به گزارش خبرنگار مهر، نشست علمی خدمات فلسفه اخلاق در قلمرو فقه بعد از ظهر پنج شنبه با حضور ابوالقاسم فنایی (ارائه دهنده) و حجت الاسلام حسن اسلامی (ناقد) در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب قم برگزار شد.
در این نشست علمی، فنایی، پژوهشگر حوزه اخلاق و دین با طرح تئوری تقدم اخلاق بر دین گفت: فقه می‌تواند با علوم مختلف داد و ستد و تقابل داشته باشد.
اخلاق بر فقه اولویت دارد
وی با بیان اینکه مسائل فقهی را باید در مقام کشف و مقام داوری بررسی کرد، افزود: داد و ستد علوم در مقام کشف است و در این مرحله فقه هم می‌تواند با سایر علوم ارتباط پیدا کرده و تأثیر و تأثر داشته باشد.
این استاد دانشگاه مفید با اشاره به اینکه اخلاق و فقه در مقام داوری رابطه معرفت‌شناسی دارند، بیان داشت: در فتوای فقهی اولویت اخلاق مهم است.
فنایی در ادامه به نقد فقه سنتی که معتقد به اخلاق مکلف است پرداخت و گفت: در کل موضوع فقه ایجاد حکم شرعی است و نباید به فعل مکلف بپردازد.
مولف کتاب «دین در ترازوی اخلاق» با تقسیم بندی فقه به فضلیت گرایی، نتیجه گرایی و تکلیف گرای ادامه داد: منظور از فقه فضلیت گرایی این است که حاکم باید فضلیت داشته باشد تا حکم عادلانه فقهی صادر کند.
فقه بدون فلسفه اخلاق حیات ندارد
پژوهشگر حوزه اخلاق و دین با تأکید بر اینکه فتوای علما در مسائل جدید قابل مناقشه است، گفت: متأسفانه برخی از فتاوای علما نمی‌تواند مشکلات روزآمد و جدید جامعه را همراهی و حل کند.
فنایی با بیان اینکه برای پوشش مشکلات و نیازهای روز فقهی باید دنبال منابع مختلف بود، اظهار داشت: یکی از منابع مهم و حیاتی پاسخگویی به نیازهای دینی جامعه فلسفه اخلاق است.
وی در ادامه با بیان اینکه بر اساس کتاب دین، دین‌داران موظفند فهم و تفسیر خود از دین را با ارزش‌های اخلاقی محک بزنند، گفت: مگر حکم خدا حکمی غیر اخلاقی و ضداخلاقی است که بخواهیم چنین ادعایی را قبول نکنیم. صرف وجود آیه یا روایتی که به ظاهر بر چنین حکمی دلالت می‌کند، توجیه قابل قبولی برای نسبت دادن چنین حکمی به خداوند نیست. به تعبیری دیگر، اگر نشان دهیم که حکم یا باوری که ظاهر متون دینی بر آن دلالت دارند «غیراخلاقی» است، در واقع نشان داده‌ایم که این حکم یا باور در دین در مقام ثبوت نبوده است.
با کمرنگ کردن فقه اخلاق پررنگ نمی‌شود
در ادامه این بحث حجت الاسلام سید حسن اسلامی به عنوان ناقد نظریه رجحان اخلاق بر فقه استاد فنایی گفت: به نظر من این تئوری که فقه دو منظر سنتی و مدرن دارد درست نیست. ما فقه ظاهرگرایانه و اصول گرایانه داریم و در فقه اصول گرایانه که مورد قبول ما هم هست هر حکم شرعی تابع مصالح و مواقف جامعه است.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با تأکید بر اینکه اسلام دینی است که مصالح روز جامعه را در نظر می‌گیرد گفت: در اسلام مولفه عقل می‌تواند شرط اصلی ارائه حکم شرعی باشد و براساس آن می‌تواند از نصوص قرآنی و روایات ائمه اطهار استنباط کرد.
حجت الاسلام اسلامی با اشاره به اینکه فقه همیشه پیش از اخلاقیات بوده است گفت: در جامعه ما باید اخلاق را در قالب فقه پیش برد و با کمرنگ کردن فقه، اخلاق پررنگ نمی‌شود.
رفع مشکلات جامعه با ایجاد نظام فقه و حقوق قابل حل است
پژوهشگر حوزه فقه و حقوق اسلامی با تأکید بر اینکه فقه یک مسئله حقوقی است، گفت: معمولا امور حقوقی نسبت به درخواست‌های روز جامعه عقب‌تر است و این مسئله فقه به اسلام و ایران بر نمی‌گردد و در همه جای دنیا جاری است.
وی افزود: در فقه تا زمانی که مسئله‌ای رخ ندهد جوابی ایجاد نمی‌شود و پاسخ فقهی و حقوقی هم زمان بر است.
حجت الاسلام اسلامی با بیان اینکه در مسائل فقهی و حقوقی با ایجاد یک مسئله باید فرایند طرح، ارائه، لایحه، ابلاغ و در نهایت اجرا رخ دهد تا مشکلی حل شود، گفت: به طور مثال موضوع اختلاس و پولشویی در دنیا یک سابقه ۶۰ ساله دارد اما در کشور ما حدود ۱۰ سال است که قوانین مربوط به این موضوع اقتصادی تدوین و بررسی می‌شود.
وی با بیان اینکه باید مسائل فقهی وابسته و قائل به فرد نباشد، گفت: برای اینکه بتوانیم پاسخگوی نیازهای روز جامعه باشیم و کمتر دچار چالش شویم باید یک نظام فقهی با مدیریت مراجع عظام تقلید ایجاد کنیم و بار این مسائل روی دوش مراجع نگذاریم.
در پایان این مباحثه علمی که با استقبال گسترده دانشجویان و پژوهشگران مواجه شده بود، جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد.
نظر شما