خبرگزاری مهر- گروه استانها: در زمان صفویه و در مقطعی که قزوین به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد فرش‌بافی در این شهر رواج پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی مرحوم سید مجتبی نبوی قزوینی و حاج مهدی معتمد با همکاری چند تن از سرمایه‌داران این شهر، کارخانه فرش‌بافی بزرگی به نام «شرکت اعتماد» تأسیس کردند.
این کارخانه در کاروانسرای «آقا معصوم» برپا شد و گروه بسیاری از هنروران و صنعتگران فرش‌باف قزوینی، آذربایجانی و کاشانی در آن مشغول کار شدند.
ازآنجاکه محصول کارگاه‌های شرکت اعتماد ازنظر نوع خامه، نقشه و بافت و رنگ، بسیار زیبا و مرغوب بود، به‌زودی شهرت جهانی پیدا کرد و خریداران آن در داخل و خارج کشور روز به روز بیشتر شد و تعداد کارگران این کارگاه‌ها به دو هزار نفر رسید و تعداد دستگاه‌های فرش‌بافی نیز از ۴۵۰ دستگاه تجاوز کرد.
گفته می‌شود کارشناسان بزرگ خارجی هنگام بازدید فرش‌های این کارخانه به صاحبان آن گفتند «از انگشتان این صنعتگران گوهر می‌بارد، قدرشان را بدانی»، به‌هرحال این کارخانه نزدیک به یازده سال همچنان به کار خود ادامه داد ولی متأسفانه با بروز جنگ جهانی دوم و رویدادهای ناگوار شهریور شوم سال ۱۳۲۰ به بعد به علت درهم‌ریختگی اوضاع و نا مناسب بودن شرایط اقتصادی و متوقف شدن صدور فرش به آلمان و دیگر کشورهای جهان کارگاه‌ها یکی پس از دیگری تعطیل شدند و چنین کارخانه‌ای که محصولش با بزرگ‌ترین کارخانه‌های فرش‌بافی جهان رقابت می‌کردازمیان رفت. گرچه دیری نپایید که به همت شادروان سید مجتبی نبوی شرکت دیگری بنام «سلامت» تأسیس شد ولی آن‌هم در اثر هرج و مرج و نابسامانی کشور بساطش برچیده شد و از بین رفت.
گذشته از این دو کارخانه بزرگ، کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و واحدهای فرش‌بافی دیگری نیز از سالهای ۱۳۰۹ به بعد در قزوین دایر شده بود.
برخی از پژوهشگران ازجمله آقای تورج ژولِ سابقه فرش‌بافی در قزوین را بیش از ۴۰۰ سال دانسته و حتی نمونه دارهایی به نام دارکوب که مربوط به آغاز دوره نوسنگی و یکجا نشینی است در برخی از روستاهای استان مانند روستای اورنه (شهرستان تاکستان، ضیاءآباد) مشاهده‌شده است.
سید محمد فارسی باف، استاد خلیل رفوگر، مشهدی ابراهیم ببینات فروش، محمد پلیور، استاد محمد کاشی، آقا رضا قزوینی، استادان اصغر ساری، شهباز، صادق کرمانی، محمد یزدانی ازجمله کسانی هستند که از جهان هستی رخت بربسته‌اند.
یکی از آثار دیزانی، زیارت نامه‌ایی است که به خط سید محمد مصلایی از قالی بافته‌شده که اکنون در مخزن شاهزاده حسین (ع) نگهداری می‌شود از باقی‌ماندگان این استادان که گذشت روزگار چهره بعضی از آن‌ها را شکسته و توان جوانی را از آن‌ها گرفته است معدودی بیش نیستند که ازجمله حاج سید هادی حسینی معروف به همدانی که در سال های ۱۳۲۰ الی ۱۳۲۲ مشغول بکاربرده و خود ایشان هم زمانی سرکارگر کارخانه اعتماد قزوین بوده که در سال ۱۳۶۴ دارفانی را وداع گفته و هم‌اکنون اسماعیل خندان که به علت کهولت سن نیروی کار کردن ندارد باقی‌مانده و هم این‌طور سید علی رفیعی دبیر خط مدارس قزوین ازجمله استادان بنام قالیباف این شهر است که درزمینهٔ فرش فعالی داشته اند.
غلامرضا اسکندرخانی و سه برادر دیگرش، در حال حاضر در قیصریه به فرش فروشی‌مشغولند که این چهار برادر ازجمله رفوگران کارخانه اعتماد و سلامت به شمارمیرفتند که در حال حاضر در قید حیات هستند و عباسقلی نبوی کارمند فعلی سازمان برق قزوین، از دیگر فرش‌بافانی است که سالها در کارخانه اعتماد کارکرده است.
از بین زنان فرش‌باف این شهر نامهای محبوبه بیگم ـ مرضیه بیگم رضوی نبوی دختران سید مجتبی نبوی زبانزد عام و خاص است و بدین ترتیب فرش‌بافی استان قزوین به طور پراکنده تا سالهای ۵۷ و ۵۸ برپا بود که برخی از این واحدها به کمک بانک کشاورزی تشکیل‌شده بود ولی بافتن جاجیم و گلیم در بیشتر روستاها رواج داشت و تعداد هفت واحد شعربافی در گوشه و کنار این شهر دایر بود.
در سالهای اخیر شنیده شد که قالی‌های شرکت اعتماد قزوین را بعضی از کارشناسان اروپایی شاهکار صنعت بر شمرده‌اند.
فیض اللهی: مرکز ملی فرش ایران از احیاء فرش قزوین حمایت می کند
مجتبی فیض‌اللهی معاون امور بازاریابی مرکز ملی فرش ایران که برای افتتاح نمایشگاه فرش دستباف به قزوین سفر کرده بودريال درزمینهٔ برنامه های حمایتی از بافندگان فرش به خبرنگار مهر اظهار داشت: برای حمایت از بافندگان موضوع بیمه فعالان این صنعت در دستور کار است که از دو سال قبل این بودجه قطع‌شده است که برای سال آینده اعتباری معادل یک هزار و ۷۴ میلیارد تومان به مجلس پیشنهاد شده که در صورت تصویب جمع بیشتری از قالیبافان تحت پوشش بیمه قرار خواهند گرفت.
تسهیلات ۱۰ و ۲۰ میلیون تومانی برای رونق خریدوفروش فرش
فیض‌اللهی تصریح کرد: برای ترویج خرید کالای ایرانی و به‌ویژه فرش، لایحه‌ای توسط مرکز ملی فرش تقدیم خواهد شد که تا سقف ۲۰ میلیون تومان تسهیلات برای خرید فرش دستباف پرداخت خواهد شد.
وی گفت: در بخش برون‌مرزی هم برنامه‌هایی پیش‌بینی‌شده که برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم جایگاه خود را در بازارهای جهانی حفظ کرده و تقویت کنیم.
معاون امور بازاریابی مرکز ملی فرش ایران اظهار داشت: به دنبال آن هستیم تا در شرایط پساتحریم و بسا برجام در بازار آمریکا حضور یابیم و فرش خود را در این عرصه که مدتی است از دست‌داده‌ایم دوباره به دست آوریم لذا احیاء این بازار در اولویت قرار دارد.
از برند فرش قزوین حمایت می‌کنیم
وی افزود: تبلیغات و کمپینگ تبلیغاتی در بازارهای جدید را باید جدی بگیریم و به بازارهای بالقوه دست‌یابیم و در این راستا در آینده نزدیک برای تعامل بیشتر با تجار آمریکایی و اروپایی در نمایشگاه فرش آلمان شرکت خواهیم کرد.
فیض‌اللهی گفت: همچنین برگزاری نمایشگاه فرش در کیش، اعزام تجار و تولیدکنندگان به نمایشگاه‌های خارجی، برگزاری نمایشگاه فرش در داخل، حمایت از برند سازی در استانها از دیگر برنامه‌های حمایتی مرکز ملی فرش در سال جاری است.
وی اظهار داشت: حمایت از برندسازی در استانها را جدی خواهیم گرفت که در این راستا از فرش قزوین که قدمتی کهن دارد حمایت می‌کنیم تا این برند نیز احیاء شود.
فرش قزوین احیاء می‌شود
در این میان چند سالی است که به همت مسئولان استانی گام‌های اولیه برای احیاء فرش قزوین برداشته‌شده و با همکاری سازمان ملی فرش ایران زمینه آموزش علاقه‌مندان، تأمین مواد اولیه، تهیه نقشه و طرح فرش قزوین فراهم‌شده تا بتوان این فرش اصیل را احیاء کرد.
علی‌اکبر کبیری معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت دراین‌باره به خبرنگار مهر می‌گوید: به دلیل نبود اتحادیه فرش دستباف ضمن هماهنگی با انجمن طراحان و بافندگان فعال استان نسبت به شناسایی بافندگان اقدام شد تا بتوان برای احیاء فرش قزوین برنامه‌ریزی کرد.
کبیری بیان کرد: در حال حاضر ۸۲۰۰ بافنده فرش در شهرها و روستاهای استان شناسایی‌شده‌اند که فعال‌اند و تعداد ۵۰۰۰ نفر آن‌ها تحت پوشش بیمه قرار دارند و با راه‌اندازی اتحادیه استانی در قزوین بستر خوبی برای حمایت از فرش‌بافان استان فراهم خواهد شد.
وی تصریح کرد: در هماهنگی انجام‌شده با مرکز ملی فرش ایران در سال جاری برای برگزاری پنج دوره آموزشی اقدام کردیم که درزمینهٔ های به بافی، نقشه‌خوانی، طراحی به‌روز با نقشه قزوین با استفاده از استادان به نام آموزش علاقه‌مندان انجام‌شده است.
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت گفت: در هر دوره آموزشی سه‌ماهه ۲۵۰ نفر شرکت می‌کنند که کلاس‌ها به‌طور رایگان است تا همه افراد بتوانند به‌راحتی بافرش بافی و موضوعات مربوط به آن آشنا شوند.
وی اضافه کرد: با امضاء تفاهم‌نامه با بانک امید ایرانیان (مهر ایران) برای هر کارگاه قالیبافی که حداقل ۱۵ بافنده داشته باشد ۵۰ میلیون‌تا ۱۰۰ تومان تسهیلات کم‌بهره پرداخت می‌شود که این کار به توسعه فعالیت‌ها کمک خواهد کرد.
بگفته کبیری در حال حاضر ۳۲ کارگاه متمرکز و غیرمتمرکز فرش‌بافی در استان قزوین فعالیت می‌کند.
بافنده فرش: قالیبافی بهترین شغل برای بانوان است
مریم نوری ستوده از بافندگان باسابقه شهرستان آبیک با بیش از ۳۵ سال بافندگی امروز از شرایط خود راضی است و فرش‌بافی را از مشاغل بسیار خوب و اقتصادی می‌داند و به خبرنگار مهر می‌گوید: به نظرم فرش‌بافی بهترین راه کسب درآمد برای همه مردم به‌ویژه بانوان است زیرا شما می‌توانید حتی در خانه خود درآمد کسب کنید.
نوری ستوده بیان کرد: حمایت‌های خانه فرش قزوین از بافندگان بسیار خوب و تأثیرگذار بوده به‌طوری‌که با تأمین مواد اولیه و دار قالی بستر خوبی فراهم کرده تا هرکسی بتواند با کمترین هزینه در این هنر وارد شود و استعداد خود را نشان دهد.
این قالیباف باسابقه تصریح کرد: روزی ۱۲ ساعت کار می‌کنم و به‌طور میانگین ماهانه دو میلیون تومان درآمد دارم و امیدوارم این حمایت‌ها همچنان ادامه پیدا کند.
وی اظهار داشت: فرش قزوین یک برند خوب است که قادریم طرح و نقشه این فرش را احیاء و آن را به ایران و جهان معرفی کنیم اما این کار نیازمند حمایت است.
نوری ستوده مهم‌ترین مشکلات بافندگان را بیمه می‌داند و معتقد است: بیمه شدن فرش‌بافان، تأمین مواد اولیه مرغوب، تهیه تجهیزات دار قالی و فروش و بازاریابی از نیازهای دیگر قالیبافان است که باید مسئولان در این زمینه حمایت لازم را انجام دهند.
قالیباف آبیکی یادآور شد: برپایی نمایشگاه فرصت بسیار خوبی است تا قالیبافان ناشناس و ضعیف هم بتوانند هنر خود را عرضه کنند و با دیگر کارها هم آشنا شوند و البته بازاریابی خوبی هم برای فرش‌های بافته‌شده است.
نوری ستوده پیشنهاد خوبی هم مطرح کرد و گفت: به‌جای دادن وام به بافندگان که شاید همه آن‌ها توان مالی زیادی برای بازپرداخت نداشته باشند بهتر است این تسهیلات به تولیدکنندگان و صاحبان کارگاه به‌صورت کلان داده شود تا آن‌ها بتوانند افراد بیشتری را به شغل قالیبافی مشغول کنند و این راه بهترین نوع حمایت است.
بهزاد چیت‌ساز از فروشندگان فرش قزوین با ۳۵ سال سابقه در این حرفه به خبرنگار مهر گفت: درگذشته کمیته امداد و جهاد کشاورزی از بافندگان فرش حمایت می‌کردند اما این موضوع رها شد و اگر ادامه پیدا می‌کرد شرایط بهتری داشتیم.
وی افزود: فرش‌های خوبی توسط بافندگان قزوین بافته می‌شود و درمجموع علاقه‌مندان زیادی داریم و اگر مسئولان به‌جای شعار در عمل از فعالان فرش دستباف حمایت کنند می‌توان شاهد رونق این صنعت بود.
چیت‌ساز می‌گوید: اگر بخواهیم فرش رونق بگیرید دولت باید در کنار تأمین مواد اولیه مرغوب، ایجاد دار قالی، تأمین تجهیزات و پرداخت یارانه، تسهیلات ارزان‌قیمت هم به فعالان بدهد تا شرایط بهتر شود.
وی بیان کرد: در صادرات هم فعلاً شرایط خوبی نداریم و در بخش داخلی هم قیمت فرش چون گران تمام می‌شود برای خریدار سنگین است که باید شرایط خرید قسطی فراهم شود.
بافت اولین نمونه فرش اصیل قزوین/ برند فرش قزوین احیا می‌شود
در نمایشگاه فرش دستباف قزوین فرصتی پیدا کردیم تا با حسن دباغ‌ها مدیرعامل خانه فرش قزوین در خصوص احیاء فرش قزوین گفتگو کنیم.
وی دراین‌باره اظهار داشت: تحقیقات اولیه در مورد فرش قزوین را با شناسایی یک قالیچه قدیمی آغاز کردیم که طرح، نقشه و ابعاد این فرش بررسی شد.
دباغ‌ها اضافه کرد: پس‌ازآن مواد اولیه مرغوبی را تهیه کردیم و پشم سنتی، رنگ رزی گیاهی و طبیعی بکار بردیم و طراحی هم توسط یک کارشناس خبره و ارشد فرش انجام و نقشه فرش تهیه شد.
دباغ‌ها بیان کرد: پس از تهیه مواد اولیه، این فرش توسط یک بافنده ۴۰ ساله در ابعاد ۱۲۰ سانتیمتر در دو متر بافته شد که مورد تائید کارشناسان خبره قرارگرفته و کاملاً مطابق و مشابه فرش اصیل قزوین است.
مدیرعامل خانه فرش قزوین یادآور شد: فرش تولیدشده کیفیت بسیار بالایی دارد و محور تولید فرش‌های آینده خواهد بود و اگر بازاریابی شود فروش خوبی خواهد داشت.
وی گفت: یک نقشه جدید هم بانام «آتش‌نشان» بر مبنای گبه‌های مدرن طراحی‌شده که مخلوط پشم دست ریسی و ابریشم است و در اندازه قالیچه در دست تولید قرار دارد که این کار ارزشمند می‌تواند برند قزوین را احیاء کند.
آموزش ۷۰۰ بافنده در خانه فرش قزوین
دباغ‌ها بیان کرد: تاکنون در خانه فرش قزوین بیش از ۷۰۰ نفر بافنده آموزش‌دیده‌اند که زمینه اشتغال به کار آن‌ها هم فراهم‌شده است و اگر بازاریابی مناسبی انجام شود قادریم تولیدات را به قیمت مناسب عرضه کنیم و به فروش برسانیم تا درآمد بافندگان هم بالا برود.
وی گفت: دوره‌های طراحی هم از سال ۹۲ در خانه فرش آغازشده و آمادگی کامل داریم به کسانی که درزمینهٔ فرش سرمایه‌گذاری کنند برای تجهیز کارگاه کمک کنیم.
فرش را جایگزین نفت کنیم
بررسی مسائل و مشکلات مربوط به بیمه تأمین اجتماعی قالیبافان، تسهیلات مشاغل خانگی و سود تسهیلات بانکی، رکود بازار فرش و بحران اقتصادی موجود و بررسی مشکلات گمرکی فرش دستباف و تمدید مجوزهای کسب‌وکار خانگی درزمینهٔ مالیات، تأمین مواد اولیه توسط خانه فرش و آموزش بافندگان ماهر، راه‌اندازی نمایشگاه‌های فرش دستباف در اماکن تاریخی و گردشگری از اموری است که با حل آن‌ها و ایجاد مدیریت متمرکز می‌توان به رونق فرش‌بافی در قزوین امیدوار بود.
فرش دستباف قزوین می‌تواند با احیاء جایگاه خود ضمن ایجاد اشتغال برای دختران و پسران جوان به شکوفایی اقتصاد استان و کشور هم کمک کند و به‌تدریج در کنار سایر فرش های برندی مانند آذربایجان (تبریز، اردبیل، مراغه)، اصفهان (نائین، جوشقان) خراسان (مشهد، بیرجند، سبزوار، بجنورد، فردوس، تربت، قائنات)، کرمان، همدان، کاشان، کرمانشاه، اراک، ملایر، سیستان و بلوچستان، فارس و ده‌ها بافت متنوع دیگر جایگزین نفت شود و ما را از وابستگی رها کند.
حبرنگار: محمدرضا جباری
نظر شما