد ایرانی دفن شده باشند قابل پیگیری و شناسایی است.

وی افزود : در میان اجسادی که دفن شده اند ظاهرا اجساد ایرانی هم دفن شده که قاعدتا در آن موقع که دفن شده بودند شناسایی نشده بودند که ایرانی اند و یکی از مواردی که باید دنبال کرد این است که با رفتن تیم پزشکی قانونی ما به عربستان و انجام آزمایشات دی.ان.ای از فامیل درجه یک مفقودین اجساد ایرانیانی که گفته می شود دفن شده اند مشخص شود که مربوط به کدامیک از جان باختانگان است.

وی خاطرنشان کرد: بنا به اظهار وزارت بهداشت عربستان از اجساد نمونه های بافتی لازم گرفته شده و پروفایل ژنتیک اجساد تعیین شده است. لازم است که از خانواده های جان باختگان هم نمونه برداری شود و بعد پروفایل خانواده ها با آن پروفایل سعودی مطابقت داده و اجساد شناسایی شوند.

برای بازگرداندن اجساد دفن شده در عربستان سعودی مطابق درخواست خانواده ها رفتار خواهد شد

وی درباره بازگرداندن اجساد دفن شده درصورت شناسایی آنان بیان کرد: مسائل قانونی این موضوع را سازمان حج و زیارت دنبال می کند و آنگونه که گفته شده مطابق درخواست خانواده ها رفتار خواهد شد.

رئیس تیم پزشکی حج و زیارت هلال احمر ایران درباره امکان شناسایی مفقودان گفت: امیداوریم که با انجام آزمایشات دی.ان.ای و ژنتیک سرنوشت تمام مفقودین ایرانی روشن شود.

مرعشی در ارتباط با سرنوشت تعدادی از افراد شاخص از جمله آقای رکن آبادی سفیر سابق ایران در لبنان و آقای فهیما سفیرسابق ایران در استونی و برخی شخصیت های دیگر گفت: بطور کلی هر کشوری که یک شخصی واردش می شود باید درباره سرنوشت آن فرد پاسخگو باشد. قاعدتا از نظر قوانین بین المللی عربستان درمورد تمام زائرینی که دراین فاجعه از دست دادیم یا اسمشان جزو مفقودان است باید پاسخگو باشد، به هرحال باید روشن کند که چه اتفاقی برای زائران ما افتاده است، آیا جزو اجسادی هستند که به ایران منتقل شده یا اینکه جزو دفن شدگان آنجاست و ریاض باید این موضوع را برای دولت جمهوری اسلامی و خانوادهای حاجیان روشن کند؛ چون مسئولیت قانونی این کار با دولت سعودی است.